DOI Artikel:
Leszkowicz, Paweł: Nienaturalna selekcja: interpretacja intertekstualna "Unnatural Selection" Helen Chadwick
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14244#0165
NIENATURALNA SHLI-KCJA
159
przywołała, wkomponowując przedstawienia embrionów w formy broszy, naszyjnika i pierścienia. Impliko-
wane przez te odniesienia moralna wrażliwość i atmosfera współczucia, wraz z estetycznymi wartościami
fotogramów, przenikają zimne medyczne wizerunki indywidualną i poetycką aurą. Nałożenie na kategorie
medyczne wymiaru moralnego okazało się przenikliwą diagnozą, dotknięciem newralgicznego punktu całe-
go zagadnienia. Kontrowersja, która wybuchła w związku ze zniszczeniem tysięcy „nadliczbowych" em-
brionów, potwierdza profetyczny i głęboki charakter Nienaturalnej selekcji. Społeczne odczucie „zmysłu
moralnego" powróciło.
MAGIA OBRAZU
Etyczna strona całego projektu wiąże się również z sugerowaną przez artystkę analogią pomiędzy
wiktoriańską fotografią a mikrofotografią embrionów79. Podobnie jak fotogramy z serii Unnatural Sélection,
fotografie wiktoriańskie były rezultatem skomplikowanych eksperymentów technicznych, natomiast wynik
uzyskany przez Chadwick łączy się z wczesnymi dagerotypami pokrewnym rodzajem magii i tajemnicy
emanującej z wizerunków.
Wiktorianie nadawali fotografii szczególny sens (który zaniknął wraz z jej upowszechnieniem), łączący
się z odczuciem dziwności świata „oglądanego" przez aparat fotograficzny. Tę niezwykłą właściwość obra-
zu fotograficznego wiązano z zakłóceniem normalnej skali przedmiotów, gdy mikroskopijne ziarenko mo-
gło wypełnić cały obraz, a przedstawienie Alp mieściło się w dłoni. Zdumiewały i fascynowały możliwości
związane z nowymi technikami optycznymi. Gdy nauka ujawniła łatwość „mylenia oka", nastąpiła nieunik-
niona eksplozja zabawek optycznych. Do publicznych rozrywek dołączyły panoramy i dioramy, rozwinęła
się cała dziedzina indywidualnych przyjemności wizualnych, związanych z tak osobliwymi przyrządami,
jak, zoetropy, stroboskopy, fenakistoskopy. Eksperymenty fotograficzne i optyczne miały swój zapomniany
urok, polegający na łączeniu nauki i cudowności; wręcz same nazwy odkrywanych urządzeń zawierały
w sobie odniesienia do tych dwóch przeciwstawnych sfer. Specyfika wiktoriańskiego pojmowania fotografii
polega na nałożeniu się empirycznego i transcendentalnego sposobu widzenia. Fotografia była równocześnie
postrzegana jako osiągnięcie nowoczesnej techniki i kondensacja odwiecznej „enigmy wizualności"80.
Podobny efekt usiłowała uzyskać Helen Chadwick. Zawieszenie kompozycji fotograficznych pomię-
dzy mikroskopową, kosmiczną a jubilerską formą przypomina wczesne eksperymenty optyczne, łudzące
i bawiące oko iluzjonistycznymi pomysłami. Prace wykonane dzięki najnowocześniejszym technologiom
fotograficznym i medycznym prezentują wizję przekraczającą poziom industrialny i naukowy. Artystka
zarysowała interesujące pokrewieństwo pomiędzy odnowieniem spojrzenia zarówno na fotografię, jak i na
procedury zapłodnienia in vitro, wydobywając te praktyki z ich ponowoczesnej rutyny.
Upowszechnienie fotografii w XX wieku zbanalizowało i zredukowało jej niesamowitość. Podobna
normalizacja spotkała praktykę sztucznego zapłodnienia. Gdy w 1978 roku, narodziło się pierwsze dziecko,
w wyniku zastosowania techniki in vitro, okrzyknięto to cudem, a małą Louise Brown uznano za „cudowne
dziecko". W ostatnich dwóch dekadach metoda ta zupełnie straciła kontrowersyjną, jak i nadnaturalną otoczkę.
Stała się akceptowaną i powszechną procedurą, wykorzystywaną przez tysiące bezpłodnych par w setkach
klinik81. Chadwick jako artystka pracująca nad odświeżeniem sposobów widzenia należała do twórców
eksperymentujących z fotografią w celu wydobycia jej nieświadomego i niesamowitego wymiaru, który tak
fascynował XIX-wiecznych odbiorców. Podobnie w swojej pracy z embrionami, autorka usiłowała przywró-
cić zapomnianą atmosferę cudowności, towarzyszącą narodzinom pierwszego „dziecka z probówki", która
przypomina misterium płodności i cudu narodzin, występujące w wielu systemach religijnych. Ta nostal-
giczna strategia ponownie kieruje uwagę na meandry techniki in vitro, znormalizowanej do tego stopnia, iż
pomija się najbardziej problematyczny aspekt związany z mechanizacją całego cyklu płodności. Fotogramy
Chadwick funkcjonują jako symboliczne nośniki pamięci po odrzuconym i zatrzymanym życiu, przywraca-
jąc mu cudowną i tajemniczą genezę.
14 В u с к, Unnatural Sélection, s. 9.
X(l S. R. H o r to n, Were they havingfun yet ?, [w:] Victorian Literaturę and the Victorian Visual Imagination, ed. С. T. Christ,
J. O. Jordan, University of California Press, Berkeley 1996, s. 5-15.
Xl J. Turney Louise, Dolly - and who's coming next?, „Times Literary Supplément", 1998, February 20, s. 4.
