DOI article:
Kowalczyk, Jerzy: Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0190
<
ŚWIĄTYNIE I KLASZTORY PÓŹNOBAROKOWE W ARCHIDIECEZJI LWOWSKIEJ
189
0 5 10 m
■ ' —I
10. Gwoździec, kościół i klasztor bernardynów, rzut poziomy, 1730-1740, architekt Anton Auguston jun. (atryb.). Pomiar
z 1919 г., Archiwum Prowincji Bernardynów w Krakowie, oprać. J. Postawka, wg Betlej 1996a, il. 37
wnçtrznej. Sale na parterze były przeznaczane do wspólnego użytku, na piętrze pojedyncze cele dla zakon-
ników. Elewacje klasztorów odznaczają się gładkimi ścianami bez pilastrów, a okna brakiem obramień. Taki
układ otrzymały budynki kapucynów we Lwowie i w Mariampolu, reformatów we Lwowie, bernardynów
w Gwoźdźcu (1730-1740)187 (il. 10).
Szczególnie interesujące są zespoły kościelno-klasztorne tworzące integralną całość, powstałe według
indywidualnej koncepcji jednego architekta. Takim miał być lwowski ogromny, trójkondygnacjowy gmach
papieskiego kolegium teatynów, przeznaczony dla grekokatolickich Ormian i Rusinów. Został usytuowany
na gruncie królewskim, pod Wysokim Zamkiem, ofiarowanym przez królewicza Jakuba Sobieskiego. Czwo-
roboczną budowlę zaprojektował ok. 1730 r. w Rzymie wybitny architekt Nicolà Salvi (twórca fontanny di
Trevi). Projekt wykonany z wielkim rozmachem, na polecenie teatynów został w Polsce zredukowany przez
innego wybitnego architekta rzymskiego, czynnego wówczas w Warszawie, Gaetana Chiaveriego188. Ale
i ten okazał się zbyt kosztowny na możliwości finansowe zgromadzenia. Prace budowlane, rozpoczęte za-
pewne w 1734 r.189, ograniczyły się do wzniesienia dwu skrzydeł: zachodniego (i to niecałego), frontowego
od strony miasta190 oraz długiego bocznego, 20-osiowego od strony południowej (il. 11-13). Fasada została
opięta pośrodku i po bokach zdwojonymi pilastrami wielkiego porządku, podzielona pasami kordonowymi
i zwieńczona potężnym gzymsem. Środek z portalem został zaakcentowany wgłębnym przęsłem z przeła-
manymi pilastrami. Bardziej okazałe obramienia okienne na pierwszym piętrze sugerują, że mamy do czynienia
Betlej 1996a, s. 21-22, il. 37.
Kowalczyk 1994a, s. 229.
Vujcyk (1993) datował budowę kolegium teatynów na lata 1738-1745.
Skrzydło to, zamierzone jako 11-osiowe, zostało dopełnione przez architekta wojskowego po 1818 r.
ŚWIĄTYNIE I KLASZTORY PÓŹNOBAROKOWE W ARCHIDIECEZJI LWOWSKIEJ
189
0 5 10 m
■ ' —I
10. Gwoździec, kościół i klasztor bernardynów, rzut poziomy, 1730-1740, architekt Anton Auguston jun. (atryb.). Pomiar
z 1919 г., Archiwum Prowincji Bernardynów w Krakowie, oprać. J. Postawka, wg Betlej 1996a, il. 37
wnçtrznej. Sale na parterze były przeznaczane do wspólnego użytku, na piętrze pojedyncze cele dla zakon-
ników. Elewacje klasztorów odznaczają się gładkimi ścianami bez pilastrów, a okna brakiem obramień. Taki
układ otrzymały budynki kapucynów we Lwowie i w Mariampolu, reformatów we Lwowie, bernardynów
w Gwoźdźcu (1730-1740)187 (il. 10).
Szczególnie interesujące są zespoły kościelno-klasztorne tworzące integralną całość, powstałe według
indywidualnej koncepcji jednego architekta. Takim miał być lwowski ogromny, trójkondygnacjowy gmach
papieskiego kolegium teatynów, przeznaczony dla grekokatolickich Ormian i Rusinów. Został usytuowany
na gruncie królewskim, pod Wysokim Zamkiem, ofiarowanym przez królewicza Jakuba Sobieskiego. Czwo-
roboczną budowlę zaprojektował ok. 1730 r. w Rzymie wybitny architekt Nicolà Salvi (twórca fontanny di
Trevi). Projekt wykonany z wielkim rozmachem, na polecenie teatynów został w Polsce zredukowany przez
innego wybitnego architekta rzymskiego, czynnego wówczas w Warszawie, Gaetana Chiaveriego188. Ale
i ten okazał się zbyt kosztowny na możliwości finansowe zgromadzenia. Prace budowlane, rozpoczęte za-
pewne w 1734 r.189, ograniczyły się do wzniesienia dwu skrzydeł: zachodniego (i to niecałego), frontowego
od strony miasta190 oraz długiego bocznego, 20-osiowego od strony południowej (il. 11-13). Fasada została
opięta pośrodku i po bokach zdwojonymi pilastrami wielkiego porządku, podzielona pasami kordonowymi
i zwieńczona potężnym gzymsem. Środek z portalem został zaakcentowany wgłębnym przęsłem z przeła-
manymi pilastrami. Bardziej okazałe obramienia okienne na pierwszym piętrze sugerują, że mamy do czynienia
Betlej 1996a, s. 21-22, il. 37.
Kowalczyk 1994a, s. 229.
Vujcyk (1993) datował budowę kolegium teatynów na lata 1738-1745.
Skrzydło to, zamierzone jako 11-osiowe, zostało dopełnione przez architekta wojskowego po 1818 r.