DOI article:
Dworniczak-Leśniak, Kamila: Fotografia a narodziny awangardy w Polsce
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0042
FOTOGRAFIA A NARODZINY AWANGARDY W POLSCE
41
1. Tytus Czyżewski, Portret Brunona Jasieńskiego, 1920, olej, płótno, 80 x 62 cm, Łódź, Muzeum Sztuki
jego fotografii z przełomu pierwszej i drugiej dekady XX w. przywołują rozmaite wątki: biograficzne,
autotematyczne, a także wpisujące się w refleksję nad obrazowaniem futurystycznym, dadaistycznym, sur-
realistycznym. Niezauważone pozostają jednak fotograficzne inspiracje i asocjacje innych przedstawicieli
wczesnej polskiej awangardy, wyrażone nie tylko w twórczości plastycznej, ale także w tekstach - czy to
poetyckich, czy też teoretycznych lub wspomnieniowych. Są one marginalne i być może z tego powodu
nigdy nie były przedmiotem namysłu. Wydaje się jednak, że osadzone w odpowiednim kontekście mogłyby
dopełnić pejzaż pierwszych lat refleksji i twórczości awangardowej w Polsce.
MEDIO-MAGNETYCZNE ATELIER
Problematykę intermedialną, tak charakterystyczną dla nowoczesnej kondycji fotografii, wprowadza
wielokrotnie analizowany wiersz Tytusa Czyżewskiego Mediumiczno-magnetyczna fotografia poety Brunona
Jasieńskiego (zdjęta przy świetle gilotynowym) z tomu Noc - dzień (1922)15. Sugeruje on „intermedialne”
zestawienie z Portretem Brunona Jasieńskiego namalowanym przez Czyżewskiego dwa lata wcześniej
(il. I)16. Interpretacja obu dzieł w kategoriach semiotycznych skłaniałaby do identyfikacji potrójnego
15 Opublikowany - w futurystycznym wariancie ortograficznym - po raz pierwszy w: Nuż w bżuhu. 2 jednodńuwka futurystów.
Wydane nadzwyczajne, red. B. Jasieński, A. Stern, Warszawa, listopad 1921, s. 1, następnie w tomie Noc - dzień. Mechaniczny instynkt
elektryczny, Kraków 1922. Wiersz został zreinterpretowany „filmowo” przez Józefa Robakowskiego, zob. F. Lipiński, Tytus Czyżewski
w filmowym, medio-magnetycznych atelier Józefa Robakowskiego, [w:] Między słowem a obrazem. Rzecz o Tytusie Czyżewskim, red.
D. Wasilewska, Kraków 2017, s. 267-278.
16 Relacje pomiędzy utworami poetyckimi i obrazami w twórczości Czyżewskiego analizowano wielokrotnie, zob. m.in. A. Baluch,
Wstęp, [w:] T. Czyżewski, Poezje i próby dramatyczne, oprać. A. Baluch, Wrocław 1992, s. XXII; B. Śniecikowska, Tekst i obraz
w twórczości Tytusa Czyżewskiego - o artystycznej unii personalnej, [w:] Słowo - obraz - dźwięk. Literatura i sztuki wizualne w koncepcji
polskiej awangardy 1918--1939, Kraków 2005, s. 55-85; A. Smaga, Formizm w poezji Tytusa Czyżewskiego, Warszawa 2010, s. 113.
41
1. Tytus Czyżewski, Portret Brunona Jasieńskiego, 1920, olej, płótno, 80 x 62 cm, Łódź, Muzeum Sztuki
jego fotografii z przełomu pierwszej i drugiej dekady XX w. przywołują rozmaite wątki: biograficzne,
autotematyczne, a także wpisujące się w refleksję nad obrazowaniem futurystycznym, dadaistycznym, sur-
realistycznym. Niezauważone pozostają jednak fotograficzne inspiracje i asocjacje innych przedstawicieli
wczesnej polskiej awangardy, wyrażone nie tylko w twórczości plastycznej, ale także w tekstach - czy to
poetyckich, czy też teoretycznych lub wspomnieniowych. Są one marginalne i być może z tego powodu
nigdy nie były przedmiotem namysłu. Wydaje się jednak, że osadzone w odpowiednim kontekście mogłyby
dopełnić pejzaż pierwszych lat refleksji i twórczości awangardowej w Polsce.
MEDIO-MAGNETYCZNE ATELIER
Problematykę intermedialną, tak charakterystyczną dla nowoczesnej kondycji fotografii, wprowadza
wielokrotnie analizowany wiersz Tytusa Czyżewskiego Mediumiczno-magnetyczna fotografia poety Brunona
Jasieńskiego (zdjęta przy świetle gilotynowym) z tomu Noc - dzień (1922)15. Sugeruje on „intermedialne”
zestawienie z Portretem Brunona Jasieńskiego namalowanym przez Czyżewskiego dwa lata wcześniej
(il. I)16. Interpretacja obu dzieł w kategoriach semiotycznych skłaniałaby do identyfikacji potrójnego
15 Opublikowany - w futurystycznym wariancie ortograficznym - po raz pierwszy w: Nuż w bżuhu. 2 jednodńuwka futurystów.
Wydane nadzwyczajne, red. B. Jasieński, A. Stern, Warszawa, listopad 1921, s. 1, następnie w tomie Noc - dzień. Mechaniczny instynkt
elektryczny, Kraków 1922. Wiersz został zreinterpretowany „filmowo” przez Józefa Robakowskiego, zob. F. Lipiński, Tytus Czyżewski
w filmowym, medio-magnetycznych atelier Józefa Robakowskiego, [w:] Między słowem a obrazem. Rzecz o Tytusie Czyżewskim, red.
D. Wasilewska, Kraków 2017, s. 267-278.
16 Relacje pomiędzy utworami poetyckimi i obrazami w twórczości Czyżewskiego analizowano wielokrotnie, zob. m.in. A. Baluch,
Wstęp, [w:] T. Czyżewski, Poezje i próby dramatyczne, oprać. A. Baluch, Wrocław 1992, s. XXII; B. Śniecikowska, Tekst i obraz
w twórczości Tytusa Czyżewskiego - o artystycznej unii personalnej, [w:] Słowo - obraz - dźwięk. Literatura i sztuki wizualne w koncepcji
polskiej awangardy 1918--1939, Kraków 2005, s. 55-85; A. Smaga, Formizm w poezji Tytusa Czyżewskiego, Warszawa 2010, s. 113.