DOI article:
Leszkowicz, Paweł: Nienaturalna selekcja: interpretacja intertekstualna "Unnatural Selection" Helen Chadwick
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14244#0159
NIENATURALNA SELEKCJA
153
sowych towarów, a związana z nią kultura rozkwitła w krajach anglojęzycznych. Wiktorianie charakteryzo-
wali się wielką pomysłowością i inwencją w tworzeniu i noszeniu biżuterii oraz przypisywali jej wyjątkowe
funkcje symboliczne. Zgodnie z eklektyzmem okresu wiktoriańskiego biżuteria miała charakter historyzu-
jący. Jubilerskie tendencje zmieniały się co dwie dekady, jednak w wielu dziełach łączyło się kilka stylistyk.
Obok inspiracji gotyckich, renesansowych i orientalnych przewagę stopniowo uzyskiwały elementy antycz-
ne. Klasyczna harmonia, dążenie ku geometrycznej prostocie ograniczały ornamentalny i eklektyczny nad-
miar61. Dwa czynniki - symboliczna głębia i stylowa intertekstualność - mogły zafascynować Helen Cha-
dwick w biżuterii wiktoriańskiej do tego stopnia, iż stała się ona jednym z możliwych odniesień dla
„embrionalnych fotogramów" z serii Unnatural Sélection.
Biżuteria ta była głównie wykonywana z pereł, diamentów i innych szlachetnych kamieni, starannie
opracowanych i oprawionych w złoto i srebro, z dodatkiem emalii. Ulubiony ornament stanowiły gwiazdy
wykonane z pereł, diamentów, turkusów czy korala, umieszczone w owalnych formach o złotym lub błękit-
nym emaliowanym tle. Gwiezdne motywy występowały głównie w broszach, które najczęściej dekorowano
perłami62. Monstrance Helen Chadwick wchodzi w dialog z klejnotami wiktoriańskiego złotnictwa, przekła-
dając jego charakterystyczne cechy na własny język fotograficzny. Artystka zastosowała intertekstualną metodę
absorbcji elementów jednego systemu i ich transformacji w nową, rozbudowaną o te odniesienia, seman-
tyczną powierzchnię. Subtelne mechanizmy takiego przeniesienia można obserwować na podstawie kształtu
fotogramu, odnoszącego się do broszy wiktoriańskiej. Brosze te budowano wzdłuż jednej z przedłużonych
osi owalu; najczęściej była to oś wertykalna. Miały wydłużony, opływowy kształt, a ich ewolucja postępo-
wała w kierunku uproszczenia geometrycznego; środek akcentował duży diament lub perła, perły dekoro-
wały również pozostałą płaszczyznę i krawędzie klejnotu63.
Eliptyczny kształt Monstrancji z największym embrionem w centrum stanowi sumaryczne przeniesie-
nie wiktoriańskiej koncepcji wizualnej. Białe komórki embrionów błyszczą we wnętrzu fotograficznej bro-
szy niczym perły zdobiące rzeczywiste precjoza. Ciemne niebieskie tło przypomina błękitne emalie, w któ-
rych osadzone były perły. Najciekawsze wydaje się jednak metaforyczne połączenie pomiędzy modnym
ornamentem gwiezdnym a embrionami w Monstrancji, sugerującymi gwiazdy unoszące się w przestrzeni
kosmicznej. Preembriony jako perły broszy, a jednocześnie „gwiezdne substancje galaktyki", nawiązują
zarówno do kształtu klejnotów wiktoriańskich, jak i do ich struktury, ornamentu i materiału, z jakiego został
on wykonany. Wizja stworzona przez Chadwick - łącząca mikroskopowy i teleskopowy obraz - przypomina
optyczne dekoracyjne efekty wykorzystywane w broszach dla podniesienia ich atrakcyjności i zademonstro-
wania kunsztu jubilera64.
MGŁAWICA
W okresie wiktoriańskim obok broszy szczególną popularnością cieszyły się naszyjniki z diamentów
i pereł zdobione dużym wisiorem lub medalionem65. Mgławica {Nebula) z 1996 roku (il. 1), naszyjnik
zawieszony po raz pierwszy przez Helen Chadwick na białych ścianach Barbican Center w Londynie, na-
wiązuje do kształtów naszyjników XIX-wiecznych. Okrągłe i łukowate ułożenie fotograficznych paciorków
Nebuli można porównać do wiktoriańskich kolii, np. do formy diamentowego naszyjnika we wzorniku fir-
my jubilerskiej Henel, Frazer and Haws Ltd. (il. 11), lub do naszyjnika z pięcioma wisiorami z pereł i ema-
liowanego złota, pochodzącego z lat 1870-1880 (il. 12)66.
Nebula składa się z siedmiu owalnych cibachromowych fotografii, umieszczonych w przezroczystych
osłonach plastikowych, będących jednocześnie ramami, które podkreślają efekty świateł i kolorów. Cztery
najmniejsze wizerunki mają średnicę 46 cm i przedstawiają niebiesko-perłowe embriony otoczone zielony-
mi aureolami. Dwa średnie paciorki o średnicy 61 cm ukazują nasienne owoce mniszka lekarskiego {Tara-
xacum officinale), grając barwami błękitu, bieli i złota. Największy centralny medalion, o wymiarach
1,1 Ch. Gere, European and American Jewellery 1830-1914, Heinemann, London 1975, s. 20-23.
