DOI Artikel:
Wałek, Janusz: Rafaela "Portret młodzieńca" ze zbiorów Czartoryskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21223#0060
58
Janusz Wałek
partię, gdzie są akcentowane przez wydłużony fałd lewego rękawa koszuli
i łukowate rozjaśnienie biegnące po grzbiecie załamanego na ramieniu futra.
Dolna partia obrazu jest jednak podporządkowana przede wszystkim rytmom
okrężnym, które układają się nadzwyczaj płynnie w rodzaj wielkiej, wypełniają-
cej prawie całą tę strefę, spirali. Jej centrum, wskazane dłonią młodzieńca, mie-
ści się pośrodku jego torsu.
Warte uwagi sątakże rytmy kolorystyczne. Od lewej strony obrazu u dołu
układają się po przekątnej, w kierunku prawego górnego narożnika, błękity. Stano-
wiąj e: odsłaniaj ąca się w kilku miej scach podszewka płaszcza, a wyżej - widocz-
ne poza oknem - woda rzeki, góry i niebo. Tony tych błękitów są zróżnicowane -
od najgłębszych, mrocznych granatów u dołu ku coraz lżejszym i świetlistym
w górnej partii. Po drugiej przekątnej, od prawego dolnego narożnika ku lewemu
górnemu, rozkładają się tony brunatnozłociste, przechodzące także od mrocznych
u dołu do coraz bardziej się rozjaśniających ku górze, aż po lekką, złotawobiałą
szarość ściany. Trudno mówić o kolorystyce obrazu nie widząc go, ale przy ogląda-
niu najlepszej jego reprodukcji barwnej nasuwa się jeszcze jedna uwaga dotycząca
właśnie koloru. Obraz jest zbudowany w zasadzie z czterech tylko kolorów: b i e -
1 i (koszula), błękitu przechodzącego od tonów bardzo jasnych (niebo)
do granatu (suknia, podszewka płaszcza), brązu przechodzącego od tonów
ciemnobrunatnych (futro), poprzez rudawe (włosy), po jasnozłociste (ściana)
oraz czerni (beret). Oszczędnie użyta została jeszcze zieleń w pejzażu i ko-
biercu leżącym na stole. W niektórych miejscach jest ona bardzo ciemna, prawie
czarna.
Kolory te, rozłożone czytelnie w obrębie wyznaczonych precyzyjną linią
rysunku pól (okno, ściana, futro, beret), współtworzą z tą linearną geometrią
obrazu harmonijnącałość. Na takąkolorystycznąjakość portretów Rafaela zwróci-
ła uwagę Maria Rzepińska w swoim studium o kolorze w malarstwie europej-
skim: „W jego [Rafaela - przyp. autora] portretach, gdzie kolor w swoich rela-
cjach jest przestudiowany z natury, rezultaty są wspaniałe. Rafael osiąga
absolutną jedność rysunku, koloru, światłocienia, klasyczną równowagę wszyst-
kich elementów, zupełną ich koordynację”99 *. Wydaje się, że nasz obraz potwier-
dza w pełni te spostrzeżenia.
W tej konsekwentnej kompozycji, której każdy element ma znaczenie, nie-
przypadkowe jest chyba również zestawienie płaszczyzny okrytego wzorzystym
kobiercem stołu z płaszczyzną pól rozciągających się za oknem. Jest to może
99 M. Rzepińska, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Kra-
ków 1970, t. I, s. 179.
Janusz Wałek
partię, gdzie są akcentowane przez wydłużony fałd lewego rękawa koszuli
i łukowate rozjaśnienie biegnące po grzbiecie załamanego na ramieniu futra.
Dolna partia obrazu jest jednak podporządkowana przede wszystkim rytmom
okrężnym, które układają się nadzwyczaj płynnie w rodzaj wielkiej, wypełniają-
cej prawie całą tę strefę, spirali. Jej centrum, wskazane dłonią młodzieńca, mie-
ści się pośrodku jego torsu.
Warte uwagi sątakże rytmy kolorystyczne. Od lewej strony obrazu u dołu
układają się po przekątnej, w kierunku prawego górnego narożnika, błękity. Stano-
wiąj e: odsłaniaj ąca się w kilku miej scach podszewka płaszcza, a wyżej - widocz-
ne poza oknem - woda rzeki, góry i niebo. Tony tych błękitów są zróżnicowane -
od najgłębszych, mrocznych granatów u dołu ku coraz lżejszym i świetlistym
w górnej partii. Po drugiej przekątnej, od prawego dolnego narożnika ku lewemu
górnemu, rozkładają się tony brunatnozłociste, przechodzące także od mrocznych
u dołu do coraz bardziej się rozjaśniających ku górze, aż po lekką, złotawobiałą
szarość ściany. Trudno mówić o kolorystyce obrazu nie widząc go, ale przy ogląda-
niu najlepszej jego reprodukcji barwnej nasuwa się jeszcze jedna uwaga dotycząca
właśnie koloru. Obraz jest zbudowany w zasadzie z czterech tylko kolorów: b i e -
1 i (koszula), błękitu przechodzącego od tonów bardzo jasnych (niebo)
do granatu (suknia, podszewka płaszcza), brązu przechodzącego od tonów
ciemnobrunatnych (futro), poprzez rudawe (włosy), po jasnozłociste (ściana)
oraz czerni (beret). Oszczędnie użyta została jeszcze zieleń w pejzażu i ko-
biercu leżącym na stole. W niektórych miejscach jest ona bardzo ciemna, prawie
czarna.
Kolory te, rozłożone czytelnie w obrębie wyznaczonych precyzyjną linią
rysunku pól (okno, ściana, futro, beret), współtworzą z tą linearną geometrią
obrazu harmonijnącałość. Na takąkolorystycznąjakość portretów Rafaela zwróci-
ła uwagę Maria Rzepińska w swoim studium o kolorze w malarstwie europej-
skim: „W jego [Rafaela - przyp. autora] portretach, gdzie kolor w swoich rela-
cjach jest przestudiowany z natury, rezultaty są wspaniałe. Rafael osiąga
absolutną jedność rysunku, koloru, światłocienia, klasyczną równowagę wszyst-
kich elementów, zupełną ich koordynację”99 *. Wydaje się, że nasz obraz potwier-
dza w pełni te spostrzeżenia.
W tej konsekwentnej kompozycji, której każdy element ma znaczenie, nie-
przypadkowe jest chyba również zestawienie płaszczyzny okrytego wzorzystym
kobiercem stołu z płaszczyzną pól rozciągających się za oknem. Jest to może
99 M. Rzepińska, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Kra-
ków 1970, t. I, s. 179.