DOI issue:
Artykuły / Articles
DOI article:Lencznarowicz, Lucyna: Kazimierz Iwanicki i jego kolekcja miniatur
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.47327#0077
Kazimierz Iwanicki i jego kolekcja miniatur
75
(1757-1826) lub Franęois Pascala Gerarda (1770-18 3 7)37. Określona przez Schidlofa
jako excellente, w jego publikacji została odnotowana ostatecznie jako dzieło Bernhar-
da von Guerarda (1771-1836), portrecisty rodziny cesarskiej i wiedeńskiej arystokra-
cji38. Wątpliwości w kwestii właściwej atrybucji miał już Iwanicki. Miniatura opatrzo-
na jest jego uwagami dotyczącymi autorstwa i okoliczności jej nabycia39. Dzięki temu
wiadomo, że została kupiona w Wiedniu w maju 1912 roku od hrabiny Edwardowej
Starzeńskiej, wdowy po Edwardzie, najstarszym synu Kazimierza, przedstawionego
z matką na miniaturze. To jedyna zachowana w zbiorze własnoręcznie napisana notat-
ka Iwanickiego, załączona do konkretnego obiektu, z której dodatkowo dowiadujemy
się, w jaki sposób miniatura była pierwotnie oprawiona.
Na szczególną uwagę zasługuje praca zatytułowana Arcyksiężniczki austriackie przy-
mierzające klejnoty (il. 3). Przedstawia ona dwie córki cesarzowej Marii Teresy, które
siedzą w sztywnych pozach przy stoliku i prezentują biżuterię wyjętą z kuferka leżą-
cego na blacie. Obie zmarłe w młodym wieku. Starsza, Maria Johanna (1750-1762),
odeszła w wieku zaledwie 12 lat. Młodsza, Maria Josepha (1751-1767), przeznaczona
przez matkę na małżonkę Ferdynanda IV Burbona, króla Neapolu i Sycylii, przeżyła
ją o 5 lat i zmarła w przededniu ślubu, mając 16 lat40. Miniatura nie jest sygnowa-
na i w kolekcji Iwanickiego funkcjonowała jako dzieło anonimowe. Jednakże sposób
malowania wskazuje na rękę Johanna Christopha Reinspergera (1711-1777), minia-
turzysty i miedziorytnika, ucznia Jeana-Etiennea Liotarda, działającego początkowo
37 Z. Tobiaszowa, Historia zbioru..., s. 299; Z. Tobiaszowa, Z. Kucielska, Miniatury portretowe z dwóch
stuleci, [kat. wystawy], Muzeum Narodowe w Krakowie, 1963, Kraków 1963, nr 172; K. Buczkowski,
Z. Przeorska-Exnerowa, Wystawa miniatur..., nr 55.
38 L.R. Schidlof, La miniaturę en Europę aux 16e, 17e, 18e et 19e siecles, 1.1, Graz 1964, s. 329-330.
39 Wewnątrz miniatury znajduje się kartka z odręczną notatką Iwanickiego następującej treści: „Mi-
niaturę tę przedstawiającą/matkę z dziecięciem na tle krajobrazu/! 11 cm 13 cm) nabyłem w maju 1912 r
/od hr. Edwardowej Starzeńskiej, wdowy/po hr. Edwardzie...”. Dalej Iwanicki pisze: „Oprawiona była
w ramy drewniane, wielkie, niezgrabne, rzeźbione w t.zw. wołowe oczy. Na deszczułce z tyłu miniatury,
znajdował się napis - pisany pismem mniej więcej po r. 1830 następujący: «Katarzyna z hr. Jaworskich,
hrabina Starzeńska - z synem Kazimierzem w Wiedniu 1808./Miniatura ma być dziełem według zda-
nia znakomitego znawcy miniatur p. Leo Schidlofa sławnego malarza i miniaturzysty Franciszka Gerard,
[ostatnie zdanie przekreślone]. To wszystko jako zupełnie autentyczne stwierdzam swoim własnoręcznym
podpisem/Wiedeń dnia 17 maja 1912 r./Dr Kazimierz Iwanicki»”. W 1939 roku, zapewne przygotowując
miniatury na wystawę w pałacu Pusłowskich, Iwanicki dopisał: „Niemożliwe, żeby miniatura była dziełem
Gerarda, gdyż synek Kazimierz został poczęty i urodzony we Wiedniu, tuż po pobycie hr. Starz, w Paryżu,
a więc miniatura była malowana w kilka lat po jej tam pobycie./Kraków, 7 czerwca 1939/Dr Kazimierz
Iwanicki”. Uwagę tę uwzględniono w katalogu, stawiając przy autorze znak zapytania (K. Buczkowski,
Z. Przeorska-Exnerowa, Wystawa miniatur..., poz. 55). Dzisiaj też wiadomo, że Kazimierz, według więk-
szości źródeł, urodził się w roku 1806 w Grabownicy Starzeńskiej, a nie w Wiedniu, jak pisze Iwanicki.
40 W spisie kolekcji miniatura została określona prawidłowo jako Dwie córki Marii Teresy („Spis przed-
miotów”, poz. 33), potem zmieniono identyfikację jednej z arcyksiężniczek na Marię Józefę (1699-1757),
późniejszą żonę Augusta III (K. Buczkowski, Z. Przeorska-Exnerowa, Wystawa miniatur..., nr 208).
W katalogu z 1963 roku określona jest już prawidłowo: Arcyksiężniczki austriackie Joanna i Józefa, córki
cesarzowej Marii Teresy (Z. Tobiaszowa, Z. Kucielska, Miniatury portretowe..., nr 154).
