DOI Artikel:
Kowalczyk, Jerzy: Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14538#0273
272
JERZY KOWALCZYK
127. Strusów k. Trembowli, kaplica Świętej Trójcy, przed 1718. Wg Czołowski, Janusz 1926, tabl. LXVI
radykalnej przebudowy w latach 1701-1707 była Anna z Chodorowskich, 1° voto Wiśniowiecka (wdowa po
księciu Konstantym, wojewodzie bełzkim), 11° voto Dolska403. Kaplica została podwyższona, ukształtowana
ośmiobocznie i nakryta owalną kopułą z latarnią na pendentywach. We wnętrzu, opasanym belkowaniem
z pilastrami kompozytowymi w narożach, ściany otrzymały marmoryzację oraz stiukową dekorację orna-
mentalną i figuralną nad pilastrami (il. 125-126). Figury to personifikacje Kościoła, Wiary, Miłości i Na-
dziei404. Stiuki z główkami aniołków na chmurach nasuwanych na belkowanie, putta unoszące draperię przy
oknach (motywy Berniniowskie) oraz repertuar roślinny i ornamentalny pozwalają przypisać je pracowni
znakomitego włoskiego rzeźbiarza i architekta Baltazara Fontany405, działającej na przełomie stuleci w Ma-
łopolsce i na Morawach406. Kaplica, pierwotnie p.w. Świętego Stanisława biskupa, zgodnie z intencją fun-
datorki stała się miejscem przechowywania Najświętszego Sakramentu. Polichromia w kopule i ołtarz po-
chodzą z drugiego etapu prac z fundacji Janusza Wiśniowieckiego, kasztelana krakowskiego i jego żony
Teofili z Leszczyńskich. Bogaty późnobarokowy ołtarz został ustawiony w kaplicy w 1747 r.407 Znakomita
architektura ośmiokolumnowego ołtarza jest dziełem nieznanego twórcy408, natomiast artystycznie słabsze
figury zostały przypisane przez Jerzego T. Petrusa Tomaszowi Hutterowi409 (il. 72). Polichromia, wypełnia-
jąca wnętrze kopuły, przedstawiająca adorację Świętej Hostii przez anioły, została przypisana Stanisławowi
4Ш Szurek 1932, s. 34-35.
404 Określenie figur podaję za J.T. Petrusem (1999, s. 54-55), który stiukowe dekoracje kaplicy przypisuje Janowi Obrockie-
mu (przed 1775), a polichromię w kopule - Stanisławowi Stroińskiemu (przed 1771).
405 Na możliwość przypisania stiuków Baltazarowi Fontanie pierwsi zwrócili uwagę mgr Wojciech Boberski i mgr Piotr
Jamski w czasie dokumentacji - na moją prośbę - wnętrza katedry lwowskiej w październiku 2000 r.
406 Wśród dzieł Baltazara Fontany motyw putta unoszącego zasłonę znajdujemy w dekoracji ściennej nad lavabo w refektarzu
klasztoru w Uherské Hradiśće (Karpowicz 1994, il. 113).
407 Kapituła katedralna 19 IX 1747 r. uchwaliła okadzenie ołtarza w kaplicy Wiśniowieckich (Szurek 1930, s. 108). Ołtarz
konsekrował dopiero arcybiskup Wacław Sierakowski w 1760 r. (Dzieduszycki 1872, s. 52).
408 Zdaniem Jakuba Sity, „sam ołtarz jest znakomitym neobarokowym pastiszem dziewiętnastowiecznym" (Sito 2001, s. 203).
Badacz ten nie uzasadnił jednak swej opinii.
409 Petrus 1999, s. 55. Do atrybucji tej nie ustosunkował się autor monografii Huttera, Jakub Sito, choć wspomina o figurach
(Sito 2001, s. 202-203). Ołtarz z tabernakulum atrybuował Hornung rzeźbiarzowi lwowskiemu Chrystianowi Seynerowi, który
pracował w Wiśniowcu w 1732 r. (Hornung 1976, s, 8-9, ryc. 2-4).