62 Ibidem, s. 63.
63 P. H i nk s, Nineteenth Century Jewellery, London 1975, s. 61.
64 Ibidem, s. 53.
65 Ibidem, s. 60.
66 Gere, op. cit., s. 63, 66.
153
sowych towarów, a związana z nią kultura rozkwitła w krajach anglojęzycznych. Wiktorianie charakteryzo-
wali się wielką pomysłowością i inwencją w tworzeniu i noszeniu biżuterii oraz przypisywali jej wyjątkowe
funkcje symboliczne. Zgodnie z eklektyzmem okresu wiktoriańskiego biżuteria miała charakter historyzu-
jący. Jubilerskie tendencje zmieniały się co dwie dekady, jednak w wielu dziełach łączyło się kilka stylistyk.
Obok inspiracji gotyckich, renesansowych i orientalnych przewagę stopniowo uzyskiwały elementy antycz-
ne. Klasyczna harmonia, dążenie ku geometrycznej prostocie ograniczały ornamentalny i eklektyczny nad-
miar61. Dwa czynniki - symboliczna głębia i stylowa intertekstualność - mogły zafascynować Helen Cha-
dwick w biżuterii wiktoriańskiej do tego stopnia, iż stała się ona jednym z możliwych odniesień dla
„embrionalnych fotogramów" z serii Unnatural Sélection.
Biżuteria ta była głównie wykonywana z pereł, diamentów i innych szlachetnych kamieni, starannie
opracowanych i oprawionych w złoto i srebro, z dodatkiem emalii. Ulubiony ornament stanowiły gwiazdy
wykonane z pereł, diamentów, turkusów czy korala, umieszczone w owalnych formach o złotym lub błękit-
nym emaliowanym tle. Gwiezdne motywy występowały głównie w broszach, które najczęściej dekorowano
perłami62. Monstrance Helen Chadwick wchodzi w dialog z klejnotami wiktoriańskiego złotnictwa, przekła-
dając jego charakterystyczne cechy na własny język fotograficzny. Artystka zastosowała intertekstualną metodę
absorbcji elementów jednego systemu i ich transformacji w nową, rozbudowaną o te odniesienia, seman-
tyczną powierzchnię. Subtelne mechanizmy takiego przeniesienia można obserwować na podstawie kształtu
fotogramu, odnoszącego się do broszy wiktoriańskiej. Brosze te budowano wzdłuż jednej z przedłużonych
osi owalu; najczęściej była to oś wertykalna. Miały wydłużony, opływowy kształt, a ich ewolucja postępo-
wała w kierunku uproszczenia geometrycznego; środek akcentował duży diament lub perła, perły dekoro-
wały również pozostałą płaszczyznę i krawędzie klejnotu63.
Eliptyczny kształt Monstrancji z największym embrionem w centrum stanowi sumaryczne przeniesie-
nie wiktoriańskiej koncepcji wizualnej. Białe komórki embrionów błyszczą we wnętrzu fotograficznej bro-
szy niczym perły zdobiące rzeczywiste precjoza. Ciemne niebieskie tło przypomina błękitne emalie, w któ-
rych osadzone były perły. Najciekawsze wydaje się jednak metaforyczne połączenie pomiędzy modnym
ornamentem gwiezdnym a embrionami w Monstrancji, sugerującymi gwiazdy unoszące się w przestrzeni
kosmicznej. Preembriony jako perły broszy, a jednocześnie „gwiezdne substancje galaktyki", nawiązują
zarówno do kształtu klejnotów wiktoriańskich, jak i do ich struktury, ornamentu i materiału, z jakiego został
on wykonany. Wizja stworzona przez Chadwick - łącząca mikroskopowy i teleskopowy obraz - przypomina
optyczne dekoracyjne efekty wykorzystywane w broszach dla podniesienia ich atrakcyjności i zademonstro-
wania kunsztu jubilera64.
MGŁAWICA
W okresie wiktoriańskim obok broszy szczególną popularnością cieszyły się naszyjniki z diamentów
i pereł zdobione dużym wisiorem lub medalionem65. Mgławica {Nebula) z 1996 roku (il. 1), naszyjnik
zawieszony po raz pierwszy przez Helen Chadwick na białych ścianach Barbican Center w Londynie, na-
wiązuje do kształtów naszyjników XIX-wiecznych. Okrągłe i łukowate ułożenie fotograficznych paciorków
Nebuli można porównać do wiktoriańskich kolii, np. do formy diamentowego naszyjnika we wzorniku fir-
my jubilerskiej Henel, Frazer and Haws Ltd. (il. 11), lub do naszyjnika z pięcioma wisiorami z pereł i ema-
liowanego złota, pochodzącego z lat 1870-1880 (il. 12)66.
Nebula składa się z siedmiu owalnych cibachromowych fotografii, umieszczonych w przezroczystych
osłonach plastikowych, będących jednocześnie ramami, które podkreślają efekty świateł i kolorów. Cztery
najmniejsze wizerunki mają średnicę 46 cm i przedstawiają niebiesko-perłowe embriony otoczone zielony-
mi aureolami. Dwa średnie paciorki o średnicy 61 cm ukazują nasienne owoce mniszka lekarskiego {Tara-
xacum officinale), grając barwami błękitu, bieli i złota. Największy centralny medalion, o wymiarach
1,1 Ch. Gere, European and American Jewellery 1830-1914, Heinemann, London 1975, s. 20-23.
62 Ibidem, s. 63.
63 P. H i nk s, Nineteenth Century Jewellery, London 1975, s. 61.
64 Ibidem, s. 53.
65 Ibidem, s. 60.
66 Gere, op. cit., s. 63, 66.