DOI Artikel:
Leszkowicz, Paweł: Nienaturalna selekcja: interpretacja intertekstualna "Unnatural Selection" Helen Chadwick
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14244#0161
NIENATURALNA SELIiKCJA
155
92 x 76 x 5 cm, jest to powiększona fotografia niewidzącego ludzkiego oka z kataraktą, którą artystka
odnalazła w głównej londyńskiej klinice okulistycznej Moorfields Hospital67.
Chadwick wytworzyła pomiędzy paciorkami Mgławicy psychiczny i symboliczny łańcuch relacji ku-
mulujący się w centralnym zamglonym oku. Powstały dwie przeciwstawne linie skojarzeń. Jedna z nich
związana jest ze śmiercią i rozpadem: chore, niewidzące „martwe oko" łączy się z nieżywymi, wybrakowa-
nymi preembrionami. Jednocześnie embriony jako znaki rozkwitającego życia - zapłodniona komórka jajo-
wa - otoczone widocznymi resztkami nasienia, wiążą się w symbolice płodności z zarodnikowymi owocami
mniszka. Cykle śmierci i narodzin przeplatają się w dekoracyjnej konfiguracji, gdzie embriony przypomina-
ją perły, zaś oko i dmuchawce, diamenty z drogocennych naszyjników. Co więcej, owoc mniszka nawiązuje
do popularnych w wiktoriańskiej biżuterii roślinnych motywów, wzbogacających historyzującą ornamenty-
kę o elementy botaniczne68.
Umieszczone w centrum dzieła wielkie niewidzące oko można również interpretować jako odniesienie
do „oka wiedzy", dominacji zmysłu wzroku w badaniach naukowych, jako krytyczne przywołanie funda-
mentalnej roli wizualności w procesie sztucznego zapłodnienia i diagnozowania medycznego69. Z drugiej
strony, jest ono również centralnym diamentem naszyjnika; jako obraz choroby i defektu zostało przekształ-
cone w obraz piękna, wydobyte z kartotek medycznych, podobnie jak sfotografowane embriony ocalone od
zniszczenia laboratoryjnego. Embriony i oko to pokrewne marginalne „substancje" wyniesione przez sztukę
dla upamiętnienia indywidualnego ludzkiego cierpienia, które kryło się za nimi.
SYMBOLIKA ŻAŁOBNA
Martwe preembriony, znaki utraconych nadziei, wywołują nastrój żałoby i opłakiwania. Wybór
XIX-wiecznej biżuterii jako źródła inspiracji formalnej znakomicie wydobywa i podkreśla melancholijną
atmosferę fotogramów. W okresie wiktoriańskim biżuteria miała podwójne znaczenie, łącząc dekorację z sen-
tymentem. Nastąpił wówczas szczególny rozkwit biżuterii żałobnej i sentymentalnej, związany z rygory-
stycznym przestrzeganiem etykiety żałobnej (ił. 13). Ten charakterystyczny angielski zwyczaj nasiliła żało-
ba królowej po śmierci jej małżonka, księcia Alberta, w roku 1861. Wiktoria miała szczególne upodobanie
do biżuterii z sentymentalnymi ornamentami, związanymi z opłakiwaniem, żałobą i pamięcią. Inspirowało
to modę na podobne klejnoty, które stały się głównym angielskim produktem cenionym na europejskim
rynku jubilerskim70. Biżuteria żałobna charakteryzowała się konwencjonalnym repertuarem motywów, form
i materiałów, które towarzyszyły biżuterii sentymentalnej od XVII wieku. Najczęściej używanym były perły
symbolizujące łzy. W kolorystyce dominowały odcienie bieli i czerni oraz połączenia czerni ze złotem.
Stosownie uproszczone, a jednocześnie wyrafinowane, efekty dekoracyjne otrzymywano dzięki różnorod-
nym zestawieniom: smolistoczarnego agatu, czarno-białego onyksu, białej lub czarnej emalii oraz kości
słoniowej. W wisiorki, naszyjniki, medaliony i bransolety wkomponowywano portretowe miniatury zmar-
łych. Szczególną popularnością cieszyły się upamiętniające brosze. Na żałobnych klejnotach wygrawerowa-
ne były inicjały lub imiona zmarłego, którego miały upamiętnić; często dodawano również datę śmierci
i wanitatywne motta. Najbardziej interesujący i różnorodny element XIX-wiecznej biżuterii żałobnej stano-
wił pierścień, którego formy i dekoracje przepełnione były znaczeniami sentymentalnymi, począwszy już od
kształtu, który sam w sobie symbolizował wieczność71.
Serię Unnatural Sélection dopełnia okrągła cibachromowa fotografia z 1996 roku zatytułowana Opal
(100 x 100 x 80 cm). W jednej z wersji jest prezentowana również jako oczko dużego plastikowego pierście-
nia, wbudowany w przezroczystą formę pleksiglasową (il. 3). Dodając do broszy i naszyjnika pierścień,
Helen Chadwick zrealizowała koncepcję garnituru biżuterii, czyli zestawu, gdzie poszczególne elementy są
ujednolicone dzięki użyciu tych samych materiałów i motywów formalnych72. Artystka stworzyła komplet,
wykorzystując w każdym klejnocie powtarzające się elementy, jak cibachromowa fotografia, plastikowa,
1 D. Ward, Helen Chadwick-Stilled Lives, „Creative Camera", 1996, October/November, s. 34.
"x Gcrc, op. cil., s. 36-37.
