DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Wegner, Jan: Biblioteka Nieborowska
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19393#0216
Jan Wegner
BIBLIOTEKA NIEBOROWSKA
N
>l ie wiemy, czy kardynał Michał Stefan Radziejowski, który w latach 1695—97
wzniósł pałac w Nieborowie według planów znakomitego architekta Tylmana z Gameren,
posiadał w swoje nowej rezydencji większe zbiory książek, nie zachowały się bowiem
żadne katalogi ani inne przekazy źródłowe, które mogłyby dać konkretną odpowiedź
na to pytanie. Niewątpliwie jednak kardynał Radziejowski, będący wówczas jednym
z najbardziej wykształconych przedstawicieli episkopatu polskiego, musiał posiadać swój
księgozbiór.
Nieborów był trzecią po Radziejowicach i Kryłowie siedzibą wiejską kardynała. Jako
arcybiskup gnieźnieński i prymas M.S. Radziejowski rezydował od 1687 r. nie tylko w War-
szawie, lecz także w pobliskich Skierniewicach i Łyszkowicach oraz na zamku w Łowiczu,
oddalonym zaledwie o 10 km od Nieborowa.
Reprezentacyjny portret Radziejowskiego, wiszący nad kominkiem w wielkiej sali biblio-
tecznej, przedstawia go w purpurze kardynalskiej z wenecką koronką u rokiety i u wią-
zanych rękawów, siedzącego w barokowym fotelu przy bogato rzeźbionym stole, na którym
obok biretu i dzwonka leżą książki. A w tle tego obrazu, spoza umyślnie rozsuniętej kotary,
ukazują się szeregi wielkich, oprawnych ksiąg.
Świetny ten portret, zapewne malowany przez Michała Anioła Palloniego daje nam
doskonałe wyobrażenie zarówno o kardynale, jak i o jego zamiłowaniach bibliofilskich.
Książki przedstawione w tak wielkiej ilości nie były wówczas przyjętym powszechnie atry-
butem w tego typu portretach dostojników kościelnych. Do nielicznych wyjątków w zbio-
rach polskich należy portret światłego biskupa warmińskiego, a zarazem kanclerza w. kor.
Andrzeja Chryzostoma Załuskiego (zm. 1711) z księgą w ręku, na tle trzech rzędów książek,
rytowany w Lipsku 1709 r. przez Marcina Benigerotha, nadwornego sztycharza kurfirsta
saskiego. Także synowiec tego zasłużonego zbieracza źródeł historycznych i wielkiego mi-
łośnika książek, Andrzej Stanisław Kostka Załuski, kanclerz w. kor. i biskup krakowski
(zm. 1758), został sportretowany na tle swego szacownego księgozbioru. Kto wie, czy portret
Radziejowskiego nie powstał w Nieborowie, gdzie został około 1697 r. zawieszony przez
samego kardynała1.
1 J. Korytkowski, Michał Stefan Radziejowski (arcybiskup gnieźnieński 1687—1705). W: Arcybiskupi
gnieździeńscy, prymasowie i metropolici... 3 t. IV, Poznań 1891, s. 293 in; J. Wegner, Nieborów, Warszawa
1954, s. 23.
14*
211
BIBLIOTEKA NIEBOROWSKA
N
>l ie wiemy, czy kardynał Michał Stefan Radziejowski, który w latach 1695—97
wzniósł pałac w Nieborowie według planów znakomitego architekta Tylmana z Gameren,
posiadał w swoje nowej rezydencji większe zbiory książek, nie zachowały się bowiem
żadne katalogi ani inne przekazy źródłowe, które mogłyby dać konkretną odpowiedź
na to pytanie. Niewątpliwie jednak kardynał Radziejowski, będący wówczas jednym
z najbardziej wykształconych przedstawicieli episkopatu polskiego, musiał posiadać swój
księgozbiór.
Nieborów był trzecią po Radziejowicach i Kryłowie siedzibą wiejską kardynała. Jako
arcybiskup gnieźnieński i prymas M.S. Radziejowski rezydował od 1687 r. nie tylko w War-
szawie, lecz także w pobliskich Skierniewicach i Łyszkowicach oraz na zamku w Łowiczu,
oddalonym zaledwie o 10 km od Nieborowa.
Reprezentacyjny portret Radziejowskiego, wiszący nad kominkiem w wielkiej sali biblio-
tecznej, przedstawia go w purpurze kardynalskiej z wenecką koronką u rokiety i u wią-
zanych rękawów, siedzącego w barokowym fotelu przy bogato rzeźbionym stole, na którym
obok biretu i dzwonka leżą książki. A w tle tego obrazu, spoza umyślnie rozsuniętej kotary,
ukazują się szeregi wielkich, oprawnych ksiąg.
Świetny ten portret, zapewne malowany przez Michała Anioła Palloniego daje nam
doskonałe wyobrażenie zarówno o kardynale, jak i o jego zamiłowaniach bibliofilskich.
Książki przedstawione w tak wielkiej ilości nie były wówczas przyjętym powszechnie atry-
butem w tego typu portretach dostojników kościelnych. Do nielicznych wyjątków w zbio-
rach polskich należy portret światłego biskupa warmińskiego, a zarazem kanclerza w. kor.
Andrzeja Chryzostoma Załuskiego (zm. 1711) z księgą w ręku, na tle trzech rzędów książek,
rytowany w Lipsku 1709 r. przez Marcina Benigerotha, nadwornego sztycharza kurfirsta
saskiego. Także synowiec tego zasłużonego zbieracza źródeł historycznych i wielkiego mi-
łośnika książek, Andrzej Stanisław Kostka Załuski, kanclerz w. kor. i biskup krakowski
(zm. 1758), został sportretowany na tle swego szacownego księgozbioru. Kto wie, czy portret
Radziejowskiego nie powstał w Nieborowie, gdzie został około 1697 r. zawieszony przez
samego kardynała1.
1 J. Korytkowski, Michał Stefan Radziejowski (arcybiskup gnieźnieński 1687—1705). W: Arcybiskupi
gnieździeńscy, prymasowie i metropolici... 3 t. IV, Poznań 1891, s. 293 in; J. Wegner, Nieborów, Warszawa
1954, s. 23.
14*
211