Rocznik Historii Sztuki (26.2001)

17. Raphaël Tissenaken, Zesłanie Ducha Świętego, 1. pol. XVII w., relief alabastrowy,
Muzeum Zamkowe w Niedzicy, fot. S. Michalczuk

"W~ t • ^gfc?

18. Kartusz z częściowo zatartą sygnaturą Raphaela Tissenakena, Zesłanie Ducha Świętego (fragment),

Muzeum Zamkowe w Niedzicy, fot. A. Lipińska

Hugona Kołłątaja wyłania się obraz niewiasty niezwykle skłonnej do mistycznych uniesień, którą jezuici,
chcący zdobyć władzę nad jej majątkiem, łudzili „wizyami niebieskiemi i obcowaniem ze Świętymi"106.
W tym wypadku maksymalnie uproszczony obraz męki Chrystusa pośredniczył więc w medytacji, mającej
na celu compas sio. Wśród prac powstałych w pierwszej połowie XVII wieku odsetek plakiet, których tema-
tyka wskazuje na dewocyjną funkcję, staje się coraz większy. Jest to oczywistą konsekwencją nasilającej się
w tym czasie we Flandrii kontrreformacji. Flamandzki rynek sztuki był wówczas, w stosunku do okresu
wcześniejszego, bardziej zamknięty, a więc i mniej mógł liczyć na nabywcę protestanckiego. Z tego okresu
zachowało się wiele plakiet z wizerunkami świętych (św. Piotr, św. Hieronim, św. Barbara, św. Klara),
często opartych na średniowiecznych schematach ikonograficznych. Do tej grupy należy również Wizja

Kołłątaj 1784.