DOI Artikel:
Němec, Richard: Planowanie i przebudowa „Nowego Niemieckiego Wschodu”. Generalne Gubernatorstwo: Warszawa (1939 – 1945)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0182
PLANOWANIE 1 PRZEBUDOWA „NOWEGO NIEMIECKIEGO WSCHODU”...
181
22. Warszawa, zabudowa przyczółka mostu miejskiego, proj. Hans-Hubert Leufgen, Berlin,
Archiwum Państwowe w Warszawie, nr zespołu K I 1004/1V Kolekcja I Map i planów, K I 168
1945 r. zniknęło ok. 85% całkowitej substancji budowlanej, między innymi całe Stare Miasto z wieloma
obiektami nadającymi mu tożsamość* * 84. Te działania przypominają plan opracowany dla miasta Warszawy,
a zainicjowany w latach 1942/1943 przez głównego radcę budowlanego Pabsta i Gollerta, ukierunkowany
na zniszczenie budynków o charakterze tożsamościowym, takich jak Zamek Królewski85, który przewi-
dziany był do rozbiórki już w 1939 r. Na jego miejscu miała powstać masywna zabudowa przyczół-
ka mostu miejskiego (Brückenkopfbebauung an der Stadtbrücke) z nieproporcjonalnie dużą kopułą Hali
Kongresowej na szczycie kompleksu budynków w kształcie statku (il. 22)86. Projekt powstał w pracowni
Hansa-Huberta Leufgena, niezależnego architekta87. Oczywiście, „współpraca niezależnych architektów
i planistów” w Starej Rzeszy była czymś naturalnym. Wielu architektów wraz ze swoimi prywatnymi
biurami wykonywało zlecenia państwowe czy gminne, często również w charakterze „pełnomocników”.
Taka forma współpracy była wielokrotnie przedmiotem negocjacji między rządem Generalnego Guberna-
torstwa a właściwymi urzędami. Istniał bowiem obowiązek zgłaszania każdej działalności, którą uważano
za niestandardową88. W Generalnym Gubernatorstwie „niezależne” plany były zabronione, gdyż obowiązy-
wały „ważne”, względnie „rozstrzygające dla wojny” kwestie urbanistyczne - zasada, którą stale wyraźnie
XX wieku. Warszawa 1976, s. 269. Zniszczenie miasta dokumentują fotografie. Por. Walka o dobra kultury. Warszawa 1939--1945, red.
S. Lorentz, t. 1-2, Warszawa 1970, np. S. Lorentz, W Muzeum i gdzie indziej, s. 13-109.
84 Na temat odbudowy: P. Majewski, Ideologie und Denkmalpflege. Der Wiederaufbau des Warschauer Königsschlosses 1944—
1980, [w:] Die Schleifung: Zerstörung und Wiederaufbau historischer Bauten in Deutschland und Polen (Veröffentlichungen des Deutschen
Polen-Instituts Darmstadt 20) [razem z Niemieckim Muzeum Historycznym w Berlinie], Hrsg. D. Bingen, H.M. Hinz, Wiesbaden 2005,
s. 107-116.
85 Krytycznie wykorzystane w: Gutschow, Klain, op. eit., s. 26-27, tabi. 34-40; opublikowano częściowo przeanalizowaną
tutaj teczkę z planami.
86 APW nr zespołu K I 1004/IV Kolekcja I Map i Planów, K I 168.
87 Leufgen zwrócił na siebie uwagę kilkoma projektami wieżowców dla Berlina (Soli Berlin Wolkenkratzer hauen?, „Wasmuths
Monatshefte für Baukunst”, 12, 1928, H. 6, s. 286-288).
88 APW, AGDW nr zespołu 482, sygn. 881, Zatrudnienie prywatnych architektów przy pracach nad budową miast 1942-1943,
kilka pism oraz formularzy meldunkowych, s. 5-22.
181
22. Warszawa, zabudowa przyczółka mostu miejskiego, proj. Hans-Hubert Leufgen, Berlin,
Archiwum Państwowe w Warszawie, nr zespołu K I 1004/1V Kolekcja I Map i planów, K I 168
1945 r. zniknęło ok. 85% całkowitej substancji budowlanej, między innymi całe Stare Miasto z wieloma
obiektami nadającymi mu tożsamość* * 84. Te działania przypominają plan opracowany dla miasta Warszawy,
a zainicjowany w latach 1942/1943 przez głównego radcę budowlanego Pabsta i Gollerta, ukierunkowany
na zniszczenie budynków o charakterze tożsamościowym, takich jak Zamek Królewski85, który przewi-
dziany był do rozbiórki już w 1939 r. Na jego miejscu miała powstać masywna zabudowa przyczół-
ka mostu miejskiego (Brückenkopfbebauung an der Stadtbrücke) z nieproporcjonalnie dużą kopułą Hali
Kongresowej na szczycie kompleksu budynków w kształcie statku (il. 22)86. Projekt powstał w pracowni
Hansa-Huberta Leufgena, niezależnego architekta87. Oczywiście, „współpraca niezależnych architektów
i planistów” w Starej Rzeszy była czymś naturalnym. Wielu architektów wraz ze swoimi prywatnymi
biurami wykonywało zlecenia państwowe czy gminne, często również w charakterze „pełnomocników”.
Taka forma współpracy była wielokrotnie przedmiotem negocjacji między rządem Generalnego Guberna-
torstwa a właściwymi urzędami. Istniał bowiem obowiązek zgłaszania każdej działalności, którą uważano
za niestandardową88. W Generalnym Gubernatorstwie „niezależne” plany były zabronione, gdyż obowiązy-
wały „ważne”, względnie „rozstrzygające dla wojny” kwestie urbanistyczne - zasada, którą stale wyraźnie
XX wieku. Warszawa 1976, s. 269. Zniszczenie miasta dokumentują fotografie. Por. Walka o dobra kultury. Warszawa 1939--1945, red.
S. Lorentz, t. 1-2, Warszawa 1970, np. S. Lorentz, W Muzeum i gdzie indziej, s. 13-109.
84 Na temat odbudowy: P. Majewski, Ideologie und Denkmalpflege. Der Wiederaufbau des Warschauer Königsschlosses 1944—
1980, [w:] Die Schleifung: Zerstörung und Wiederaufbau historischer Bauten in Deutschland und Polen (Veröffentlichungen des Deutschen
Polen-Instituts Darmstadt 20) [razem z Niemieckim Muzeum Historycznym w Berlinie], Hrsg. D. Bingen, H.M. Hinz, Wiesbaden 2005,
s. 107-116.
85 Krytycznie wykorzystane w: Gutschow, Klain, op. eit., s. 26-27, tabi. 34-40; opublikowano częściowo przeanalizowaną
tutaj teczkę z planami.
86 APW nr zespołu K I 1004/IV Kolekcja I Map i Planów, K I 168.
87 Leufgen zwrócił na siebie uwagę kilkoma projektami wieżowców dla Berlina (Soli Berlin Wolkenkratzer hauen?, „Wasmuths
Monatshefte für Baukunst”, 12, 1928, H. 6, s. 286-288).
88 APW, AGDW nr zespołu 482, sygn. 881, Zatrudnienie prywatnych architektów przy pracach nad budową miast 1942-1943,
kilka pism oraz formularzy meldunkowych, s. 5-22.