69 Buck, Unnatural Sélection, s. 10.
70 Gerc, op. cit., s. 56-57.
71 Ibidem, s. 20-23.
72 Ibidem, s. 25.
155
92 x 76 x 5 cm, jest to powiększona fotografia niewidzącego ludzkiego oka z kataraktą, którą artystka
odnalazła w głównej londyńskiej klinice okulistycznej Moorfields Hospital67.
Chadwick wytworzyła pomiędzy paciorkami Mgławicy psychiczny i symboliczny łańcuch relacji ku-
mulujący się w centralnym zamglonym oku. Powstały dwie przeciwstawne linie skojarzeń. Jedna z nich
związana jest ze śmiercią i rozpadem: chore, niewidzące „martwe oko" łączy się z nieżywymi, wybrakowa-
nymi preembrionami. Jednocześnie embriony jako znaki rozkwitającego życia - zapłodniona komórka jajo-
wa - otoczone widocznymi resztkami nasienia, wiążą się w symbolice płodności z zarodnikowymi owocami
mniszka. Cykle śmierci i narodzin przeplatają się w dekoracyjnej konfiguracji, gdzie embriony przypomina-
ją perły, zaś oko i dmuchawce, diamenty z drogocennych naszyjników. Co więcej, owoc mniszka nawiązuje
do popularnych w wiktoriańskiej biżuterii roślinnych motywów, wzbogacających historyzującą ornamenty-
kę o elementy botaniczne68.
Umieszczone w centrum dzieła wielkie niewidzące oko można również interpretować jako odniesienie
do „oka wiedzy", dominacji zmysłu wzroku w badaniach naukowych, jako krytyczne przywołanie funda-
mentalnej roli wizualności w procesie sztucznego zapłodnienia i diagnozowania medycznego69. Z drugiej
strony, jest ono również centralnym diamentem naszyjnika; jako obraz choroby i defektu zostało przekształ-
cone w obraz piękna, wydobyte z kartotek medycznych, podobnie jak sfotografowane embriony ocalone od
zniszczenia laboratoryjnego. Embriony i oko to pokrewne marginalne „substancje" wyniesione przez sztukę
dla upamiętnienia indywidualnego ludzkiego cierpienia, które kryło się za nimi.
SYMBOLIKA ŻAŁOBNA
Martwe preembriony, znaki utraconych nadziei, wywołują nastrój żałoby i opłakiwania. Wybór
XIX-wiecznej biżuterii jako źródła inspiracji formalnej znakomicie wydobywa i podkreśla melancholijną
atmosferę fotogramów. W okresie wiktoriańskim biżuteria miała podwójne znaczenie, łącząc dekorację z sen-
tymentem. Nastąpił wówczas szczególny rozkwit biżuterii żałobnej i sentymentalnej, związany z rygory-
stycznym przestrzeganiem etykiety żałobnej (ił. 13). Ten charakterystyczny angielski zwyczaj nasiliła żało-
ba królowej po śmierci jej małżonka, księcia Alberta, w roku 1861. Wiktoria miała szczególne upodobanie
do biżuterii z sentymentalnymi ornamentami, związanymi z opłakiwaniem, żałobą i pamięcią. Inspirowało
to modę na podobne klejnoty, które stały się głównym angielskim produktem cenionym na europejskim
rynku jubilerskim70. Biżuteria żałobna charakteryzowała się konwencjonalnym repertuarem motywów, form
i materiałów, które towarzyszyły biżuterii sentymentalnej od XVII wieku. Najczęściej używanym były perły
symbolizujące łzy. W kolorystyce dominowały odcienie bieli i czerni oraz połączenia czerni ze złotem.
Stosownie uproszczone, a jednocześnie wyrafinowane, efekty dekoracyjne otrzymywano dzięki różnorod-
nym zestawieniom: smolistoczarnego agatu, czarno-białego onyksu, białej lub czarnej emalii oraz kości
słoniowej. W wisiorki, naszyjniki, medaliony i bransolety wkomponowywano portretowe miniatury zmar-
łych. Szczególną popularnością cieszyły się upamiętniające brosze. Na żałobnych klejnotach wygrawerowa-
ne były inicjały lub imiona zmarłego, którego miały upamiętnić; często dodawano również datę śmierci
i wanitatywne motta. Najbardziej interesujący i różnorodny element XIX-wiecznej biżuterii żałobnej stano-
wił pierścień, którego formy i dekoracje przepełnione były znaczeniami sentymentalnymi, począwszy już od
kształtu, który sam w sobie symbolizował wieczność71.
Serię Unnatural Sélection dopełnia okrągła cibachromowa fotografia z 1996 roku zatytułowana Opal
(100 x 100 x 80 cm). W jednej z wersji jest prezentowana również jako oczko dużego plastikowego pierście-
nia, wbudowany w przezroczystą formę pleksiglasową (il. 3). Dodając do broszy i naszyjnika pierścień,
Helen Chadwick zrealizowała koncepcję garnituru biżuterii, czyli zestawu, gdzie poszczególne elementy są
ujednolicone dzięki użyciu tych samych materiałów i motywów formalnych72. Artystka stworzyła komplet,
wykorzystując w każdym klejnocie powtarzające się elementy, jak cibachromowa fotografia, plastikowa,
1 D. Ward, Helen Chadwick-Stilled Lives, „Creative Camera", 1996, October/November, s. 34.
"x Gcrc, op. cil., s. 36-37.
69 Buck, Unnatural Sélection, s. 10.
70 Gerc, op. cit., s. 56-57.
71 Ibidem, s. 20-23.
72 Ibidem, s. 25.