JERZY KOWALCZYK
127. Strusów k. Trembowli, kaplica Świętej Trójcy, przed 1718. Wg Czołowski, Janusz 1926, tabl. LXVI
radykalnej przebudowy w latach 1701-1707 była Anna z Chodorowskich, 1° voto Wiśniowiecka (wdowa po
księciu Konstantym, wojewodzie bełzkim), 11° voto Dolska403. Kaplica została podwyższona, ukształtowana
ośmiobocznie i nakryta owalną kopułą z latarnią na pendentywach. We wnętrzu, opasanym belkowaniem
z pilastrami kompozytowymi w narożach, ściany otrzymały marmoryzację oraz stiukową dekorację orna-
mentalną i figuralną nad pilastrami (il. 125-126). Figury to personifikacje Kościoła, Wiary, Miłości i Na-
dziei404. Stiuki z główkami aniołków na chmurach nasuwanych na belkowanie, putta unoszące draperię przy
oknach (motywy Berniniowskie) oraz repertuar roślinny i ornamentalny pozwalają przypisać je pracowni
znakomitego włoskiego rzeźbiarza i architekta Baltazara Fontany405, działającej na przełomie stuleci w Ma-
łopolsce i na Morawach406. Kaplica, pierwotnie p.w. Świętego Stanisława biskupa, zgodnie z intencją fun-
datorki stała się miejscem przechowywania Najświętszego Sakramentu. Polichromia w kopule i ołtarz po-
chodzą z drugiego etapu prac z fundacji Janusza Wiśniowieckiego, kasztelana krakowskiego i jego żony
Teofili z Leszczyńskich. Bogaty późnobarokowy ołtarz został ustawiony w kaplicy w 1747 r.407 Znakomita
architektura ośmiokolumnowego ołtarza jest dziełem nieznanego twórcy408, natomiast artystycznie słabsze
figury zostały przypisane przez Jerzego T. Petrusa Tomaszowi Hutterowi409 (il. 72). Polichromia, wypełnia-
jąca wnętrze kopuły, przedstawiająca adorację Świętej Hostii przez anioły, została przypisana Stanisławowi
4Ш Szurek 1932, s. 34-35.
404 Określenie figur podaję za J.T. Petrusem (1999, s. 54-55), który stiukowe dekoracje kaplicy przypisuje Janowi Obrockie-
mu (przed 1775), a polichromię w kopule - Stanisławowi Stroińskiemu (przed 1771).
405 Na możliwość przypisania stiuków Baltazarowi Fontanie pierwsi zwrócili uwagę mgr Wojciech Boberski i mgr Piotr
Jamski w czasie dokumentacji - na moją prośbę - wnętrza katedry lwowskiej w październiku 2000 r.
406 Wśród dzieł Baltazara Fontany motyw putta unoszącego zasłonę znajdujemy w dekoracji ściennej nad lavabo w refektarzu
klasztoru w Uherské Hradiśće (Karpowicz 1994, il. 113).
407 Kapituła katedralna 19 IX 1747 r. uchwaliła okadzenie ołtarza w kaplicy Wiśniowieckich (Szurek 1930, s. 108). Ołtarz
konsekrował dopiero arcybiskup Wacław Sierakowski w 1760 r. (Dzieduszycki 1872, s. 52).
408 Zdaniem Jakuba Sity, „sam ołtarz jest znakomitym neobarokowym pastiszem dziewiętnastowiecznym" (Sito 2001, s. 203).
Badacz ten nie uzasadnił jednak swej opinii.
409 Petrus 1999, s. 55. Do atrybucji tej nie ustosunkował się autor monografii Huttera, Jakub Sito, choć wspomina o figurach
(Sito 2001, s. 202-203). Ołtarz z tabernakulum atrybuował Hornung rzeźbiarzowi lwowskiemu Chrystianowi Seynerowi, który
pracował w Wiśniowcu w 1732 r. (Hornung 1976, s, 8-9, ryc. 2-4).