DOI article:
Dzieduszycki, Antoni: Obrazy Alessandra Magasca w Zbiorach Polskich
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.24581#0248
czości Magnasca (1703—1711) 14. W obrazie Uczenie kruka (Uffizi)15 poza
podobnym tematem rodzajowym niemal identyczna jest centralna postać
Cygana (w tym wypadku uczącego kruka) — jak świadczy jego twarz
i poza. Podobne są również postacie kobiet i dzieci, a zupełnie jednakowe
rekwizyty porozrzucane na podłodze (także złożonej z resztek połamanych
i butwiejących desek), jak beczki, części uzbrojenia, bębny, bębenki
i garnczki16. Paralele można przeprowadzić także w zakresie budowy
przestrzeni: w obu obrazach mamy „proscenium” i „scenę”, zamkniętą
tłem arkad i ruin.
Również obraz Staruszka i Cyganie 17 (Uffizi) ma wiele szczegółów
wspólnych z naszym. Poza tymi dwoma obrazami, wymienionymi przez
Białostockiego 18, warto jeszcze porównać nasz obraz z innymi dziełami
z toskańskiego okresu twórczości Magnasca. Pomijając obraz Uczenie sroki
z Muzeum im. Puszkina w Moskwie, który jest tylko repliką Uczenia
kruka, można zwrócić uwagę na dwa obrazy: Ruiny z żołnierzami, którzy
grają i tresują srokę (Wenecja, zbiory prywatne) oraz Śpiewak i szarlatan,
którzy pokazują kosmoramę 19 (tamże). W obrazach tych, choć nieco ina-
czej potraktowanych, o bardziej rozbudowanej kompozycji, o architektu-
rze ujętej bardziej wieloplanowo, z wyraźnie przesuwającymi się rytmami,
przytłaczającej swoim ogromem małe postacie ludzkie, znajdujemy po-
dobne postacie, przedmioty jak i elementy oraz szczegóły architektoniczne
(arkady, motyw rozbitego dzbana, kartusz).
Morassi20 i Geiger 21 analizując wymienione wyżej obrazy podnoszą,
że koloryt ich jest głęboki, ze skłonnością do tonów brunatnych, zaś po-
ciągnięcie pędzla jeszcze dość ciężkie. Te same uwagi można na pewno
zastosować i do warszawskich Cyganów.
Morasi22, Geiger 23, Pospisil24 zauważają, że motyw obozu Cyganów
pojawił się w obrazach Magnasca na początku okresu toskańskiego, a za-
tem około roku 1703. Morassi podkreśla nawet, że obrazy Uczenie kruka
oraz Staruszka i Cyganie są typowe dla początku okresu toskańskiego, na-
14 Stwierdza to J. Białostocki, Wystawa malarstwa włoskiego w zbiorach
polskich. Katalog, Warszawa 1956, s. 63.
15 Reprod. Geiger, Magnosco, fig. 142.
16 Białostocki, o. c., s. 63.
17 Reprod. Morassi. o. c., fig. 3.
18 Białostocki, o. c., s. 63.
19 Reprod. Geiger, Magnasco, fig. 108 i 109.
20 Morassi, o. c., s. 25.
21 Geiger, Saggio d’un catalogo, s. 29
22 Morassi, o. c., s. 26.
23 Geiger, Saggio d’un catalogo, s. 88.
24 Pospisil, o. c., s. 22.
16*
243
podobnym tematem rodzajowym niemal identyczna jest centralna postać
Cygana (w tym wypadku uczącego kruka) — jak świadczy jego twarz
i poza. Podobne są również postacie kobiet i dzieci, a zupełnie jednakowe
rekwizyty porozrzucane na podłodze (także złożonej z resztek połamanych
i butwiejących desek), jak beczki, części uzbrojenia, bębny, bębenki
i garnczki16. Paralele można przeprowadzić także w zakresie budowy
przestrzeni: w obu obrazach mamy „proscenium” i „scenę”, zamkniętą
tłem arkad i ruin.
Również obraz Staruszka i Cyganie 17 (Uffizi) ma wiele szczegółów
wspólnych z naszym. Poza tymi dwoma obrazami, wymienionymi przez
Białostockiego 18, warto jeszcze porównać nasz obraz z innymi dziełami
z toskańskiego okresu twórczości Magnasca. Pomijając obraz Uczenie sroki
z Muzeum im. Puszkina w Moskwie, który jest tylko repliką Uczenia
kruka, można zwrócić uwagę na dwa obrazy: Ruiny z żołnierzami, którzy
grają i tresują srokę (Wenecja, zbiory prywatne) oraz Śpiewak i szarlatan,
którzy pokazują kosmoramę 19 (tamże). W obrazach tych, choć nieco ina-
czej potraktowanych, o bardziej rozbudowanej kompozycji, o architektu-
rze ujętej bardziej wieloplanowo, z wyraźnie przesuwającymi się rytmami,
przytłaczającej swoim ogromem małe postacie ludzkie, znajdujemy po-
dobne postacie, przedmioty jak i elementy oraz szczegóły architektoniczne
(arkady, motyw rozbitego dzbana, kartusz).
Morassi20 i Geiger 21 analizując wymienione wyżej obrazy podnoszą,
że koloryt ich jest głęboki, ze skłonnością do tonów brunatnych, zaś po-
ciągnięcie pędzla jeszcze dość ciężkie. Te same uwagi można na pewno
zastosować i do warszawskich Cyganów.
Morasi22, Geiger 23, Pospisil24 zauważają, że motyw obozu Cyganów
pojawił się w obrazach Magnasca na początku okresu toskańskiego, a za-
tem około roku 1703. Morassi podkreśla nawet, że obrazy Uczenie kruka
oraz Staruszka i Cyganie są typowe dla początku okresu toskańskiego, na-
14 Stwierdza to J. Białostocki, Wystawa malarstwa włoskiego w zbiorach
polskich. Katalog, Warszawa 1956, s. 63.
15 Reprod. Geiger, Magnosco, fig. 142.
16 Białostocki, o. c., s. 63.
17 Reprod. Morassi. o. c., fig. 3.
18 Białostocki, o. c., s. 63.
19 Reprod. Geiger, Magnasco, fig. 108 i 109.
20 Morassi, o. c., s. 25.
21 Geiger, Saggio d’un catalogo, s. 29
22 Morassi, o. c., s. 26.
23 Geiger, Saggio d’un catalogo, s. 88.
24 Pospisil, o. c., s. 22.
16*
243