DOI Artikel:
Talbierska, Jolanta: Twórczość Stefana della Belli (1610-1664)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0083
82
JOLANTA TALBIERSKA
powej dla siedemnastego stulecia manierze: na szkicu kredką powstawała kompozycja kreślona piórem i tu-
szem, lawowana pędzlem. Rysunki w rozmaitych formach, zarówno kompozycje autonomiczne, jak i szki-
ce, studia czy powtarzane w akwafortach modella (rzadkie), dokumentowały dworskie uroczystości, parady,
karuzele, balety i spektakle teatralne, wjazdy polskich poselstw do Rzymu (Jerzego Ossolińskiego w 1632 r.)
i Paryża (Krzysztofa Opalińskiego w 1645 r.)5, prezentowały pejzaże - włoskie, francuskie, holenderskie
i z wyprawy na Bliski Wschód6, antyczne zabytki architektury i rzeźby, zwierzęta, projekty ornamentacyjne
i dekoracyjne (meble, naczynia, przedmioty, powozy), kostiumy teatralne7, tematykę rodzajową i orientalną,
a także kompozycje alegoryczne8. W przybliżeniu liczbę zachowanych rysunków Stefana delia Belli można
szacować na około 6500-7000 (luźne karty i szkicowniki), z czego większość znajduje się w zbiorach
włoskich (duże zespoły m.in. Uffizi, Biblioteca Nazionale i Biblioteca Marucelliana we Florencji9, Gabinetto
Nazionale delie Stampe w Rzymie10), francuskich (Cabinet des Dessins w Luwrze11), austriackich (Graphi-
sche Sammlung Albertina w Wiedniu12), niemieckich (Kupferstichkabinett i Kunstbibliothek w Berlinie13,
Graphische Sammlung des Kunsthistorisches Institut w Monachium14), brytyjskich (The British Muséum
w Londynie, Windsor Castle15, Fitzwilliam Muséum w Cambridge16) i amerykańskich (Metropolitan Mu-
séum of Art w Nowym Jorku).
Ryciny artysty przechowywane są w wielu polskich instytucjach muzealnych i bibliotecznych, lecz
z ogromnej twórczości rysunkowej florentyńczyka trafiło do nas zaledwie kilka prac (Muzea Narodowe
w Krakowie i Gdańsku, Zamek Królewski w Warszawie). Kolekcje polskie, nie tak zasobne jak zagraniczne,
zasługują na wyróżnienie ze względu na liczne warianty stanów i kopie nie notowane w literaturze. Całe lub
prawie całe œuvre graficzne Stefana delia Belli znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie i Warsza-
wie, Muzeum XX Czartoryskich w Krakowie oraz Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.
W zbiorach Czartoryskich przechowywany jest album z Puław, opatrzony odręcznym podpisem
Collection de touttes sorttes de / Gravures d'après Stephano / De la Bella / précédés de quelques desseins
originaux de sa main. Zawiera on kilkaset rycin i pięć rysunków Della Belli, kilkanaście kopii jego akwafort
oraz dwa przerysy kompozycji z serii Jeźdźców11. Wśród autentycznych rysunków artysty, trzy związane są
5 M. Paszkiewicz, Stef ano delia Bella „Wjazd wspaniały posłów polskich do Paryża A. D. 1645", London 1956.
6 F. Viatte, W. Vitzthum, Stefano delia Bella nel Levante, „Arte Illustrata", Ш, 1970, 34-36, s. 66-73 (dalej cyt.:
Viatte, Vitzhum 1970).
7 P.D. M as s ar, Costume Drawings by Stefano delia Bella for the Florentine Theater, „Master Drawings", VIII, Autumn
1970, 3, s. 243-266; eadem, Costumes for a Modena Festival, „Master Drawings", XXXII, Spring 1994, 1, s. 26-32.