75
(1757-1826) lub Franęois Pascala Gerarda (1770-18 3 7)37. Określona przez Schidlofa
jako excellente, w jego publikacji została odnotowana ostatecznie jako dzieło Bernhar-
da von Guerarda (1771-1836), portrecisty rodziny cesarskiej i wiedeńskiej arystokra-
cji38. Wątpliwości w kwestii właściwej atrybucji miał już Iwanicki. Miniatura opatrzo-
na jest jego uwagami dotyczącymi autorstwa i okoliczności jej nabycia39. Dzięki temu
wiadomo, że została kupiona w Wiedniu w maju 1912 roku od hrabiny Edwardowej
Starzeńskiej, wdowy po Edwardzie, najstarszym synu Kazimierza, przedstawionego
z matką na miniaturze. To jedyna zachowana w zbiorze własnoręcznie napisana notat-
ka Iwanickiego, załączona do konkretnego obiektu, z której dodatkowo dowiadujemy
się, w jaki sposób miniatura była pierwotnie oprawiona.
Na szczególną uwagę zasługuje praca zatytułowana Arcyksiężniczki austriackie przy-
mierzające klejnoty (il. 3). Przedstawia ona dwie córki cesarzowej Marii Teresy, które
siedzą w sztywnych pozach przy stoliku i prezentują biżuterię wyjętą z kuferka leżą-
cego na blacie. Obie zmarłe w młodym wieku. Starsza, Maria Johanna (1750-1762),
odeszła w wieku zaledwie 12 lat. Młodsza, Maria Josepha (1751-1767), przeznaczona
przez matkę na małżonkę Ferdynanda IV Burbona, króla Neapolu i Sycylii, przeżyła
ją o 5 lat i zmarła w przededniu ślubu, mając 16 lat40. Miniatura nie jest sygnowa-
na i w kolekcji Iwanickiego funkcjonowała jako dzieło anonimowe. Jednakże sposób
malowania wskazuje na rękę Johanna Christopha Reinspergera (1711-1777), minia-
turzysty i miedziorytnika, ucznia Jeana-Etiennea Liotarda, działającego początkowo
37 Z. Tobiaszowa, Historia zbioru..., s. 299; Z. Tobiaszowa, Z. Kucielska, Miniatury portretowe z dwóch
stuleci, [kat. wystawy], Muzeum Narodowe w Krakowie, 1963, Kraków 1963, nr 172; K. Buczkowski,
Z. Przeorska-Exnerowa, Wystawa miniatur..., nr 55.
38 L.R. Schidlof, La miniaturę en Europę aux 16e, 17e, 18e et 19e siecles, 1.1, Graz 1964, s. 329-330.
39 Wewnątrz miniatury znajduje się kartka z odręczną notatką Iwanickiego następującej treści: „Mi-
niaturę tę przedstawiającą/matkę z dziecięciem na tle krajobrazu/! 11 cm 13 cm) nabyłem w maju 1912 r
/od hr. Edwardowej Starzeńskiej, wdowy/po hr. Edwardzie...”. Dalej Iwanicki pisze: „Oprawiona była
w ramy drewniane, wielkie, niezgrabne, rzeźbione w t.zw. wołowe oczy. Na deszczułce z tyłu miniatury,
znajdował się napis - pisany pismem mniej więcej po r. 1830 następujący: «Katarzyna z hr. Jaworskich,
hrabina Starzeńska - z synem Kazimierzem w Wiedniu 1808./Miniatura ma być dziełem według zda-
nia znakomitego znawcy miniatur p. Leo Schidlofa sławnego malarza i miniaturzysty Franciszka Gerard,
[ostatnie zdanie przekreślone]. To wszystko jako zupełnie autentyczne stwierdzam swoim własnoręcznym
podpisem/Wiedeń dnia 17 maja 1912 r./Dr Kazimierz Iwanicki»”. W 1939 roku, zapewne przygotowując
miniatury na wystawę w pałacu Pusłowskich, Iwanicki dopisał: „Niemożliwe, żeby miniatura była dziełem
Gerarda, gdyż synek Kazimierz został poczęty i urodzony we Wiedniu, tuż po pobycie hr. Starz, w Paryżu,
a więc miniatura była malowana w kilka lat po jej tam pobycie./Kraków, 7 czerwca 1939/Dr Kazimierz
Iwanicki”. Uwagę tę uwzględniono w katalogu, stawiając przy autorze znak zapytania (K. Buczkowski,
Z. Przeorska-Exnerowa, Wystawa miniatur..., poz. 55). Dzisiaj też wiadomo, że Kazimierz, według więk-
szości źródeł, urodził się w roku 1806 w Grabownicy Starzeńskiej, a nie w Wiedniu, jak pisze Iwanicki.
40 W spisie kolekcji miniatura została określona prawidłowo jako Dwie córki Marii Teresy („Spis przed-
miotów”, poz. 33), potem zmieniono identyfikację jednej z arcyksiężniczek na Marię Józefę (1699-1757),
późniejszą żonę Augusta III (K. Buczkowski, Z. Przeorska-Exnerowa, Wystawa miniatur..., nr 208).
W katalogu z 1963 roku określona jest już prawidłowo: Arcyksiężniczki austriackie Joanna i Józefa, córki
cesarzowej Marii Teresy (Z. Tobiaszowa, Z. Kucielska, Miniatury portretowe..., nr 154).