DOI Artikel:
Kulpińska, Katarzyna: Wobec wojny, niepodległości i nowej rzeczywistości. Polska grafika artystyczna około 1918 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0098
WOBEC WOJNY, NIEPODLEGŁOŚCI I NOWEJ RZECZYWISTOŚCI. POLSKA GRAFIKA ARTYSTYCZNA...
97
7. Jerzy Hulewicz, Wojna, 1921, akwaforta,
13,7 X 13,5 cm, Warszawa, Muzeum Narodowe.
Fot. Warszawa, Muzeum Narodowe
8. Zofia (Sonia) Lewicka (Lewitska), La délivrance de la Pologne,
1915, drzeworyt, Paryż, Towarzystwo Historyczno-Literackie.
Biblioteka Polska
enchaìnée^2, L’unification de Pologne i La délivrance de la Pologne^2 (il. 8). Na tym ostatnim Polonia
została przedstawiona na kwiecistej łące, jako klęcząca dziewczyna z rozpostartymi ramionami w ludowym
stroju koszuli i gorsecie nawiązującym do stroju krakowskiego. Naprzeciw niej kozak przebija lancą
nadlatującego czarnego orła (symbol Prus), a jego wierzchowiec depcze kopytami dwugłowego carskiego
orła. Scenę tę opromienia widoczna na horyzoncie tarcza słoneczna. Drzeworyt powstał we Francji, przed
majem 1915 r., trzy lata przed konfliktem polsko-ukraińskim. Wydaje się, że Lewicka, ukazując kozaka,
który unicestwia ciemiężycieli Polski, pisała, obok narodowej, także własną historię łączącą jej polskie
i ukraińskie korzenie. Praca ta, poza ważką treścią, ma duże walory dekoracyjne, co jest charakterystyczne
dla graficznej i malarskiej twórczości tej artystki.
W kolejnym roku wojny powstały dwie znaczące grafiki, znamienne, że właśnie w 1916 r.42 43 44, kiedy
sprawa polska została umiędzynarodowiona, a aktem 5 listopada cesarze Niemiec i Austro-Węgier prokla-
mowali utworzenie samodzielnego państwa polskiego na ziemiach zaboru rosyjskiego. Autorami tych prac
byli artyści wywodzący się z odmiennych środowisk graficznych: Feliks Jabłczyński z warszawskiego,
a Władysław Skoczylas z krakowsko-zakopiańskiego.
Feliks Jabłczyński, warszawski malarz i grafik, chemik, eksperymentator45, wykonał autolitografię kred-
kową L’ordre règne à Varsavie (Porządek panuje w Warszawie) (il. 9). Ukazując nad dachami Warszawy
zwiastun niepodległości Polski - białego orła (bez korony, w hieratycznej pozie typowej dla godła) - Jabł-
czyński przywrócił właściwy sens stwierdzeniu: „Porządek panuje w Warszawie”. Pozbawione jest ono
sarkazmu cechującego tak właśnie brzmiące oświadczenie ministra spraw zagranicznych Francji Horacego
Sébastianiego wygłoszone w parlamencie francuskim po zdobyciu Warszawy przez wojska rosyjskie tłumiące
42 Polonia jest przykuta do pnia drzewa łańcuchami i szarpana z trzech stron przez dzikie zwierzęta.
43 Odbitki La délivrance de la Pologne artystka przekazała Bibliotece Polskiej w Paryżu 4 maja 1915 r„ dzień po rocznicy
uchwalenia Konstytucji 3 maja (Ignaczak, op. cii., s. 121). Graficzna twórczość Lewickiej była obfita i interesująca, obok grafiki
oryginalnej tworzyła też ilustracje. Jako drzeworytniczka została wymieniona w monografii R. Avermaete’a (La gravure sur bois
moderne de 1’occident, Dorbon Ainé, Paris 1928), w rozdziale poświęconym polskiej ksylografii, ale jej twórczość autor przypisał do
kultury zachodniej.
44 W październiku 1916 r. warszawskie TZSP rozpisało konkurs na dzieło malarskie i rzeźbiarskie o temacie Polska (Polonia),
który jednak „nie przyniósł sztuce polskiej ani jednego dzieła na miarę, odpowiadającą wielkiemu tematowi. Temat ten okazał się
stanowczo za wielkim na chwilę obecną. Nie tylko nie podołał mu, ale nawet nie miał odwagi zbliżyć się do niego żaden z artystów,
którzy jednak mimo wszystko dość licznie stanęli do apelu”, Polska, „Tygodnik Ilustrowany”, 1916, nr 43, s. 514.
