Rocznik Historii Sztuki (37.2012)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXXVII
PAN WDN, 2012

WOJCIECH SUCHOCKI

UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA

ZDZISŁAW KĘPIŃSKI (1911-1978)

W roku 1959 ukazał się drugi tom pomnikowej, zbiorowej pracy pod redakcją Michała Walickiego
Drzwi Gnieźnieńskie. Zawierał obszerne studium Zdzisława Kępińskiego Symbolika Drzwi Gnieźnieńskich1.
Choć czterdziestoośmioletni wówczas autor miał już ugruntowaną pozycję dzięki osiągnięciom na rozleg-
łych polach działań badawczych, krytycznych i organizacyjnych, to publikację tę przychodzi uznać za jego
tour de force jako historyka sztuki. Skłaniają do tej opinii takie jej właściwości, jak podjęcie wielkiego
tematu, objawiona rozległość erudycji, solidność i finezja warsztatu, waga wyniku dociekań, a nie na
ostatku - jakość pisarska; wreszcie - zapowiedź charakteru, wagi i jakości dzieł, które miały powstać,
pośród nich serii prac podsumowujących długo noszone tematy, wyniku wzmożonej pracy ostatnich lat
autora, których wydania nie doczekał. Były i takie, których nie ukończył...

Skupienie uwagi na tym i kilku innych, wybranych dziełach ma pozwolić na wydobycie ze splotu
jego wielorakich działań i zawarcie w zwięzłym studium wizerunku historyka sztuki, w sposób dający
miarę postaci2. Jeśli oczekiwalibyśmy odeń samookreślenia co do reprezentowanego kierunku badawczego,
to zdani bylibyśmy na uwagi zdawkowe. Kępiński nie był bowiem skłonny do formułowania deklaracji
teoretyczno-metodologicznych, a bywało, że z takich wywodów pokpiwał. Toteż nie należy przeoczyć
fragmentu zamykającego wprowadzenie do rozprawy o Drzwiach: „Nieodzownym warunkiem odczytania
treści symbolicznych jest prawidłowe, możliwie precyzyjne określenie postaci zjawiska i odczytanie jego
bezpośredniego znaczenia, do którego w dalszej płaszczyźnie nawiązuje znaczenie przenośne. Sformuło-
wanie odpowiednich postulatów metodycznych, opracowane przez Erwina Panofsky'ego [...] wykazało swą
pełną przydatność przy rozwiązywaniu zawiłych dróg, którymi posuwały się skojarzenia form i znaczeń
w umysłach ludzi średniowiecza"3.

To, co występuje tu pod mianem treści symbolicznych lub tytułowej symboliki, znaczenia przenośnego,
czy też skojarzenia form i znaczeń, a określa oś przyjętej perspektywy badawczej, w kolejnym wybitnym
dziele Kępińskiego zostanie już określone jako program ikonologiczny i analiza ikonologiczna, stanowiące
zawartość części poświęconej treściom badanego dzieła4. Termin ten, a zarazem metodologiczny akces, już
się w jego pismach bodaj nie pojawi, określenia wcześniej przywołane i inne jeszcze - przez literackość,

1 Z. К ę p i ń s к i, Symbolika Drzwi Gnieźnieńskich, [w:] Drzwi Gnieźnieńskie, red. M. Walicki, t. 2, Wrocław 1959, s. 161-381,

il. 168.

2 Przedstawienia biografii naukowej Zdzisława Kępińskiego, uwzględniające rozmaitość obszarów jego działalności, zawarte są
we wspomnieniach pośmiertnych: K. Kalinowski, Zdzisław Kępiński, „Biuletyn Historii Sztuki", 1978, nr 2, s. 201-205; Bibliografia
prac Zdzisława Kępińskiego (opr. D. Matyaszczyk), ibidem, s. 205-207; A.S. Labuda, Profesor Zdzisław Kępiński in memoriam, ibidem,
s. 207-208; E. I w a n о у к o, Zdzisław Kępiński (1911-1978), „Kronika Miasta Poznania", 1979, nr 2, s. 128-130. Już w czasie druku
niniejszego tomu RHS ukazała się książka Oko i myśl. O Zdzisławie Kępińskim, red. M. Haake, Poznań 2012 (przyp. red.).

3 Kępiński, Symbolika..., s. 163.

4 Z. К ç p i ń s к i, Wit Stwosz w starciu ideologii religijnych Odrodzenia. Ołtarz Salwatora, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969,
s. 208, il. 127.