DOI Artikel:
Miziołek, Jerzy: Historia Psyche i Primavera Sandra Botticellego: o obrazach z kolekcji Karola Lanckorońskiego w Galerii Berlińskiej i zbiorach Abegg Stiftung
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0071
kontraktu między dwiema rodzinami; anellamento, а więc obrzęd nałożenia sobie nawzajem obrączek przez
narzeczonych w obecności notariusza, i wreszcie domumductio, czyli uroczyste, niemal triumfalne przypro-
wadzenie żony do domu małżonka. Właśnie scena anellamento, najważniejsza z wszystkich ceremonii
matrymonialnych renesansowych Włoch, przedstawiona jest jako ostatnia na omawianych tu malowidłach
(por. il. 5, 19, 21-22). Mistrz Argonautów, a w ślad za nim Sellaio zaktualizowali więc mit w duchu nowo-
żytnym i nadto wybrali na konkluzję całej narracji nie bankiet, szczegółowo opisany przez Apulejusza, lecz
ślub, do którego pisarz jedynie w pół zdania się odnosi. W ujęciu tej sceny występują jednak pewne różnice.
Podczas gdy na cassone z Berlina młoda para ukazana jest w pozycji stojącej, tak jak m.in. w bolońskiej
miniaturze z połowy XIV w.96, to na obiekcie nowojorskim i tym w Riggisbergu, Kupidyn i Psyche klęczą
naprzeciwko siebie. Zmieniając pozy głównych bohaterów, malarze zmienili ponadto liczbę postaci - świad-
ków uczestniczących w ceremonii. Na malowidle berlińskim dostrzegamy siedmioro bogów: Wenus, Pro-
zerpinę97, Merkurego, Saturna, Marsa, Apolla-Słońce, którzy tworzą półkrąg wokół Jowisza znajdującego
się w centrum i pełniącego rolę celebransa zaślubin. Tak więc Jowisz zajmuje miejsce notariusza, obecnego
podczas uroczystości ślubnych, który sporządzał potem dokument kontraktu małżeńskiego. Wydaje się jed-
nak, że nie dysponując odpowiednimi modelami do ukazania ceremonii zaślubin niebiańskich, Mistrz Argo-
nautów (a później również Jacopo del Sellaio), posłużyli się przedstawieniami kosmologicznymi wyobraża-
jącymi siedem planet98. Do dziś zachowały się różne przedstawienia tego typu wykonane w XIV i XV w.
Wystarczy przywołać miniaturę z Bibliothèque Municipale w Dijon (ms. 448, fol. 63v), która ukazuje sie-
Miziołek 1996, s. 17 i tabl. 1. Seidel 1994, s. 1-40 omawia i reprodukuje rozmaite sceny zaślubin.
97 Trzeba odnotować, że rogi Prozerpiny w sztuce wczesnego renesansu często przypominają sierp księżyca - atrybut Diany-
-Luny; zob. rycinę Baccio Baldiniego z serii przedstawiającej planety reprodukowaną przez Castelli 1991, il. 16. Odnośnie do
wyobrażeń Prozerpiny z rogami: Vertova 1979, s. 111 i Miziołek 1997/1998, s. 135.
98 Na temat przedstawień siedmiu planet: Fuchs 1909; Hauber 1916; Blume 1986, s. 175-185. Także Eriksson 1956, il. 1
i passim. Na temat ikonografii bogów pogańskich w sztuce średniowiecza pisze Himmelmann 1986.
narzeczonych w obecności notariusza, i wreszcie domumductio, czyli uroczyste, niemal triumfalne przypro-
wadzenie żony do domu małżonka. Właśnie scena anellamento, najważniejsza z wszystkich ceremonii
matrymonialnych renesansowych Włoch, przedstawiona jest jako ostatnia na omawianych tu malowidłach
(por. il. 5, 19, 21-22). Mistrz Argonautów, a w ślad za nim Sellaio zaktualizowali więc mit w duchu nowo-
żytnym i nadto wybrali na konkluzję całej narracji nie bankiet, szczegółowo opisany przez Apulejusza, lecz
ślub, do którego pisarz jedynie w pół zdania się odnosi. W ujęciu tej sceny występują jednak pewne różnice.
Podczas gdy na cassone z Berlina młoda para ukazana jest w pozycji stojącej, tak jak m.in. w bolońskiej
miniaturze z połowy XIV w.96, to na obiekcie nowojorskim i tym w Riggisbergu, Kupidyn i Psyche klęczą
naprzeciwko siebie. Zmieniając pozy głównych bohaterów, malarze zmienili ponadto liczbę postaci - świad-
ków uczestniczących w ceremonii. Na malowidle berlińskim dostrzegamy siedmioro bogów: Wenus, Pro-
zerpinę97, Merkurego, Saturna, Marsa, Apolla-Słońce, którzy tworzą półkrąg wokół Jowisza znajdującego
się w centrum i pełniącego rolę celebransa zaślubin. Tak więc Jowisz zajmuje miejsce notariusza, obecnego
podczas uroczystości ślubnych, który sporządzał potem dokument kontraktu małżeńskiego. Wydaje się jed-
nak, że nie dysponując odpowiednimi modelami do ukazania ceremonii zaślubin niebiańskich, Mistrz Argo-
nautów (a później również Jacopo del Sellaio), posłużyli się przedstawieniami kosmologicznymi wyobraża-
jącymi siedem planet98. Do dziś zachowały się różne przedstawienia tego typu wykonane w XIV i XV w.
Wystarczy przywołać miniaturę z Bibliothèque Municipale w Dijon (ms. 448, fol. 63v), która ukazuje sie-
Miziołek 1996, s. 17 i tabl. 1. Seidel 1994, s. 1-40 omawia i reprodukuje rozmaite sceny zaślubin.
97 Trzeba odnotować, że rogi Prozerpiny w sztuce wczesnego renesansu często przypominają sierp księżyca - atrybut Diany-
-Luny; zob. rycinę Baccio Baldiniego z serii przedstawiającej planety reprodukowaną przez Castelli 1991, il. 16. Odnośnie do
wyobrażeń Prozerpiny z rogami: Vertova 1979, s. 111 i Miziołek 1997/1998, s. 135.
98 Na temat przedstawień siedmiu planet: Fuchs 1909; Hauber 1916; Blume 1986, s. 175-185. Także Eriksson 1956, il. 1
i passim. Na temat ikonografii bogów pogańskich w sztuce średniowiecza pisze Himmelmann 1986.