DOI Artikel:
Chyła, Wojciech: Sprawozdanie z działalności Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk w okresie od stycznia 2000 do maja 2001 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14244#0240
234
SPRAWOZDANII / DZIAŁALNOŚCI KOMITHTU NAUK O SZTUCK PAN Ol) STYCZNIA DO MAJA 2001 KOKU
miotu, tkwi ogólnie obowiązująca prawidłowość badania fenomenów sztuki. Każda oryginalna twórczość
wymaga bowiem odpowiednich, wyczerpujących i oryginalnych kategorii opisu.
Tak zorientowane metodologicznie rozważania nad oryginalnością fenomenu Chopina dowiodły po-
nadto, że zjawisko ludzkiej kreatywności odznacza się samowystarczalną dla siebie pełnią, a ta najlepiej jest
charakteryzowana przez rosnącą w liczne odmiany ambiwalencję - koegzystencję w wyłanianych dwumia-
nach, pojęciowo przeciwstawnych określeń. Mamy tu do czynienia z „oksymoronicznością", z „dynamiczną
jednością przeciwieństw", jak: rubato - maestoso, semplice - brillante, mełancholico - eroico. Kategorie te
nie znoszą się, ani nie przezwyciężają, lecz wzajemnie określają, aby rozszczepiać i scalać zarazem swój
walor znaczeniowy.
Odczyt wywołał gorącą dyskusję, w której solidaryzowano się ze stanowiskiem referenta, uzupełniając
je własnymi uwagami. Uznano, że czołowy badacz twórczości Chopina, prof. Tomaszewski, dąży do precy-
zyjnego ukazania „syndromu jakości konstytutywnych danego stylu'1, dowodząc tym, że „izolowanie samej
formy jest bezcelowe i bezpłodne w badaniach stawiających sobie za cel dotarcie do pełni".
2 7 lutego 2001 roku. Prof. dr hab. Andrzej Gwóźdź, Ekrany filozofii - filozofia ekranów.
Referat połączył próbę filozoficznego określenia roli ekranu (ekranów) w kulturze za pomocą inspira-
cji heideggerowskich, ukazując jednocześnie refleksje Wima Wendersa na temat rozwoju „technologii wi-
dzialności". Prelegent omówił konteksty, w jakich funkcjonuje w obecnej kulturze ekran. Są one zarówno
kreacyjno-estetyczne, o czym świadczy przywołana twórczość Wendersa, jak i epistemologiczne, skłaniają-
ce do esencjalistycznej refleksji nad ekranem jako przedmiotem będącym dziś swoistą pars pro toto całej
aktualnej fazy rozwoju techniki komputerowo-sieciowej i telekomunikacyjno-wizualnej.
Motywy Heideggera - świat w obrazie uczyniony obrazem zamiast świata, świat w „światoobrazie"
(odwodzenie zmysłów od bycia, aby sięgały po jego technicznie wytwarzany pozór), niestrudzone stawianie
przed nami w nieskrytości tego, co ze skrytości wydobywane - stanowią również temat refleksji Wendersa.
Zarówno tej rozwijanej w fabularnych i dokumentalnych filmach niemieckiego reżysera, jak i w tzw. sce-
nariuszach przyszłości, egzemplifikowanych w filmach „science fiction" lub tylko przesiąkniętych fantasty-
ką (Niebo nad Berlinem). Wenders, to artysta filozofujący za pomocą obrazów o obrazach, wydobywający
przez techniczny obraz wszystko, co ukryte jest dla oczu, aż po przekazywanie myśli w mentalnych, we-
wnętrznych obrazach, zakodowanych cyfrowo przez komputer. Nie uzewnętrzniają się one nigdzie poza
mózgiem ich adresata, co stanowi kompletny eksperyment z udzieleniem widzenia bez udziału wzroku.
Generowanie „niewidomemu" przez komputer wizji poza jego zmysłem i imaginacją, jawi się jako metafora
aktualnego kierunku rozwoju techniki, przepowiednia przyszłości, w której technika użyje ludzkich móz-
gów jako ekranów.