45 Tworzył we własnych technikach graficznych (ceratoryt, ziamoryt, tektoryt).
97
7. Jerzy Hulewicz, Wojna, 1921, akwaforta,
13,7 X 13,5 cm, Warszawa, Muzeum Narodowe.
Fot. Warszawa, Muzeum Narodowe
8. Zofia (Sonia) Lewicka (Lewitska), La délivrance de la Pologne,
1915, drzeworyt, Paryż, Towarzystwo Historyczno-Literackie.
Biblioteka Polska
enchaìnée^2, L’unification de Pologne i La délivrance de la Pologne^2 (il. 8). Na tym ostatnim Polonia
została przedstawiona na kwiecistej łące, jako klęcząca dziewczyna z rozpostartymi ramionami w ludowym
stroju koszuli i gorsecie nawiązującym do stroju krakowskiego. Naprzeciw niej kozak przebija lancą
nadlatującego czarnego orła (symbol Prus), a jego wierzchowiec depcze kopytami dwugłowego carskiego
orła. Scenę tę opromienia widoczna na horyzoncie tarcza słoneczna. Drzeworyt powstał we Francji, przed
majem 1915 r., trzy lata przed konfliktem polsko-ukraińskim. Wydaje się, że Lewicka, ukazując kozaka,
który unicestwia ciemiężycieli Polski, pisała, obok narodowej, także własną historię łączącą jej polskie
i ukraińskie korzenie. Praca ta, poza ważką treścią, ma duże walory dekoracyjne, co jest charakterystyczne
dla graficznej i malarskiej twórczości tej artystki.
W kolejnym roku wojny powstały dwie znaczące grafiki, znamienne, że właśnie w 1916 r.42 43 44, kiedy
sprawa polska została umiędzynarodowiona, a aktem 5 listopada cesarze Niemiec i Austro-Węgier prokla-
mowali utworzenie samodzielnego państwa polskiego na ziemiach zaboru rosyjskiego. Autorami tych prac
byli artyści wywodzący się z odmiennych środowisk graficznych: Feliks Jabłczyński z warszawskiego,
a Władysław Skoczylas z krakowsko-zakopiańskiego.
Feliks Jabłczyński, warszawski malarz i grafik, chemik, eksperymentator45, wykonał autolitografię kred-
kową L’ordre règne à Varsavie (Porządek panuje w Warszawie) (il. 9). Ukazując nad dachami Warszawy
zwiastun niepodległości Polski - białego orła (bez korony, w hieratycznej pozie typowej dla godła) - Jabł-
czyński przywrócił właściwy sens stwierdzeniu: „Porządek panuje w Warszawie”. Pozbawione jest ono
sarkazmu cechującego tak właśnie brzmiące oświadczenie ministra spraw zagranicznych Francji Horacego
Sébastianiego wygłoszone w parlamencie francuskim po zdobyciu Warszawy przez wojska rosyjskie tłumiące
42 Polonia jest przykuta do pnia drzewa łańcuchami i szarpana z trzech stron przez dzikie zwierzęta.
43 Odbitki La délivrance de la Pologne artystka przekazała Bibliotece Polskiej w Paryżu 4 maja 1915 r„ dzień po rocznicy
uchwalenia Konstytucji 3 maja (Ignaczak, op. cii., s. 121). Graficzna twórczość Lewickiej była obfita i interesująca, obok grafiki
oryginalnej tworzyła też ilustracje. Jako drzeworytniczka została wymieniona w monografii R. Avermaete’a (La gravure sur bois
moderne de 1’occident, Dorbon Ainé, Paris 1928), w rozdziale poświęconym polskiej ksylografii, ale jej twórczość autor przypisał do
kultury zachodniej.
44 W październiku 1916 r. warszawskie TZSP rozpisało konkurs na dzieło malarskie i rzeźbiarskie o temacie Polska (Polonia),
który jednak „nie przyniósł sztuce polskiej ani jednego dzieła na miarę, odpowiadającą wielkiemu tematowi. Temat ten okazał się
stanowczo za wielkim na chwilę obecną. Nie tylko nie podołał mu, ale nawet nie miał odwagi zbliżyć się do niego żaden z artystów,
którzy jednak mimo wszystko dość licznie stanęli do apelu”, Polska, „Tygodnik Ilustrowany”, 1916, nr 43, s. 514.
45 Tworzył we własnych technikach graficznych (ceratoryt, ziamoryt, tektoryt).