DOI Artikel:
Żuchowski, Tadeusz J.: Traktat o rzeźbie Michała Anioła: "Pietà Rondanini"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14244#0091
TRAKTAT O RZF.ŹBIF MICHAŁA ANIOŁA PIETÀ RONDAN1NI
85
13. Michał Anioł Buonarroti, Pietà Rondanini. Widok dolnej części
prawego ramienia Chrystusa, pochodzącego z pierwszego stanu,
marmur kararyjski, dawniej w Palazzo Rondanini w Rzymie, obecnie
Castello Sforzesco w Mediolanie, repr. Ryszard Rau
Do prac Michała Anioła nie można przykładać standardowej normy dzieła skończonego, ponieważ dla
niego kryterium skończoności było dotarcie do istoty kamienia przez odrzucenie tego, co zbędne, i w jego
mniemaniu to dokonało się w większości jego dzieł64.
Pietà Rondanini jest w dyskusji o tak zwanych dziełach nonfinito przykładem wyjątkowym, ponieważ
jej realizację wyznaczały dwa nie dające się przekroczyć ograniczenia. Pierwsze - to zbliżająca się śmierć
artysty, drugim była materia, a dokładniej ilość kamienia, która pozostawała do dyspozycji Michała Anioła65.
Obydwie granice przybliżały się, implikując - każda z osobna i obie razem - nieodwołalne i ostateczne finito.
W wypowiedziach na temat rzeźby Michał Anioł podzielał poglądy tradycyjne. Wszak dla niego rzeźba
była usuwaniem tego, co niepotrzebne66. Analiza sposobu opracowania Pietà Rondanini dowodzi, że po
64 Na temat problemu non finito u Michała Anioła pisali głównie H. v o n E i n e m, Unvollendetes und Unvollendbares im
Werk Michelangelos, [w:] Das Unvollendete ais kiinstlerische Form, Hrsg. von J. A. Schmoll gen. Eisenwerth, Bern-Munchen
1959, s. 69-82, tam też literatura. W tym samym tomie porządkujący tekst J. Ganter, Formen des Unvollendeten in der neueren
Kunst, s. 47-67; Т. В r u n i u s, Michelangelo's nonfinito. Contributions to the History and Theory ojArt, „Figura", 6, 1967, s. 29-
67; G. К au f mann, Michelangelo und das Problem der Sdkularisation, Opladen 1972 (Rheinisch-Westphalische Akademie der
Wissenschaften, Vortrage, G. 181), głównie s. 18-26; J. Schulz, Michelangelo's unfinished Works, „The Art Bulletin", 57, 1975,
s. 366-373.
65 D. R e d i g de С a m р о s, La Madonna e il Bambino nella scultura di Michelangelo, [w:] Studi offerti a Giovanni Incisa
delia Rochetta, „Miscelanea delia Società Romana di Storia Patria", 23, 1973, s. 449^71 (s. 470) „La Pietà Rondanini, impossibile
a finirsi, ed alla quale pur andava scalpellando fino alla vigilia délia morte, sulla soglia dei novant'anni. Allora «non finito» gli
dovete sembrare il solo linguagio atto non a dire, ma a balbettare, fra sé e Dio, cose ineftabili".
66 List Michała Anioła do Benedetta Varchiego, 1549, [w:] P. Barocchi, Trattati d'arte del cinquecento fra maniérisme
e controriforma, t. 1, Bari 1960, s. 82 [tłum. pol. Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce. 1500-1600, wybrał i oprać. J. Białostocki,
85
13. Michał Anioł Buonarroti, Pietà Rondanini. Widok dolnej części
prawego ramienia Chrystusa, pochodzącego z pierwszego stanu,
marmur kararyjski, dawniej w Palazzo Rondanini w Rzymie, obecnie
Castello Sforzesco w Mediolanie, repr. Ryszard Rau
Do prac Michała Anioła nie można przykładać standardowej normy dzieła skończonego, ponieważ dla
niego kryterium skończoności było dotarcie do istoty kamienia przez odrzucenie tego, co zbędne, i w jego
mniemaniu to dokonało się w większości jego dzieł64.
Pietà Rondanini jest w dyskusji o tak zwanych dziełach nonfinito przykładem wyjątkowym, ponieważ
jej realizację wyznaczały dwa nie dające się przekroczyć ograniczenia. Pierwsze - to zbliżająca się śmierć
artysty, drugim była materia, a dokładniej ilość kamienia, która pozostawała do dyspozycji Michała Anioła65.
Obydwie granice przybliżały się, implikując - każda z osobna i obie razem - nieodwołalne i ostateczne finito.
W wypowiedziach na temat rzeźby Michał Anioł podzielał poglądy tradycyjne. Wszak dla niego rzeźba
była usuwaniem tego, co niepotrzebne66. Analiza sposobu opracowania Pietà Rondanini dowodzi, że po
64 Na temat problemu non finito u Michała Anioła pisali głównie H. v o n E i n e m, Unvollendetes und Unvollendbares im
Werk Michelangelos, [w:] Das Unvollendete ais kiinstlerische Form, Hrsg. von J. A. Schmoll gen. Eisenwerth, Bern-Munchen
1959, s. 69-82, tam też literatura. W tym samym tomie porządkujący tekst J. Ganter, Formen des Unvollendeten in der neueren
Kunst, s. 47-67; Т. В r u n i u s, Michelangelo's nonfinito. Contributions to the History and Theory ojArt, „Figura", 6, 1967, s. 29-
67; G. К au f mann, Michelangelo und das Problem der Sdkularisation, Opladen 1972 (Rheinisch-Westphalische Akademie der
Wissenschaften, Vortrage, G. 181), głównie s. 18-26; J. Schulz, Michelangelo's unfinished Works, „The Art Bulletin", 57, 1975,
s. 366-373.
65 D. R e d i g de С a m р о s, La Madonna e il Bambino nella scultura di Michelangelo, [w:] Studi offerti a Giovanni Incisa
delia Rochetta, „Miscelanea delia Società Romana di Storia Patria", 23, 1973, s. 449^71 (s. 470) „La Pietà Rondanini, impossibile
a finirsi, ed alla quale pur andava scalpellando fino alla vigilia délia morte, sulla soglia dei novant'anni. Allora «non finito» gli
dovete sembrare il solo linguagio atto non a dire, ma a balbettare, fra sé e Dio, cose ineftabili".
66 List Michała Anioła do Benedetta Varchiego, 1549, [w:] P. Barocchi, Trattati d'arte del cinquecento fra maniérisme
e controriforma, t. 1, Bari 1960, s. 82 [tłum. pol. Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce. 1500-1600, wybrał i oprać. J. Białostocki,