Zadaniem zarówno sztuki, jak i techniki jest „nastawianie - gest wyjawiania nowego bycia w świecie,
gest widzenia [...], przyzywania świata w nieskrytość". Czy zatem ten nowy techniczny obraz będzie w sta-
nie sportretować człowieka, czy tylko jego epistemologiczną, artystyczno-techniczną i techno-poetycką
kondycję, którą ustanowi nawet bez wiedzy jego samego? Jak zasugerował jeden z głosów w późniejszej
dyskusji, techniczny obraz będzie raczej programować doświadczenia człowieka przez ustanowienie jego
kondycji epistemologicznej w ramach biotechnologii jego zmysłów, które obejmą również kreacje arty-
styczne. Człowiek zdał/zda się na automatyzm nie kierowany już jego okiem, ale też i nie sztuką obrazów,
lecz tylko obrazowymi śmieciami jednorazowego użytku. To także możliwa sugestia wypływająca z dzieł
Wendersa i rozważań prelegenta.
Zaletą referatu była jego niejednoznaczność, penetrująca twórczo refleksje Wendersa o obrazach tech-
nicznych. Przemyślenia prof. Gwoździa zostały uzupełnione uwagami o interpretacji twórczości Wendersa
oraz jego ostatnich niepowodzeniach artystycznych. Wskazywano na poddanie jej dehumanizującym wpły-
wom technicznym, lecz także na początkowe humanistyczne przesłanie: za technologią stoi człowiek, a nie-
rzadko artysta, poruszający odbiorcę archetypicznymi obrazami. Tak przynajmniej powinno być, aby zaże-
gnać napięcie między potężniejącą techniką a spychanym na jej margines humanizmem. Jednakowoż wła-
śnie napięcie kształtuje filozoficzną refleksję nad techniką i jej rolą, także w sztuce.
6 kwietnia 2001 roku. Prof. dr hab. Lidia Kuchtówna, Karola Frycza misja dyplomatyczna na
Dalekim Wschodzie.
Referat, utrzymany w tonie biograficznej relacji, ukazał interesujący epizod z życia współtwórcy no-
SPRAWOZDANII / DZIAŁALNOŚCI KOMITHTU NAUK O SZTUCK PAN Ol) STYCZNIA DO MAJA 2001 KOKU
miotu, tkwi ogólnie obowiązująca prawidłowość badania fenomenów sztuki. Każda oryginalna twórczość
wymaga bowiem odpowiednich, wyczerpujących i oryginalnych kategorii opisu.
Tak zorientowane metodologicznie rozważania nad oryginalnością fenomenu Chopina dowiodły po-
nadto, że zjawisko ludzkiej kreatywności odznacza się samowystarczalną dla siebie pełnią, a ta najlepiej jest
charakteryzowana przez rosnącą w liczne odmiany ambiwalencję - koegzystencję w wyłanianych dwumia-
nach, pojęciowo przeciwstawnych określeń. Mamy tu do czynienia z „oksymoronicznością", z „dynamiczną
jednością przeciwieństw", jak: rubato - maestoso, semplice - brillante, mełancholico - eroico. Kategorie te
nie znoszą się, ani nie przezwyciężają, lecz wzajemnie określają, aby rozszczepiać i scalać zarazem swój
walor znaczeniowy.
Odczyt wywołał gorącą dyskusję, w której solidaryzowano się ze stanowiskiem referenta, uzupełniając
je własnymi uwagami. Uznano, że czołowy badacz twórczości Chopina, prof. Tomaszewski, dąży do precy-
zyjnego ukazania „syndromu jakości konstytutywnych danego stylu'1, dowodząc tym, że „izolowanie samej
formy jest bezcelowe i bezpłodne w badaniach stawiających sobie za cel dotarcie do pełni".
2 7 lutego 2001 roku. Prof. dr hab. Andrzej Gwóźdź, Ekrany filozofii - filozofia ekranów.
