DOI Artikel:
Dworniczak-Leśniak, Kamila: Fotografia a narodziny awangardy w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0048
FOTOGRAFIA A NARODZINY AWANGARDY W POLSCE
47
• 'v t n /' />/ P 2 /X yt cA-
4. Louis Darget, Photographie du L'Aigle. Obtenue en placant un plaque photographique au dessus du front de Mme Darget
pendant son sommeil, Institut für Grenzgebiete der Psychologie und Psychohygiene, Freiburg
jak dym bijący z żaru / Którym jest jej piękno / W Tobie / Fotografio / Są omdlałe dźwięki / Słychać
w nich / Śpiew z deklamacją / Fotografio jesteś jak cień / Słońca / Którym jest jej piękno”46. W zasta-
nawiający, choć być może z punktu widzenia refleksji awangardowej zupełnie oczywisty sposób wiersz
koresponduje ze wspomnieniami Chwistka, dotyczącymi wojennej genezy teorii wielości rzeczywistości:
Liczyłem się z tym, że zginę, i postanowiłem spisać myśli, jakie nasuwało mi zagadnienie rzeczywistości. [. . .]
Fizykalny pogląd na świat, któiy prowadzi do uznania fotografii za właściwy obraz rzeczywistości, jest przecież
tylko konwenansem. Nosiłem z sobą fotografię narzeczonej i wkrótce przekonałem się, że nie tylko nie przypo-
mina mi jej, ale podstawia się na jej miejsce i zaciera wspomnienia. Ostatecznie przyszedłem do przekonania, że
ta fotografia jest jakąś inną istotą, którą także kocham i która stara się zwalczyć we mnie tęsknotę za tamtą47.
Przewrotna negacja dokumentalności, a zarazem uznanie pojedynczej fotografii jako odrębnego bytu,
nie-tożsamego „sobowtóra”, halucynacji, wyrażona na marginesie refleksji o nowym języku artystycznym,
wydaje się stanowić sedno futurystycznego namysłu nad medium. Tak pojmowaną fotografię można było-
by widzieć także w świetle Freudowskiej kategorii „niesamowitego”. Jawi się ona jako środek analizy
widzenia, wiążącego czas i przestrzeń, ale także może stać się zupełnie nową realnością, zupełnie jak
w refleksji Barthes’a. Intermedialny „portret” Jasieńskiego byłby zatem lapidarnym, poetycko-wizual-
nym traktatem fotograficznym, także dlatego, że to właśnie w wizerunku ludzkiej twarzy, angażującym
46 G. Apollinaire, Fotografia, tłum. A. Ważyk, [w:] idem, Poezje wybrane, Warszawa 1968. Pierwsza wersja wiersza była
datowana na 13 października 1915, w Kaligramach poeta umieścił drugą wersję, która stała się podstawą tłumaczenia Adama Ważyka.
Zob. C. Scott, Apollinaire and Madeleine Pages: translating the photography of a relationship, „Forum for Modern Language Studies”,
2002, vol. 38, s. 302-314; J. Arrouye, Apollinaire et la Photographie, „Repertoire de la Photolittérature Ancienne et Contemporaine”
[online], http://phlit.org/press/7pN2233 (dostęp: 26.06.2018).
47 L. Chwistek, Moja walka o nową formę w sztuce (1935), [w:] idem, Wybór pism..., s. 240.
47
• 'v t n /' />/ P 2 /X yt cA-
4. Louis Darget, Photographie du L'Aigle. Obtenue en placant un plaque photographique au dessus du front de Mme Darget
pendant son sommeil, Institut für Grenzgebiete der Psychologie und Psychohygiene, Freiburg
jak dym bijący z żaru / Którym jest jej piękno / W Tobie / Fotografio / Są omdlałe dźwięki / Słychać
w nich / Śpiew z deklamacją / Fotografio jesteś jak cień / Słońca / Którym jest jej piękno”46. W zasta-
nawiający, choć być może z punktu widzenia refleksji awangardowej zupełnie oczywisty sposób wiersz
koresponduje ze wspomnieniami Chwistka, dotyczącymi wojennej genezy teorii wielości rzeczywistości:
Liczyłem się z tym, że zginę, i postanowiłem spisać myśli, jakie nasuwało mi zagadnienie rzeczywistości. [. . .]
Fizykalny pogląd na świat, któiy prowadzi do uznania fotografii za właściwy obraz rzeczywistości, jest przecież
tylko konwenansem. Nosiłem z sobą fotografię narzeczonej i wkrótce przekonałem się, że nie tylko nie przypo-
mina mi jej, ale podstawia się na jej miejsce i zaciera wspomnienia. Ostatecznie przyszedłem do przekonania, że
ta fotografia jest jakąś inną istotą, którą także kocham i która stara się zwalczyć we mnie tęsknotę za tamtą47.
Przewrotna negacja dokumentalności, a zarazem uznanie pojedynczej fotografii jako odrębnego bytu,
nie-tożsamego „sobowtóra”, halucynacji, wyrażona na marginesie refleksji o nowym języku artystycznym,
wydaje się stanowić sedno futurystycznego namysłu nad medium. Tak pojmowaną fotografię można było-
by widzieć także w świetle Freudowskiej kategorii „niesamowitego”. Jawi się ona jako środek analizy
widzenia, wiążącego czas i przestrzeń, ale także może stać się zupełnie nową realnością, zupełnie jak
w refleksji Barthes’a. Intermedialny „portret” Jasieńskiego byłby zatem lapidarnym, poetycko-wizual-
nym traktatem fotograficznym, także dlatego, że to właśnie w wizerunku ludzkiej twarzy, angażującym
46 G. Apollinaire, Fotografia, tłum. A. Ważyk, [w:] idem, Poezje wybrane, Warszawa 1968. Pierwsza wersja wiersza była
datowana na 13 października 1915, w Kaligramach poeta umieścił drugą wersję, która stała się podstawą tłumaczenia Adama Ważyka.
Zob. C. Scott, Apollinaire and Madeleine Pages: translating the photography of a relationship, „Forum for Modern Language Studies”,
2002, vol. 38, s. 302-314; J. Arrouye, Apollinaire et la Photographie, „Repertoire de la Photolittérature Ancienne et Contemporaine”
[online], http://phlit.org/press/7pN2233 (dostęp: 26.06.2018).
47 L. Chwistek, Moja walka o nową formę w sztuce (1935), [w:] idem, Wybór pism..., s. 240.