Rocznik Historii Sztuki (28.2003)

ŚWIĄTYNIE I KLASZTORY PÓŹNOBAROKOWE W ARCHIDIECEZJI LWOWSKIEJ

195

19. Lwów, kolegium jezuitów, część środkowa skrzydła frontowego,
1723. Fot. J. Kowalczyk, 1988

rzyć architekt czynny we Lwowie. Trzyskrzydłowe założenie kolegium pijarów z monumentalną kaplicą,
a właściwie kościołem pośrodku wpisywało się w długą tradycję europejskiej, zwłaszcza włoskiej architek-
tury nowożytnej. Najstarszym na naszym gruncie przykładem jest zespół klasztorny benedyktynek w Nie-
świeżu, dzieło arch. Gian Marii Bernardoniego (1593-1596). Skrzydła boczne były jednak skierowane „do
tyłu". Późniejsze są przykłady, gdzie skrzydła boczne, jak w architekturze pałacowej, ujmują przestrzeń
przed fasadą skrzydła środkowego z kościołem na osi. Takie rozwiązania stosował na Rusi Koronnej archi-
tekt Paweł Giżycki w kolegiach jezuickich w Krzemieńcu (1731-1772) i w Owruczu (1753-1766).

Inny typ układu reprezentował pauliński zespół klasztorny w Niżniowie, ufundowany w 1740 r. przez
Stanisława Wincentego Jabłonowskiego wojewodę rawskiego. Budowle realizowano według projektu ks. Pawła
Giżyckiego w dwu fazach, w latach 1742-1751 oraz 1751-1768203. Trój skrzydłowy klasztor został usytu-
owany osiowo za kościołem. Skrzydło środkowe przylegało do prezbiterium. Elewacje były skromne, gład-
kie, okna bez obramień (il. 9, 18). Typ trzyskrzydłowego klasztoru, sprzężonego osiowo z kościołem na
przedzie, wprowadzono w kilku innych zespołach zakonnych, zwłaszcza w dekanacie bracławskim: domi-
nikanów w Winnicy (1751-1761, architekt Paweł Fontana) i Tywrowie (1752-1760) oraz trynitarzy w Bra-
hiłowie (1767-1778, architekt Jan de Witte)204.

203 Z powodu wad w konstrukcji klasztor rozebrano w 1751 r. i postawiono nowy według poprzedniego projektu. Zbudniewek
1969, s. 212; Betlej 1999, s. 146.

204

Kowalczyk 1998a, s. 27.