Referat połączył próbę filozoficznego określenia roli ekranu (ekranów) w kulturze za pomocą inspira-
cji heideggerowskich, ukazując jednocześnie refleksje Wima Wendersa na temat rozwoju „technologii wi-
dzialności". Prelegent omówił konteksty, w jakich funkcjonuje w obecnej kulturze ekran. Są one zarówno
kreacyjno-estetyczne, o czym świadczy przywołana twórczość Wendersa, jak i epistemologiczne, skłaniają-
ce do esencjalistycznej refleksji nad ekranem jako przedmiotem będącym dziś swoistą pars pro toto całej
aktualnej fazy rozwoju techniki komputerowo-sieciowej i telekomunikacyjno-wizualnej.
Motywy Heideggera - świat w obrazie uczyniony obrazem zamiast świata, świat w „światoobrazie"
(odwodzenie zmysłów od bycia, aby sięgały po jego technicznie wytwarzany pozór), niestrudzone stawianie
przed nami w nieskrytości tego, co ze skrytości wydobywane - stanowią również temat refleksji Wendersa.
Zarówno tej rozwijanej w fabularnych i dokumentalnych filmach niemieckiego reżysera, jak i w tzw. sce-
nariuszach przyszłości, egzemplifikowanych w filmach „science fiction" lub tylko przesiąkniętych fantasty-
ką (Niebo nad Berlinem). Wenders, to artysta filozofujący za pomocą obrazów o obrazach, wydobywający
przez techniczny obraz wszystko, co ukryte jest dla oczu, aż po przekazywanie myśli w mentalnych, we-
wnętrznych obrazach, zakodowanych cyfrowo przez komputer. Nie uzewnętrzniają się one nigdzie poza
mózgiem ich adresata, co stanowi kompletny eksperyment z udzieleniem widzenia bez udziału wzroku.
Generowanie „niewidomemu" przez komputer wizji poza jego zmysłem i imaginacją, jawi się jako metafora
aktualnego kierunku rozwoju techniki, przepowiednia przyszłości, w której technika użyje ludzkich móz-
gów jako ekranów.
Zadaniem zarówno sztuki, jak i techniki jest „nastawianie - gest wyjawiania nowego bycia w świecie,
gest widzenia [...], przyzywania świata w nieskrytość". Czy zatem ten nowy techniczny obraz będzie w sta-
nie sportretować człowieka, czy tylko jego epistemologiczną, artystyczno-techniczną i techno-poetycką
kondycję, którą ustanowi nawet bez wiedzy jego samego? Jak zasugerował jeden z głosów w późniejszej
dyskusji, techniczny obraz będzie raczej programować doświadczenia człowieka przez ustanowienie jego
kondycji epistemologicznej w ramach biotechnologii jego zmysłów, które obejmą również kreacje arty-
styczne. Człowiek zdał/zda się na automatyzm nie kierowany już jego okiem, ale też i nie sztuką obrazów,
lecz tylko obrazowymi śmieciami jednorazowego użytku. To także możliwa sugestia wypływająca z dzieł
Wendersa i rozważań prelegenta.
Zaletą referatu była jego niejednoznaczność, penetrująca twórczo refleksje Wendersa o obrazach tech-
nicznych. Przemyślenia prof. Gwoździa zostały uzupełnione uwagami o interpretacji twórczości Wendersa
oraz jego ostatnich niepowodzeniach artystycznych. Wskazywano na poddanie jej dehumanizującym wpły-
wom technicznym, lecz także na początkowe humanistyczne przesłanie: za technologią stoi człowiek, a nie-
rzadko artysta, poruszający odbiorcę archetypicznymi obrazami. Tak przynajmniej powinno być, aby zaże-
gnać napięcie między potężniejącą techniką a spychanym na jej margines humanizmem. Jednakowoż wła-
śnie napięcie kształtuje filozoficzną refleksję nad techniką i jej rolą, także w sztuce.
6 kwietnia 2001 roku. Prof. dr hab. Lidia Kuchtówna, Karola Frycza misja dyplomatyczna na
Dalekim Wschodzie.
Referat, utrzymany w tonie biograficznej relacji, ukazał interesujący epizod z życia współtwórcy no-