DOI Artikel:
Olszewski, Andrzej K.: Nowojorskie art déco a europejski ekspresjonizm
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14572#0113
NOWOJORSKIE ART DÉCO A EUROPEJSKI EKSPRESJONIZM
107
3. Hanower, Hannoverscher Anzeiger, F. Hóger, 1927-1928.
Fot. A. K. Olszewski
Wśród innych hamburskich prac Hôgera wyróżniają się Broschekhaus (ob. Hotel Ramada) z 1927 г., Gimnaz-
jum im. Curschmanna (1926-1928), Geschaftshaus Leder-Schtiler (1927-1928), czy projektowany wspólnie
z innymi wybitnymi architektami hamburskimi Hansem i Oskarem Gersonami Sprinkenhof (1927-1943)23.
Poza Hamburgiem jednym z najwybitniejszych dzieł Hôgera jest gmach redakcji Hannoverscher An-
zeiger w tym mieście (1927-1928). Budynek w pewnym sensie syntetyzuje formy typowe dla ekspresjoni-
zmu, uznane dziś za równie typowe dla art déco: pryzmatoidalne filary przyścienne biegnące wzdłuż całej
elewacji podkreślają jej wertykalizm. Zdobi je dodatkowo ornament w formie trójkątnych cegiełek. Całą
powierzchnię elewacji pokrywa fryz z cegiełek ułożonych uskokowo w motywy jodełkowo-trójkątne (il. 3).
Wgłębny portyk wejściowy ma formę piramidy schodkowej, całość kryje kopuła. Wobec tej geometrycznej
ornamentyki, słuszną wydaje się opinia Tołłoczki, że „ceglany ekspresjonizm Hôgera tworzący oryginalny
nurt w ekspresjonistycznym ugrupowaniu uznać można za l'art décoratif à la allemande"24.
Wykorzystanie piękna naturalnej bądź glazurowanej cegły nie jest jedynym czynnikiem łączącym eks-
presjonizm niemiecki i holenderski z niektórymi dziełami architektury amerykańskiej. W szerszym kontek-
ście, wychodzącym znacznie poza odniesienia do déco amerykańskiego, lecz dotyczącym całokształtu genezy
omawianego stylu, charakterystyczne dla sztuki art déco formy kryształów, trójkątów, pryzmatów powstały
nie tylko w wyniku połączenia kubizmu z secesją, lecz są pokrewne wizjom budynków jako górskich krysz-
tałów, skał czy szklanych struktur, w których ekspresjoniści niemieccy widzieli ducha gotyku. Na Werkbund
Ausstellung w Kolonii w 1914 r. Bruno Taut wystawił Szklany Pawilon w kształcie wielkiej szyszki lub heł-
mu, o lekkiej konstrukcji betonowej, wypełnionej szklanymi barwnymi płytkami w miedzianych ramach.
Na powstanie Szklanego Pawilonu miała wpływ wydana w 1914 r. książka Paula Scheerbarta Glas-
architektur. Jemu też Taut dedykował swój pawilon. Według Scheerbarta świat winien być przekształcony
przez architekturę, ta zaś ma wychodzić z natury, jak na przykład stylizacja ściany skalnej. Budynek o szkla-
23 Z. i F. Tołłoczko, Fritz Hôger i szkoła hamburska, [w:] i i d e m, In horto..., s. 45-68; i i d e m, W kręgu ekspresjonisty cz-
nego modernizmu..., s. 28-29.
24 T o 11 о с z к o, Fritz Hôger..., s. 46.
107
3. Hanower, Hannoverscher Anzeiger, F. Hóger, 1927-1928.
Fot. A. K. Olszewski
Wśród innych hamburskich prac Hôgera wyróżniają się Broschekhaus (ob. Hotel Ramada) z 1927 г., Gimnaz-
jum im. Curschmanna (1926-1928), Geschaftshaus Leder-Schtiler (1927-1928), czy projektowany wspólnie
z innymi wybitnymi architektami hamburskimi Hansem i Oskarem Gersonami Sprinkenhof (1927-1943)23.
Poza Hamburgiem jednym z najwybitniejszych dzieł Hôgera jest gmach redakcji Hannoverscher An-
zeiger w tym mieście (1927-1928). Budynek w pewnym sensie syntetyzuje formy typowe dla ekspresjoni-
zmu, uznane dziś za równie typowe dla art déco: pryzmatoidalne filary przyścienne biegnące wzdłuż całej
elewacji podkreślają jej wertykalizm. Zdobi je dodatkowo ornament w formie trójkątnych cegiełek. Całą
powierzchnię elewacji pokrywa fryz z cegiełek ułożonych uskokowo w motywy jodełkowo-trójkątne (il. 3).
Wgłębny portyk wejściowy ma formę piramidy schodkowej, całość kryje kopuła. Wobec tej geometrycznej
ornamentyki, słuszną wydaje się opinia Tołłoczki, że „ceglany ekspresjonizm Hôgera tworzący oryginalny
nurt w ekspresjonistycznym ugrupowaniu uznać można za l'art décoratif à la allemande"24.
Wykorzystanie piękna naturalnej bądź glazurowanej cegły nie jest jedynym czynnikiem łączącym eks-
presjonizm niemiecki i holenderski z niektórymi dziełami architektury amerykańskiej. W szerszym kontek-
ście, wychodzącym znacznie poza odniesienia do déco amerykańskiego, lecz dotyczącym całokształtu genezy
omawianego stylu, charakterystyczne dla sztuki art déco formy kryształów, trójkątów, pryzmatów powstały
nie tylko w wyniku połączenia kubizmu z secesją, lecz są pokrewne wizjom budynków jako górskich krysz-
tałów, skał czy szklanych struktur, w których ekspresjoniści niemieccy widzieli ducha gotyku. Na Werkbund
Ausstellung w Kolonii w 1914 r. Bruno Taut wystawił Szklany Pawilon w kształcie wielkiej szyszki lub heł-
mu, o lekkiej konstrukcji betonowej, wypełnionej szklanymi barwnymi płytkami w miedzianych ramach.
Na powstanie Szklanego Pawilonu miała wpływ wydana w 1914 r. książka Paula Scheerbarta Glas-
architektur. Jemu też Taut dedykował swój pawilon. Według Scheerbarta świat winien być przekształcony
przez architekturę, ta zaś ma wychodzić z natury, jak na przykład stylizacja ściany skalnej. Budynek o szkla-
23 Z. i F. Tołłoczko, Fritz Hôger i szkoła hamburska, [w:] i i d e m, In horto..., s. 45-68; i i d e m, W kręgu ekspresjonisty cz-
nego modernizmu..., s. 28-29.
24 T o 11 о с z к o, Fritz Hôger..., s. 46.