159
przywołała, wkomponowując przedstawienia embrionów w formy broszy, naszyjnika i pierścienia. Impliko-
wane przez te odniesienia moralna wrażliwość i atmosfera współczucia, wraz z estetycznymi wartościami
fotogramów, przenikają zimne medyczne wizerunki indywidualną i poetycką aurą. Nałożenie na kategorie
medyczne wymiaru moralnego okazało się przenikliwą diagnozą, dotknięciem newralgicznego punktu całe-
go zagadnienia. Kontrowersja, która wybuchła w związku ze zniszczeniem tysięcy „nadliczbowych" em-
brionów, potwierdza profetyczny i głęboki charakter Nienaturalnej selekcji. Społeczne odczucie „zmysłu
moralnego" powróciło.
MAGIA OBRAZU
Etyczna strona całego projektu wiąże się również z sugerowaną przez artystkę analogią pomiędzy
wiktoriańską fotografią a mikrofotografią embrionów79. Podobnie jak fotogramy z serii Unnatural Sélection,
fotografie wiktoriańskie były rezultatem skomplikowanych eksperymentów technicznych, natomiast wynik
uzyskany przez Chadwick łączy się z wczesnymi dagerotypami pokrewnym rodzajem magii i tajemnicy
emanującej z wizerunków.
Wiktorianie nadawali fotografii szczególny sens (który zaniknął wraz z jej upowszechnieniem), łączący
się z odczuciem dziwności świata „oglądanego" przez aparat fotograficzny. Tę niezwykłą właściwość obra-
zu fotograficznego wiązano z zakłóceniem normalnej skali przedmiotów, gdy mikroskopijne ziarenko mo-
gło wypełnić cały obraz, a przedstawienie Alp mieściło się w dłoni. Zdumiewały i fascynowały możliwości
związane z nowymi technikami optycznymi. Gdy nauka ujawniła łatwość „mylenia oka", nastąpiła nieunik-
niona eksplozja zabawek optycznych. Do publicznych rozrywek dołączyły panoramy i dioramy, rozwinęła
się cała dziedzina indywidualnych przyjemności wizualnych, związanych z tak osobliwymi przyrządami,
jak, zoetropy, stroboskopy, fenakistoskopy. Eksperymenty fotograficzne i optyczne miały swój zapomniany
urok, polegający na łączeniu nauki i cudowności; wręcz same nazwy odkrywanych urządzeń zawierały
w sobie odniesienia do tych dwóch przeciwstawnych sfer. Specyfika wiktoriańskiego pojmowania fotografii
polega na nałożeniu się empirycznego i transcendentalnego sposobu widzenia. Fotografia była równocześnie
postrzegana jako osiągnięcie nowoczesnej techniki i kondensacja odwiecznej „enigmy wizualności"80.
Podobny efekt usiłowała uzyskać Helen Chadwick. Zawieszenie kompozycji fotograficznych pomię-
dzy mikroskopową, kosmiczną a jubilerską formą przypomina wczesne eksperymenty optyczne, łudzące
i bawiące oko iluzjonistycznymi pomysłami. Prace wykonane dzięki najnowocześniejszym technologiom
fotograficznym i medycznym prezentują wizję przekraczającą poziom industrialny i naukowy. Artystka
zarysowała interesujące pokrewieństwo pomiędzy odnowieniem spojrzenia zarówno na fotografię, jak i na
procedury zapłodnienia in vitro, wydobywając te praktyki z ich ponowoczesnej rutyny.
Upowszechnienie fotografii w XX wieku zbanalizowało i zredukowało jej niesamowitość. Podobna
normalizacja spotkała praktykę sztucznego zapłodnienia. Gdy w 1978 roku, narodziło się pierwsze dziecko,
w wyniku zastosowania techniki in vitro, okrzyknięto to cudem, a małą Louise Brown uznano za „cudowne
dziecko". W ostatnich dwóch dekadach metoda ta zupełnie straciła kontrowersyjną, jak i nadnaturalną otoczkę.
Stała się akceptowaną i powszechną procedurą, wykorzystywaną przez tysiące bezpłodnych par w setkach
klinik81. Chadwick jako artystka pracująca nad odświeżeniem sposobów widzenia należała do twórców
eksperymentujących z fotografią w celu wydobycia jej nieświadomego i niesamowitego wymiaru, który tak
fascynował XIX-wiecznych odbiorców. Podobnie w swojej pracy z embrionami, autorka usiłowała przywró-
cić zapomnianą atmosferę cudowności, towarzyszącą narodzinom pierwszego „dziecka z probówki", która
przypomina misterium płodności i cudu narodzin, występujące w wielu systemach religijnych. Ta nostal-
giczna strategia ponownie kieruje uwagę na meandry techniki in vitro, znormalizowanej do tego stopnia, iż
pomija się najbardziej problematyczny aspekt związany z mechanizacją całego cyklu płodności. Fotogramy
Chadwick funkcjonują jako symboliczne nośniki pamięci po odrzuconym i zatrzymanym życiu, przywraca-
jąc mu cudowną i tajemniczą genezę.
14 В u с к, Unnatural Sélection, s. 9.
X(l S. R. H o r to n, Were they havingfun yet ?, [w:] Victorian Literaturę and the Victorian Visual Imagination, ed. С. T. Christ,
J. O. Jordan, University of California Press, Berkeley 1996, s. 5-15.
Xl J. Turney Louise, Dolly - and who's coming next?, „Times Literary Supplément", 1998, February 20, s. 4.