DOI issue:
Sztuka nowożytna
DOI article:Rembrandt; Domaszewska, Helena; Rembrandt [Ill.]; Muzeum Narodowe w Warszawie [Contr.]: Rycina Rembrandta w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19633#0055
Kryją się za tym głęboka tragedia duszy ludzkiej i cierpienie człowieka, ukazana tu w przej-
rzystej jasności poświaty, która zwiastuje przyjście nowego dnia i wyzwolenia.
W przedstawieniach zaczerpniętych z Nowego Testamentu zadziwia obecność Madonny
w ikonografii protestanckiego malarza i myśliciela. To równocześnie budzi podziw dla zawsze
żywej myśli i wolności wyboru tematu tak doskonałego. Posiadamy dużą rycinę Zaśnięcia Naj-
świętszej Marii Panny. Scena jest pełna narracji i głębi uczucia, zrodzonego z osobistego prze-
życia przez artystę apokryficznej opowieści. Akwaforta pochodzi z daru Cypriana Lachnickiego10,
honorowego dyrektora Muzeum. Był wybitnym znawcą sztuki, zbieraczem i działaczem, cenio-
nym w kraju i zagranicą. Jego legat zasilił nasze zbiory. (Cyprian Lachnicki zadecydował rów-
nież o powstaniu gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie.)
Wiele rycin w warszawskiej kolekcji Rembrandta, a wśród nich i te o treści religijnej, należy
do stanu pierwszego. Rembrandt wielokrotnie uzupełniał lub zmieniał swój rysunek na płycie
i te kolejne odbitki, tzw. stany, ukazują całe bogactwo i różnorodność jego warsztatu graficznego.
I tak w słynnym stanie czwartym Trzech Krzyży tragizm sceny Golgoty podkreślił Rembrandt
ścianą cienia, utworzoną z pionowych linii opadających jak deszcz na obraz, z którego wyłania
się świetlista postać Chrystusa ukrzyżowanego. Posiadamy również kilka innych scen z Męki
Pańskiej, wśród nich dużą rycinę Zdjęcie z krzyża11. Rebmrandt zmieniał tą płytę siedmiokrotnie
i nawet w siódmym stanie można prześledzić jego bezpośrednią działalność. W jednej z końco-
wych stanów, wśród świadków towarzyszących scenie zdjęcia z Krzyża widzimy stojącą z boku
sylwetkę mężczyzny w długiej szacie, z załamanymi rękami, w dramatycznej męce uczestnictwa
biernego pod krzyżem.
Święty Hieronim, Doktor Kościoła, był częstym tematem akwafort Rembrandta. Widzimy
go kornie klęczącego na ziemi z rękami złożonymi w modlitwie i opuszczoną głową, to znów
piszącego listy pod dziwnie holenderską wierzbą. Mamy trzecią wersję przedstawienia Świę-
tego, siedzącego pod drzewem, z ogromną księgą na kolanach. U jego stóp stoi lew, o którym
napomknięto w oszczerczym apokryfie, że pożarł swego brata osła i teraz odwraca paszczę, aby
Uniknąć karcącego spojrzenia Świętego Hieronima.
Rycin o tematyce rodzajowej posiadamy kilkanaście. Większą grupę stanowią malownicze
Postacie żebraków, podpatrzone w swobodnych pozach i gestach. Takie studia znane były już
w akwafortach J. Cahota. Rembrandt nie tworzył cyklów, czasem tylko wiązał poszczególne
Postacie treściowo przydając im tym pierwiastek humoru. Widzimy to w dwu rycinach tworzą-
cych pendant. Są to dwaj żebracy zwróceni do siebie i jak objaśnia napis, rozmawiający o po-
godzie: „Jest bardzo zimno", „To nic nie szkodzi"12. Inne typy i sceny są jakby wzięte z życia
10 Polski Słownik Biograficzny. XVI, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1971, s. 395—396.
11 Posiadamy trzy stany Zdjęcia z krzyża : Ш, IV, V.
12 Holenderskie teksty napisane na rycinach: „DATS niet", „tis vinnich hovt".
4
51
rzystej jasności poświaty, która zwiastuje przyjście nowego dnia i wyzwolenia.