8 F. Viatte, Stefano delia Bella ,£e cinąue morti", „Arte Illustrata", V, 1972, 49, s. 198-209 (dalej cyt.: Viatte 1972);
eadem, Allegorical and Burlesque Subjects by Stefano delia Bella, „Master Drawings", XV, Winter 1977, 4, s. 347-365; M. G r e -
gori, Nuovi acertamenti in Toscana sulla pittura caricata e giocosa, „Arte Antica e Moderna", XIII-XVI, 1961, s. 400-416.
9 A. F o r 1 a n i Te m p e s t i, Un taccuino eon disegni di Stefano delia Bella, „Arte Illustrata", V, 1972, 48, s. 144-151 (dalej
cyt.: For lani Tempe s ti 1972 1).
10 M. С a t e 11 i Isola, Disegni di Stefano delia Bella, dalle collezioni del Gabinetto Nazionale délie Stampe. Katalog zbioru
i wystawy, Roma, Villa delia Farnesina alla Lungara, Roma 1976 (dalej cyt.: Catelli Isola 1976).
11 Viatte 1974.
12 A. Stix, L. Frôhlich-B u m, Die Zeichnungen der Toskanischen, Umbrischen und Rômischen Schulen, Wien 1932,
s. 60, tabl. 127-139; V. В i r к e, J. К e r t é s z, Die Italienische Zeichnungen der Albertina. Generalverzeichnis. Band I, Inv. 1-1200,
Bôhlau Verlag, Wien-Kôln-Weimar 1992, nr 954-964; eadem, eadem, Die Italienische Zeichnungen der Albertina. Generalver-
zeichnis. Band Ш, Inv. 2401-14325, Bôhlau Verlag, Wien, Kôln, Weimar 1995, nr 11242-1130, 13352? (dalej cyt.: Birke,
Kertész 1995); eadem, eadem, Die Italienische Zeichnungen der Albertina. Generalverzeichnis. Band IV, Inv. 14326-
42255, Bôhlau Verlag, Wien, Kôln, Weimar 1992, nr 29768, 36592, 42070, 42071.
13 E. Berckenhagen, Die Franzôsischen Zeichnungen der Kunstbibliothek Berlin, Berlin 1970, s. 81-90; Italienische
Zeichnungen 14. bis 18 Jhr. Kupferstichkabinett, Staatliche Museen zu Berlin, płyta CD, rysunki S. delia Belli opracowane przez
Margaret Kampmeyer-Kàding, Karl Saur Verlag 1996.
14 A. F o r 1 a n i Tempesti, A miscelanneous Album by Stefano delia Bella at Munich, „Master Drawings", XIII, Autumn
1976, 3, s. 260-270.
15 A. В 1 u n t, The Drawings of G. B. Castiglione and Stefano delia Bella in Windsor Castle, London 1954 (dalej cyt.: В 1 u n t
1954).
16 Szkicownik z kolekcji Benjamina Fillona (1819-1881), sprzedany we Francji (bez daty i proweniencji, lot 31), stał się
własnością Hippolyte'a Destailleura (1882-1893), zaś po jego śmierci Charlesa Fairfaxa Murraya (1849-1919), wzmiankowany
przez Campbella Dodgsona w „The Print Collector's Quarterly", 1941, s. 82-83, omówiony przez P.D. M as s ar, Л Paris
Sketchbook by Stefano delia Bella, „Master Drawings", XVIII, Autumn 1980, 3, s. 227-236. Opis szkicownika i poszczególnych
rysunków (bez ilustracji) na stronie www.fitzmuseum.cam.ac.uk.
17 R. r. 2055, średnica kompozycji 186 mm, pióro, pędzel, lawowanie, tusz brązowy i jasnobrązowy (A. de Vesrae, Le
Peintre-Graveur italien, Milano 1906, nr 279, dalej cyt.: V. lub Ve s m e z numerem, przy akwafortach artysty). R. r. 2056, średnica
kompozycji 190 mm, pióro, pędzel, lawowanie, tusz brązowy i jasnobrązowy (V. 273).
