DOI article:
Kowalczyk, Jerzy: Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0217
О 5 19^
52. Horodenka, kościół misjonarzy, 1743-1760, 53. Horodenka, kościół misjonarzy, 1743-1760, architekt
architekt Bernard Meretyn, rzut poziomy. Pomiar Bernard Meretyn, widok na prezbiterium. Fot. Z. Hornung,
Instytut Ukrzahivprojektrestavracja we Lwowie, przed 1939
rys. M. Trojanowski, zbiory IS PAN
(jezuici) oraz na Podolu - w Kamieńcu (trynitarze) i Kitajgrodzie (parafialny)250. W archidiecezji lwowskiej
system ściennofilarowy został wprowadzony w Liczkowcach (jezuicki, 1728-1730)251.
Wyjątkową w polskiej architekturze świątynią jest kościół misjonarzy w Horodence (1743-1760),
najwybitniejsze - obok katedry Świętego Jura - dzieło Bernarda Meretyna252. Wprowadził on w trójprzęsło-
wym korpusie nawy strukturę ściennofilarową z niskimi kaplicami i płytkimi emporami o wybrzuszonych
faliście parapetach i wykrojowych arkadach (il. 52-55). Empory są górą otwarte, gdyż pola tarczowe ścian
dochodzą do lunet sklepiennych. Horyzontalne faliste ścianki empor są ujęte między wertykalnymi filarami,
opiętymi zdwojonymi pilastrami z rokokowymi kapitelami, które dźwigają odcinki belkowań. Również chór
muzyczny ma parapet ukształtowany faliście (il. 54). Godny podkreślenia jest program luministyczny wnę-
trza - wprowadzenie studni świetlnej w ołtarzu głównym (il. 53). Źródłem inspiracji była architektura czes-
ko-austriacka. Analogia wnętrza z kościołem w Spital am Pyhrn (1714-1731, architekt Johann Michael
Prunner), dostrzeżona przez Hornunga253, została szerzej uzasadniona przez Krasnego. Wydatnie poszerzył
on porównania z czeskimi dziełami, przede wszystkim Christopha Dientzenhofera kościołem Świętego
Mikołaja w Pradze na Małej Stranie (1703-1711). Zwrócił też szczególną uwagę na podobną strukturę
ściennofilarową z płytkimi emporami w kościele benedyktynek w Diirstein (1721-1725), projektu architekta
250 Kowalczyk 1994c, s. 10-11, il. 2, 3; Kowalczyk 1996, s. 93, il. 17, 19.
251 Nad portalem w fasadzie figuruje data: AD 1728. DIE 12 MAI, zapewne położenia kamienia węgielnego. Zob. też Ency-
klopedia SJ, s. 363.
252 Wnikliwe omówienie dziejów fundacji i budowy oraz analizę stylową przeprowadził Krasny 1994, s. 72-90.
253 Hornung 1930, s. XXV.
52. Horodenka, kościół misjonarzy, 1743-1760, 53. Horodenka, kościół misjonarzy, 1743-1760, architekt
architekt Bernard Meretyn, rzut poziomy. Pomiar Bernard Meretyn, widok na prezbiterium. Fot. Z. Hornung,
Instytut Ukrzahivprojektrestavracja we Lwowie, przed 1939
rys. M. Trojanowski, zbiory IS PAN
(jezuici) oraz na Podolu - w Kamieńcu (trynitarze) i Kitajgrodzie (parafialny)250. W archidiecezji lwowskiej
system ściennofilarowy został wprowadzony w Liczkowcach (jezuicki, 1728-1730)251.
Wyjątkową w polskiej architekturze świątynią jest kościół misjonarzy w Horodence (1743-1760),
najwybitniejsze - obok katedry Świętego Jura - dzieło Bernarda Meretyna252. Wprowadził on w trójprzęsło-
wym korpusie nawy strukturę ściennofilarową z niskimi kaplicami i płytkimi emporami o wybrzuszonych
faliście parapetach i wykrojowych arkadach (il. 52-55). Empory są górą otwarte, gdyż pola tarczowe ścian
dochodzą do lunet sklepiennych. Horyzontalne faliste ścianki empor są ujęte między wertykalnymi filarami,
opiętymi zdwojonymi pilastrami z rokokowymi kapitelami, które dźwigają odcinki belkowań. Również chór
muzyczny ma parapet ukształtowany faliście (il. 54). Godny podkreślenia jest program luministyczny wnę-
trza - wprowadzenie studni świetlnej w ołtarzu głównym (il. 53). Źródłem inspiracji była architektura czes-
ko-austriacka. Analogia wnętrza z kościołem w Spital am Pyhrn (1714-1731, architekt Johann Michael
Prunner), dostrzeżona przez Hornunga253, została szerzej uzasadniona przez Krasnego. Wydatnie poszerzył
on porównania z czeskimi dziełami, przede wszystkim Christopha Dientzenhofera kościołem Świętego
Mikołaja w Pradze na Małej Stranie (1703-1711). Zwrócił też szczególną uwagę na podobną strukturę
ściennofilarową z płytkimi emporami w kościele benedyktynek w Diirstein (1721-1725), projektu architekta
250 Kowalczyk 1994c, s. 10-11, il. 2, 3; Kowalczyk 1996, s. 93, il. 17, 19.
251 Nad portalem w fasadzie figuruje data: AD 1728. DIE 12 MAI, zapewne położenia kamienia węgielnego. Zob. też Ency-
klopedia SJ, s. 363.
252 Wnikliwe omówienie dziejów fundacji i budowy oraz analizę stylową przeprowadził Krasny 1994, s. 72-90.
253 Hornung 1930, s. XXV.