DOI Artikel:
Ruxer, Mieczyslawa Sabina: O kilku zabytkach złotnictwa antycznego w Zbiorach Czartoryskich w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25235#0109
Ze względu na subtelność dekoracji zabytki krakowskie przypominają
bardziej złotnictwo tarentyńskie, a w każdym razie więcej Italię połud-
niową niż Sycylię, pod1 względem chronologicznym natomiast raczej za-
bytki z 1. połowy w. IV przed n.e.
Pochodzenie: południowa Italia.
Datowanie: w. IV p.n.e.
3. Kolczyk grecki typu łódkowego (fig. 76).
Nr inw. XI 1357 (dawn. VII 1357 b)
Materiał: złoto próby 0,750 (ok. 18 karatów)
Ciężar: 3,0262 g
Wymiary: rozpiętość 21,6 mm, największa wysokość 37,4 mm, naj-
większa grubość 8,7 mm.
Opis. Kolczyk posiada kształt półksiężycowy11, przechodzący z jednej
strony w gruby, stopniowo coraz cieńszy drut, który wchodzi w otwór
umieszczony na drugim końcu kolczyka i w ten sposób stanowi jego
zamknięcie. Dekoracja (częściowo uszkodzona) jest raczej skąpa, ograni-
czona do szerokiego pasa biegnącego wertykalnie w połowie szerokości
kolczyka. Środkiem pasa przechodzi grubo perełkowany drut, wzdłuż
niego z obu stron po dwa filigrany między dwoma gładkimi drucikami,
a obok wić grecka z cienkiego filigranu. U samego spodu kolczyka, pod
pasem dekoracyjnym, znajduje się motyw czterolistnego kwiatu, z któ-
rego wyrasta piramida kuleczek. Końce kolczyka są ujęte w obramowanie
z grubo perełkowanego drutu, umieszczonego między dwoma gładkimi,
oraz z rzędu długich a wąskich listeczków z filigranu, skierowanych ku
środkowi kolczyka.
Powierzchnia zabytku nieco pogięta.
Identyczny kolczyk, stanowiący parę do opisanego (nr inw. VII 1357 a,
ciężar 3,46 g), został zagrabiony w Sieniawie.
Analiza. Zdaniem F. H. Marshalla powyższy typ jest wyobrażony na
wazach z końca w. V i na monetach z w. IV p.n.e.12. Do zabytku krakow-
skiego najbardziej zbliżone są kolczyki z Tarentu, niemal identyczne pod
względem kształtu i dekoracji tak końcówki jak i partii środkowej, tylko
mniejszych wymiarów, a datowane na około połowę w. III p.n.e.11 12 13. Jest
11 K. Hadaczek, Der Ohrschmuck der Griechen und Etrusker, Wien 1903,
s. 21 określa ten typ jako „bauchige Halbmond — oder Kahnform”, a Marshall,
o. c., s. 178 — jako „leechtype”. Również w literaturze włoskiej spotyka się określe-
nie „tipo di sanguisuga” — zob. B r e g 1 i a, o. c., s. 33 oraz G. B e c a 11 i, Orejice-
rie antiche dalie minoiche alle barbariche, Roma 1955, s. 195.
12 M a r s h a 11, Z. c.
13 B e c a 11 i, o. c., s. 195, tabl. C, 381 a-b. Autor datuje przedstawione kol-
czyki na w. IV p.n.e. Museo Nazionale w Tarencie posiada jeszcze siedem par po-
dobnych kolczyków. Por. też Hadaczek, Z. c.
103
bardziej złotnictwo tarentyńskie, a w każdym razie więcej Italię połud-
niową niż Sycylię, pod1 względem chronologicznym natomiast raczej za-
bytki z 1. połowy w. IV przed n.e.
Pochodzenie: południowa Italia.
Datowanie: w. IV p.n.e.
3. Kolczyk grecki typu łódkowego (fig. 76).
Nr inw. XI 1357 (dawn. VII 1357 b)
Materiał: złoto próby 0,750 (ok. 18 karatów)
Ciężar: 3,0262 g
Wymiary: rozpiętość 21,6 mm, największa wysokość 37,4 mm, naj-
większa grubość 8,7 mm.
Opis. Kolczyk posiada kształt półksiężycowy11, przechodzący z jednej
strony w gruby, stopniowo coraz cieńszy drut, który wchodzi w otwór
umieszczony na drugim końcu kolczyka i w ten sposób stanowi jego
zamknięcie. Dekoracja (częściowo uszkodzona) jest raczej skąpa, ograni-
czona do szerokiego pasa biegnącego wertykalnie w połowie szerokości
kolczyka. Środkiem pasa przechodzi grubo perełkowany drut, wzdłuż
niego z obu stron po dwa filigrany między dwoma gładkimi drucikami,
a obok wić grecka z cienkiego filigranu. U samego spodu kolczyka, pod
pasem dekoracyjnym, znajduje się motyw czterolistnego kwiatu, z któ-
rego wyrasta piramida kuleczek. Końce kolczyka są ujęte w obramowanie
z grubo perełkowanego drutu, umieszczonego między dwoma gładkimi,
oraz z rzędu długich a wąskich listeczków z filigranu, skierowanych ku
środkowi kolczyka.
Powierzchnia zabytku nieco pogięta.
Identyczny kolczyk, stanowiący parę do opisanego (nr inw. VII 1357 a,
ciężar 3,46 g), został zagrabiony w Sieniawie.
Analiza. Zdaniem F. H. Marshalla powyższy typ jest wyobrażony na
wazach z końca w. V i na monetach z w. IV p.n.e.12. Do zabytku krakow-
skiego najbardziej zbliżone są kolczyki z Tarentu, niemal identyczne pod
względem kształtu i dekoracji tak końcówki jak i partii środkowej, tylko
mniejszych wymiarów, a datowane na około połowę w. III p.n.e.11 12 13. Jest
11 K. Hadaczek, Der Ohrschmuck der Griechen und Etrusker, Wien 1903,
s. 21 określa ten typ jako „bauchige Halbmond — oder Kahnform”, a Marshall,
o. c., s. 178 — jako „leechtype”. Również w literaturze włoskiej spotyka się określe-
nie „tipo di sanguisuga” — zob. B r e g 1 i a, o. c., s. 33 oraz G. B e c a 11 i, Orejice-
rie antiche dalie minoiche alle barbariche, Roma 1955, s. 195.
12 M a r s h a 11, Z. c.
13 B e c a 11 i, o. c., s. 195, tabl. C, 381 a-b. Autor datuje przedstawione kol-
czyki na w. IV p.n.e. Museo Nazionale w Tarencie posiada jeszcze siedem par po-
dobnych kolczyków. Por. też Hadaczek, Z. c.
103