DOI article:
Ruxer, Mieczyslawa Sabina: O kilku zabytkach złotnictwa antycznego w Zbiorach Czartoryskich w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.25235#0113
Opis. Medalion składa się z dwóch okrągłych tarcz wykonanych robotą
ażurową. Pośrodku części przedniej widnieje wielki otwór, w którym
niegdyś był umieszczony płaski kamień. Pozostałą powierzchnię tarczy
wypełnia plecionka, na tle której wokół środkowego otworu mieści się
dziesięć mniejszych otworków. Z nich cztery zajmują półkule roboty ażu-
rowej, złożone z rozetek o listkach wykonanych konturowo z drucika
i wygiętych półkoliście; pośrodku trzech rozetek tkwi złota perełka obwie-
dziona filigranem (czwarta rozetka pogięta). Pozostałe sześć pustych otwo-
rów było niegdyś wypełnione kamieniami oraz brakującą rozetką w ten
sposób, że rozetki i kamienie występowały na przemian. Odwrotną stronę
medalionu zajmuje dekoracja ażurowa, której zasadniczym elemen-
tem jest tzw. gwiazda Salomona, złożona z dwóch przeplatających się trój-
kątów. Miejsca wolne są wypełnione krótkimi urywanymi liniami łuko-
watymi, zakończonymi spiralnie. Poszczególne linie nie wiążą się z sobą
w całość, lecz są jakby bezładnie rzucone na tło. Na obwodzie medalionu
mieści się osiem walców zwiniętych z drutu (brak dziewiątego oraz uszka
do zawieszenia medalionu).
Na specjalną uwagę zasługuje techniczne opracowanie zabytku. Me-
dalion odbiega od normalnych robót ażurowych, tak greckich jak rzym-
skich i bizantyńskich. Pasy ażurowe, tworzące motyw plecionki z przodu
medalionu, obwódkę z tyłu i motyw gwiazdy, są ułożone z leżących óse-
mek z drutu, biegnących jedne za drugimi, ale nie ujętych między dwa
druty, jak to występuje w robotach wczesnochrześcijańskich ażuro-
wych26. Oprawę tę zastępują tutaj dwa gładkie równoległe druciki, po-
między którymi biegnie w rowku rząd granulek drobnych i delikatnych.
Tak samo też są wykonane i linie łukowate. Tylko ósemki wypełniające
pasy z jakich składa się ornament plecionki, gwiazda i obwódka, są z drutu
gładkiego. Wobec tego, że całość nie posiada takiej spoistości jak roboty
ażurowe wykonywane z drutów długich, pod dekorację zostało podłożne
jakby rusztowanie z równolegle biegnących pasków blachy, co wyraźnie
można zauważyć w pustych otworach przedniej strony medalionu.
Medalion ma nieco wgiętą stronę tylną. Złoto gdzieniegdzie poczer-
niałe.
Analiza. Najbardziej charakterystyczną cechę medalionu stanowi gra-
nulacja między liniami i to układana nie na powierzchni, lecz ażurowo.
Jedyne znane analogie przedstawia wykonany tą techniką ażurowy kol-
czyk półksiężycowy ze zbioru Martin w Sztokholmie (w. VII n.e.)27 oraz
28 Por. np. kolczyki w zbiorach British Museum — O. M. D a 11 o n, Catalogue
o/ Early Christian Antiąuites and Objects from the Christian East, British Museum,
London 1901, tabl. V nr 268—70.
27 M. Rosenberg, Geschichte der Goldschmiedekunst auf technischer Grund-
lage. Granulation, Frankfurt a. M. 1918, ryc. 170 i 171. Por. M. Ruxerówna,
107
ażurową. Pośrodku części przedniej widnieje wielki otwór, w którym
niegdyś był umieszczony płaski kamień. Pozostałą powierzchnię tarczy
wypełnia plecionka, na tle której wokół środkowego otworu mieści się
dziesięć mniejszych otworków. Z nich cztery zajmują półkule roboty ażu-
rowej, złożone z rozetek o listkach wykonanych konturowo z drucika
i wygiętych półkoliście; pośrodku trzech rozetek tkwi złota perełka obwie-
dziona filigranem (czwarta rozetka pogięta). Pozostałe sześć pustych otwo-
rów było niegdyś wypełnione kamieniami oraz brakującą rozetką w ten
sposób, że rozetki i kamienie występowały na przemian. Odwrotną stronę
medalionu zajmuje dekoracja ażurowa, której zasadniczym elemen-
tem jest tzw. gwiazda Salomona, złożona z dwóch przeplatających się trój-
kątów. Miejsca wolne są wypełnione krótkimi urywanymi liniami łuko-
watymi, zakończonymi spiralnie. Poszczególne linie nie wiążą się z sobą
w całość, lecz są jakby bezładnie rzucone na tło. Na obwodzie medalionu
mieści się osiem walców zwiniętych z drutu (brak dziewiątego oraz uszka
do zawieszenia medalionu).
Na specjalną uwagę zasługuje techniczne opracowanie zabytku. Me-
dalion odbiega od normalnych robót ażurowych, tak greckich jak rzym-
skich i bizantyńskich. Pasy ażurowe, tworzące motyw plecionki z przodu
medalionu, obwódkę z tyłu i motyw gwiazdy, są ułożone z leżących óse-
mek z drutu, biegnących jedne za drugimi, ale nie ujętych między dwa
druty, jak to występuje w robotach wczesnochrześcijańskich ażuro-
wych26. Oprawę tę zastępują tutaj dwa gładkie równoległe druciki, po-
między którymi biegnie w rowku rząd granulek drobnych i delikatnych.
Tak samo też są wykonane i linie łukowate. Tylko ósemki wypełniające
pasy z jakich składa się ornament plecionki, gwiazda i obwódka, są z drutu
gładkiego. Wobec tego, że całość nie posiada takiej spoistości jak roboty
ażurowe wykonywane z drutów długich, pod dekorację zostało podłożne
jakby rusztowanie z równolegle biegnących pasków blachy, co wyraźnie
można zauważyć w pustych otworach przedniej strony medalionu.
Medalion ma nieco wgiętą stronę tylną. Złoto gdzieniegdzie poczer-
niałe.
Analiza. Najbardziej charakterystyczną cechę medalionu stanowi gra-
nulacja między liniami i to układana nie na powierzchni, lecz ażurowo.
Jedyne znane analogie przedstawia wykonany tą techniką ażurowy kol-
czyk półksiężycowy ze zbioru Martin w Sztokholmie (w. VII n.e.)27 oraz
28 Por. np. kolczyki w zbiorach British Museum — O. M. D a 11 o n, Catalogue
o/ Early Christian Antiąuites and Objects from the Christian East, British Museum,
London 1901, tabl. V nr 268—70.
27 M. Rosenberg, Geschichte der Goldschmiedekunst auf technischer Grund-
lage. Granulation, Frankfurt a. M. 1918, ryc. 170 i 171. Por. M. Ruxerówna,
107