JOLANTA TALBIERSKA
powej dla siedemnastego stulecia manierze: na szkicu kredką powstawała kompozycja kreślona piórem i tu-
szem, lawowana pędzlem. Rysunki w rozmaitych formach, zarówno kompozycje autonomiczne, jak i szki-
ce, studia czy powtarzane w akwafortach modella (rzadkie), dokumentowały dworskie uroczystości, parady,
karuzele, balety i spektakle teatralne, wjazdy polskich poselstw do Rzymu (Jerzego Ossolińskiego w 1632 r.)
i Paryża (Krzysztofa Opalińskiego w 1645 r.)5, prezentowały pejzaże - włoskie, francuskie, holenderskie
i z wyprawy na Bliski Wschód6, antyczne zabytki architektury i rzeźby, zwierzęta, projekty ornamentacyjne
i dekoracyjne (meble, naczynia, przedmioty, powozy), kostiumy teatralne7, tematykę rodzajową i orientalną,
a także kompozycje alegoryczne8. W przybliżeniu liczbę zachowanych rysunków Stefana delia Belli można
szacować na około 6500-7000 (luźne karty i szkicowniki), z czego większość znajduje się w zbiorach
włoskich (duże zespoły m.in. Uffizi, Biblioteca Nazionale i Biblioteca Marucelliana we Florencji9, Gabinetto
Nazionale delie Stampe w Rzymie10), francuskich (Cabinet des Dessins w Luwrze11), austriackich (Graphi-
sche Sammlung Albertina w Wiedniu12), niemieckich (Kupferstichkabinett i Kunstbibliothek w Berlinie13,
Graphische Sammlung des Kunsthistorisches Institut w Monachium14), brytyjskich (The British Muséum
w Londynie, Windsor Castle15, Fitzwilliam Muséum w Cambridge16) i amerykańskich (Metropolitan Mu-
séum of Art w Nowym Jorku).
Ryciny artysty przechowywane są w wielu polskich instytucjach muzealnych i bibliotecznych, lecz
z ogromnej twórczości rysunkowej florentyńczyka trafiło do nas zaledwie kilka prac (Muzea Narodowe
w Krakowie i Gdańsku, Zamek Królewski w Warszawie). Kolekcje polskie, nie tak zasobne jak zagraniczne,
zasługują na wyróżnienie ze względu na liczne warianty stanów i kopie nie notowane w literaturze. Całe lub
prawie całe œuvre graficzne Stefana delia Belli znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie i Warsza-
wie, Muzeum XX Czartoryskich w Krakowie oraz Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.
W zbiorach Czartoryskich przechowywany jest album z Puław, opatrzony odręcznym podpisem
Collection de touttes sorttes de / Gravures d'après Stephano / De la Bella / précédés de quelques desseins
originaux de sa main. Zawiera on kilkaset rycin i pięć rysunków Della Belli, kilkanaście kopii jego akwafort
oraz dwa przerysy kompozycji z serii Jeźdźców11. Wśród autentycznych rysunków artysty, trzy związane są
5 M. Paszkiewicz, Stef ano delia Bella „Wjazd wspaniały posłów polskich do Paryża A. D. 1645", London 1956.
6 F. Viatte, W. Vitzthum, Stefano delia Bella nel Levante, „Arte Illustrata", Ш, 1970, 34-36, s. 66-73 (dalej cyt.:
Viatte, Vitzhum 1970).
7 P.D. M as s ar, Costume Drawings by Stefano delia Bella for the Florentine Theater, „Master Drawings", VIII, Autumn
1970, 3, s. 243-266; eadem, Costumes for a Modena Festival, „Master Drawings", XXXII, Spring 1994, 1, s. 26-32.
