DOI article:
Němec, Richard: Planowanie i przebudowa „Nowego Niemieckiego Wschodu”. Generalne Gubernatorstwo: Warszawa (1939 – 1945)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0178
PLANOWANIE I PRZEBUDOWA „NOWEGO NIEMIECKIEGO WSCHODU”...
177
20. Liberec, stolica prowincji Kraju Sudeckiego, urbanistyczna przebudowa i scalanie gruntów Walthera Bangerta (?),
SOkA Liberec, SMP nr inw. 986 sygn. 30, nr 24
planu urbanistycznego. Zapoczątkowała go raczej dopiero inicjatywa Dengela. W konsekwencji plan ograni-
czono jedynie do gminnych płaszczyzn administracyjnych i ewidentnie nie uzgadniano tego ani z Berlinem,
ani z Krakowem. Nie odnosi się to do idei „Nowego Niemieckiego Miasta”, którą rozwinęli planiści Rzeszy
zarówno dla niemieckich miast przebudowywanych, jak na przykład wspomnianego wielokrotnie Würzburga,
Poznania, jak i dla miast okupowanych i przyłączonych, na przykład Pragi czy Wiednia. Dla Warszawy tego
typu program, który można byłoby porównać z „programem przebudowy”, nigdy nie istniał. Przypadek Warsza-
wy należy zatem rozpatrywać jako osobliwość niemieckiej urbanistyki i planowania przestrzennego na terenie
Europy Wschodniej okupowanej przez narodowych socjalistów Jednak „przebieg” zdarzeń wokół Warszawy
ma tylko pozornie biurokratyczny charakter, świadczy raczej o niezwykle problematycznym, do tej pory nie-
zbadanym i pełnym tarć klimacie wokół planowania przestrzennego i urbanistyki w czasach narodowego socja-
lizmu, któremu stale towarzyszyły przesunięcia w zakresie kompetencji. Wydaje się, że narodowosocjalistyczną
przestrzeń planowania określało kilka specyficznych czynników. Dowodem na rozgrywający się wewnętrznie
dylemat niewyjaśnionych kompetencji może być zaznaczający się konflikt między urbanistyką a planowaniem
przestrzennym, jak sformułował to Andreas Tröster z Urzędu Planowania w Wiedniu w piśmie z 23 listopada
1942 r. do Willego Richerta, szefa Urzędu Planowania Przestrzennego67. Urząd Planowania Przestrzennego
stracił na znaczeniu zarówno w przypadku wyznaczania granic, które po określeniu kompetencji w dystrykcie
warszawskim oraz Generalnym Gubernatorstwie regulowane były bezpośrednio przez rząd Gubernatorstwa, jak
67 APP, nr zespołu 299, Namiestnik Rzeszy w Okręgu Kraju Warty (Reichsstatthalter im Reichsgau Wartheland-Posen) 1939-1945,
1/9, Raumordnung und Landesplanung, sygn. 385, s. 1-3 (s. 149-151), Andreas Tröster, Landesplanung (Planungsbehörde in Wien,
Ostmark), Wiedeń dnia 23 listopada 1942 r., do generalnego referenta ds. planowania przestrzennego, planista Richert, cyt. s. 1-2.
177
20. Liberec, stolica prowincji Kraju Sudeckiego, urbanistyczna przebudowa i scalanie gruntów Walthera Bangerta (?),
SOkA Liberec, SMP nr inw. 986 sygn. 30, nr 24
planu urbanistycznego. Zapoczątkowała go raczej dopiero inicjatywa Dengela. W konsekwencji plan ograni-
czono jedynie do gminnych płaszczyzn administracyjnych i ewidentnie nie uzgadniano tego ani z Berlinem,
ani z Krakowem. Nie odnosi się to do idei „Nowego Niemieckiego Miasta”, którą rozwinęli planiści Rzeszy
zarówno dla niemieckich miast przebudowywanych, jak na przykład wspomnianego wielokrotnie Würzburga,
Poznania, jak i dla miast okupowanych i przyłączonych, na przykład Pragi czy Wiednia. Dla Warszawy tego
typu program, który można byłoby porównać z „programem przebudowy”, nigdy nie istniał. Przypadek Warsza-
wy należy zatem rozpatrywać jako osobliwość niemieckiej urbanistyki i planowania przestrzennego na terenie
Europy Wschodniej okupowanej przez narodowych socjalistów Jednak „przebieg” zdarzeń wokół Warszawy
ma tylko pozornie biurokratyczny charakter, świadczy raczej o niezwykle problematycznym, do tej pory nie-
zbadanym i pełnym tarć klimacie wokół planowania przestrzennego i urbanistyki w czasach narodowego socja-
lizmu, któremu stale towarzyszyły przesunięcia w zakresie kompetencji. Wydaje się, że narodowosocjalistyczną
przestrzeń planowania określało kilka specyficznych czynników. Dowodem na rozgrywający się wewnętrznie
dylemat niewyjaśnionych kompetencji może być zaznaczający się konflikt między urbanistyką a planowaniem
przestrzennym, jak sformułował to Andreas Tröster z Urzędu Planowania w Wiedniu w piśmie z 23 listopada
1942 r. do Willego Richerta, szefa Urzędu Planowania Przestrzennego67. Urząd Planowania Przestrzennego
stracił na znaczeniu zarówno w przypadku wyznaczania granic, które po określeniu kompetencji w dystrykcie
warszawskim oraz Generalnym Gubernatorstwie regulowane były bezpośrednio przez rząd Gubernatorstwa, jak
67 APP, nr zespołu 299, Namiestnik Rzeszy w Okręgu Kraju Warty (Reichsstatthalter im Reichsgau Wartheland-Posen) 1939-1945,
1/9, Raumordnung und Landesplanung, sygn. 385, s. 1-3 (s. 149-151), Andreas Tröster, Landesplanung (Planungsbehörde in Wien,
Ostmark), Wiedeń dnia 23 listopada 1942 r., do generalnego referenta ds. planowania przestrzennego, planista Richert, cyt. s. 1-2.