W przedstawieniach zaczerpniętych z Nowego Testamentu zadziwia obecność Madonny
w ikonografii protestanckiego malarza i myśliciela. To równocześnie budzi podziw dla zawsze
żywej myśli i wolności wyboru tematu tak doskonałego. Posiadamy dużą rycinę Zaśnięcia Naj-
świętszej Marii Panny. Scena jest pełna narracji i głębi uczucia, zrodzonego z osobistego prze-
życia przez artystę apokryficznej opowieści. Akwaforta pochodzi z daru Cypriana Lachnickiego10,
honorowego dyrektora Muzeum. Był wybitnym znawcą sztuki, zbieraczem i działaczem, cenio-
nym w kraju i zagranicą. Jego legat zasilił nasze zbiory. (Cyprian Lachnicki zadecydował rów-
nież o powstaniu gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie.)
Wiele rycin w warszawskiej kolekcji Rembrandta, a wśród nich i te o treści religijnej, należy
do stanu pierwszego. Rembrandt wielokrotnie uzupełniał lub zmieniał swój rysunek na płycie
i te kolejne odbitki, tzw. stany, ukazują całe bogactwo i różnorodność jego warsztatu graficznego.
I tak w słynnym stanie czwartym Trzech Krzyży tragizm sceny Golgoty podkreślił Rembrandt
ścianą cienia, utworzoną z pionowych linii opadających jak deszcz na obraz, z którego wyłania
się świetlista postać Chrystusa ukrzyżowanego. Posiadamy również kilka innych scen z Męki
Pańskiej, wśród nich dużą rycinę Zdjęcie z krzyża11. Rebmrandt zmieniał tą płytę siedmiokrotnie
i nawet w siódmym stanie można prześledzić jego bezpośrednią działalność. W jednej z końco-
wych stanów, wśród świadków towarzyszących scenie zdjęcia z Krzyża widzimy stojącą z boku
sylwetkę mężczyzny w długiej szacie, z załamanymi rękami, w dramatycznej męce uczestnictwa
biernego pod krzyżem.
Święty Hieronim, Doktor Kościoła, był częstym tematem akwafort Rembrandta. Widzimy
go kornie klęczącego na ziemi z rękami złożonymi w modlitwie i opuszczoną głową, to znów
piszącego listy pod dziwnie holenderską wierzbą. Mamy trzecią wersję przedstawienia Świę-
tego, siedzącego pod drzewem, z ogromną księgą na kolanach. U jego stóp stoi lew, o którym
napomknięto w oszczerczym apokryfie, że pożarł swego brata osła i teraz odwraca paszczę, aby
Uniknąć karcącego spojrzenia Świętego Hieronima.
Rycin o tematyce rodzajowej posiadamy kilkanaście. Większą grupę stanowią malownicze
Postacie żebraków, podpatrzone w swobodnych pozach i gestach. Takie studia znane były już
w akwafortach J. Cahota. Rembrandt nie tworzył cyklów, czasem tylko wiązał poszczególne
Postacie treściowo przydając im tym pierwiastek humoru. Widzimy to w dwu rycinach tworzą-
cych pendant. Są to dwaj żebracy zwróceni do siebie i jak objaśnia napis, rozmawiający o po-
godzie: „Jest bardzo zimno", „To nic nie szkodzi"12. Inne typy i sceny są jakby wzięte z życia
10 Polski Słownik Biograficzny. XVI, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1971, s. 395—396.
11 Posiadamy trzy stany Zdjęcia z krzyża : Ш, IV, V.
12 Holenderskie teksty napisane na rycinach: „DATS niet", „tis vinnich hovt".
4
51