8 F. Viatte, Stefano delia Bella ,£e cinąue morti", „Arte Illustrata", V, 1972, 49, s. 198-209 (dalej cyt.: Viatte 1972);
eadem, Allegorical and Burlesque Subjects by Stefano delia Bella, „Master Drawings", XV, Winter 1977, 4, s. 347-365; M. G r e -
gori, Nuovi acertamenti in Toscana sulla pittura caricata e giocosa, „Arte Antica e Moderna", XIII-XVI, 1961, s. 400-416.
9 A. F o r 1 a n i Te m p e s t i, Un taccuino eon disegni di Stefano delia Bella, „Arte Illustrata", V, 1972, 48, s. 144-151 (dalej
cyt.: For lani Tempe s ti 1972 1).
10 M. С a t e 11 i Isola, Disegni di Stefano delia Bella, dalle collezioni del Gabinetto Nazionale délie Stampe. Katalog zbioru
i wystawy, Roma, Villa delia Farnesina alla Lungara, Roma 1976 (dalej cyt.: Catelli Isola 1976).
11 Viatte 1974.
12 A. Stix, L. Frôhlich-B u m, Die Zeichnungen der Toskanischen, Umbrischen und Rômischen Schulen, Wien 1932,
s. 60, tabl. 127-139; V. В i r к e, J. К e r t é s z, Die Italienische Zeichnungen der Albertina. Generalverzeichnis. Band I, Inv. 1-1200,
Bôhlau Verlag, Wien-Kôln-Weimar 1992, nr 954-964; eadem, eadem, Die Italienische Zeichnungen der Albertina. Generalver-
zeichnis. Band Ш, Inv. 2401-14325, Bôhlau Verlag, Wien, Kôln, Weimar 1995, nr 11242-1130, 13352? (dalej cyt.: Birke,
Kertész 1995); eadem, eadem, Die Italienische Zeichnungen der Albertina. Generalverzeichnis. Band IV, Inv. 14326-
42255, Bôhlau Verlag, Wien, Kôln, Weimar 1992, nr 29768, 36592, 42070, 42071.
13 E. Berckenhagen, Die Franzôsischen Zeichnungen der Kunstbibliothek Berlin, Berlin 1970, s. 81-90; Italienische
Zeichnungen 14. bis 18 Jhr. Kupferstichkabinett, Staatliche Museen zu Berlin, płyta CD, rysunki S. delia Belli opracowane przez
Margaret Kampmeyer-Kàding, Karl Saur Verlag 1996.
14 A. F o r 1 a n i Tempesti, A miscelanneous Album by Stefano delia Bella at Munich, „Master Drawings", XIII, Autumn
1976, 3, s. 260-270.
15 A. В 1 u n t, The Drawings of G. B. Castiglione and Stefano delia Bella in Windsor Castle, London 1954 (dalej cyt.: В 1 u n t
1954).
16 Szkicownik z kolekcji Benjamina Fillona (1819-1881), sprzedany we Francji (bez daty i proweniencji, lot 31), stał się
własnością Hippolyte'a Destailleura (1882-1893), zaś po jego śmierci Charlesa Fairfaxa Murraya (1849-1919), wzmiankowany
przez Campbella Dodgsona w „The Print Collector's Quarterly", 1941, s. 82-83, omówiony przez P.D. M as s ar, Л Paris
Sketchbook by Stefano delia Bella, „Master Drawings", XVIII, Autumn 1980, 3, s. 227-236. Opis szkicownika i poszczególnych
rysunków (bez ilustracji) na stronie www.fitzmuseum.cam.ac.uk.
17 R. r. 2055, średnica kompozycji 186 mm, pióro, pędzel, lawowanie, tusz brązowy i jasnobrązowy (A. de Vesrae, Le
Peintre-Graveur italien, Milano 1906, nr 279, dalej cyt.: V. lub Ve s m e z numerem, przy akwafortach artysty). R. r. 2056, średnica
kompozycji 190 mm, pióro, pędzel, lawowanie, tusz brązowy i jasnobrązowy (V. 273).