Rocznik Historii Sztuki (26.2001)

11. Zwiastowanie, ок. 1600, Częstochowa, skarbiec klasztoru Paulinów

na Jasnej Górze, fot. J. Langda

są mniej lub bardziej wyeksponowane, w zależności od wymogów kompozycyjnych, związanych z kształ-
tem reliefu. Pewne różnice widoczne są w komponowaniu grupy żołnierzy: dwaj śpiący, oparci o sarkofag,
pojawiają się we wszystkich reliefach, natomiast postacie żołnierzy uciekających przedstawione są często
w innych układach. Zbieżność ich póz z układami postaci w pozostałych typach sceny Zmartwychwstania
pozwala przypuszczać, że reliefy te powstawały przez skompilowanie jednej bazowej grafiki z fragmentami
innych wzorców.

Drugi typ ikonograficzny Zmartwychwstania reprezentują reliefy pochodzące z ołtarzyków: z Muzeum
Fundacji XX Czartoryskich (kat. nr 9, il. 22) oraz epitafium Baudissa (il. 3). Na mniejszych rozmiarów
plakietach (kat. nr 7, 8, 12, il. 12, 27, 32) dostrzegamy uproszczoną wersję tego schematu. Kompozycja
sceny jest zawsze dwudzielna: w górnej strefie widzimy Chrystusa wśród obłoków, unoszącego się nad
sarkofagiem, w dolnej - stłoczoną grupę żołnierzy. Grupa ta wpisana jest zazwyczaj w półokrąg i nawet
w wypadku plakiet słabszej jakości zaobserwować można stałą dążność do zachowania równowagi kompo-
zycjnej. Niemal zawsze skrajne postacie znajdują lustrzane odbicie po przeciwnej stronie kompozycji, są
szalkami wagi, której strzałką jest Zmartwychwstały Chrystus. Czytelność jego postaci na tle obłoków,
harmonijnie działająca, zbliżona do kontrapostu poza, przeciwstawione są chaosowi i panice wśród żołnierzy.

Kilka kolekcji poza Polską posiada reliefy o identycznej kompozycji (il. 23, 32)98. Jej autorstwo przy-
pisywane jest Willemowi van den Broecke - Paludanusowi (1530-1580) na podstawie dwóch prac: Zmar-
twychwstania z kościoła Dominikanów w Augsburgu (1560, dziś w zbiorach Maximilian Muséum) oraz

Patrz kat. nr 9, 12.