DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Krynicka, Maria: Oprawy książkowe z herbami ostatnich Jagiellonów w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25234#0035
OPRAWY KSIĄŻKOWE
25
Książki z dawnych bibliotek królewskich bywały i bywają nadal przed-
miotem uwagi badaczy, zarówno jako elementy rekonstrukcji księgo-
zbiorów, których zawartość rzuca światło na zainteresowania i w pew-
nym stopniu określa horyzonty myślowe władcy i jego najbliższego
otoczenia, jak też ze względu na szatę zewnętrzną tych ksiąg, ich deko-
rację iluminatorską i oprawy; słusznie bowuem można się spodziewać,
że przeznaczone dla osób tak wysoko postawionych zdobione były ze
szczególną starannością, bez liczenia się z kosztami, powierzane wy-
konawcom najbieglejszym w swej sztuce, a przynajmniej cieszącym się
odpowiednim uznaniem w danym środowisku.
Tak więc prawie wszystkie pozostające w posiadaniu Muzeum Naro-
dowego i złączonej z nim Biblioteki Czartoryskich książki, które dzięki
wytłoczonym na oprawach znakom heraldycznym i superekslibrisom
zdają się być związane z osobami ostatnich Jagiellonów, mają swe
miejsce w literaturze, w formie bardziej lub mniej obszernych wzmia-
nek. Wymieniały je katalogi wystaw, na których je eksponowanoL
Wspominał o nich Michał Brensztejn pisząc o reliktach biblioteki Zyg-
munta Augusta, cytowali: Franciszek Biesiadecki i Kazimierz Piekarski
w Materiałach do dziejów biblioteki Zygmunta Augusta (1924), wydaw-
nictwie, które zainicjowało rejestrację zabytków tego księgozbioru, a w
Serii Pierwszej (jedynej zresztą, którą autorzy ci zdołali opublikować)
objęło około 30 pozycji z kilku zbiorów lwowskich i krakowskich 2. Bie-
siadecki i Piekarski ograniczyli się do podania bibliograficznych opi-
sów druków oraz odnotowania wytłoczonych na oprawach dat i super-
ekslibrisów, które w liczbie sześciu zostały wówczas po raz pierwszy
zestawione i reprodukowane. Książki ujęte w Materiałach weszły w
skład opublikowanego w cztery lata później przez Kazimierza Hartleba
Spisu Książek zachowanych z Biblioteki Zygmunta Augusta, znacznie
rozszerzonego, bo opartego na zasobach Biblioteki Uniwersytetu War-
szawskiego, Biblioteki Ordynacji Zamoyskich, Biblioteki Archidiecezjal-
nej w Poznaniu i na paru innych zbiorach oraz na Sprawozdaniu z po-
szukiwań w Szwecji i na dziele Ottona Waldego o szwedzkich zdoby-
czach wojennych 3. Ale również i tu dane dotyczące opraw ograniczały
się do zacytowania daty wytłoczonej na okładce.
Po wojnie seria dużych wystaw organizowanych przez Muzeum Na-
rodowe w Krakowie w kraju i za granicą, ukazujących całokształt sztuki
polskiej z szerokim uwzględnieniem rzemiosła artystycznego, dała oka-
zję do zaprezentowania również opraw z bibliotek królewskich. W ka-
talogu wystawy Sztuka w Krakowie 1350—1550 figuruje oprawa z su-
perekslibrisem Zygmunta Augusta i z datą 1551 4. Tu po raz pierwszy
została sformułowana krótka charakterystyka warsztatu ,,pierwszego
introligatora Zygmunta Augusta", zidentyfikowanego później jako Jerzy
Moeller5. Oprawa z warsztatu wileńskiego introligatora Zygmunta
Augusta eksponowana była na wystawach w Paryżu i w Londynie, wy-
mieniona i reprodukowana w katalogach tych wystaw 6. Książce opa-
trzonej na oprawie Orłem polskim i Pogonią oraz datą 1537 (Bibl. Czart.
Cim. 1704), przypisywanej Zygmuntowi Staremu, krótką wzmiankę po-
święcił Mieczysław Gębarowicz w artykule Na śladach dawnych biblio-
tek królewskich, wypowiadając się z rezerwą o jej królewskiej prowe-
niencji 7.
25
Książki z dawnych bibliotek królewskich bywały i bywają nadal przed-
miotem uwagi badaczy, zarówno jako elementy rekonstrukcji księgo-
zbiorów, których zawartość rzuca światło na zainteresowania i w pew-
nym stopniu określa horyzonty myślowe władcy i jego najbliższego
otoczenia, jak też ze względu na szatę zewnętrzną tych ksiąg, ich deko-
rację iluminatorską i oprawy; słusznie bowuem można się spodziewać,
że przeznaczone dla osób tak wysoko postawionych zdobione były ze
szczególną starannością, bez liczenia się z kosztami, powierzane wy-
konawcom najbieglejszym w swej sztuce, a przynajmniej cieszącym się
odpowiednim uznaniem w danym środowisku.
Tak więc prawie wszystkie pozostające w posiadaniu Muzeum Naro-
dowego i złączonej z nim Biblioteki Czartoryskich książki, które dzięki
wytłoczonym na oprawach znakom heraldycznym i superekslibrisom
zdają się być związane z osobami ostatnich Jagiellonów, mają swe
miejsce w literaturze, w formie bardziej lub mniej obszernych wzmia-
nek. Wymieniały je katalogi wystaw, na których je eksponowanoL
Wspominał o nich Michał Brensztejn pisząc o reliktach biblioteki Zyg-
munta Augusta, cytowali: Franciszek Biesiadecki i Kazimierz Piekarski
w Materiałach do dziejów biblioteki Zygmunta Augusta (1924), wydaw-
nictwie, które zainicjowało rejestrację zabytków tego księgozbioru, a w
Serii Pierwszej (jedynej zresztą, którą autorzy ci zdołali opublikować)
objęło około 30 pozycji z kilku zbiorów lwowskich i krakowskich 2. Bie-
siadecki i Piekarski ograniczyli się do podania bibliograficznych opi-
sów druków oraz odnotowania wytłoczonych na oprawach dat i super-
ekslibrisów, które w liczbie sześciu zostały wówczas po raz pierwszy
zestawione i reprodukowane. Książki ujęte w Materiałach weszły w
skład opublikowanego w cztery lata później przez Kazimierza Hartleba
Spisu Książek zachowanych z Biblioteki Zygmunta Augusta, znacznie
rozszerzonego, bo opartego na zasobach Biblioteki Uniwersytetu War-
szawskiego, Biblioteki Ordynacji Zamoyskich, Biblioteki Archidiecezjal-
nej w Poznaniu i na paru innych zbiorach oraz na Sprawozdaniu z po-
szukiwań w Szwecji i na dziele Ottona Waldego o szwedzkich zdoby-
czach wojennych 3. Ale również i tu dane dotyczące opraw ograniczały
się do zacytowania daty wytłoczonej na okładce.
Po wojnie seria dużych wystaw organizowanych przez Muzeum Na-
rodowe w Krakowie w kraju i za granicą, ukazujących całokształt sztuki
polskiej z szerokim uwzględnieniem rzemiosła artystycznego, dała oka-
zję do zaprezentowania również opraw z bibliotek królewskich. W ka-
talogu wystawy Sztuka w Krakowie 1350—1550 figuruje oprawa z su-
perekslibrisem Zygmunta Augusta i z datą 1551 4. Tu po raz pierwszy
została sformułowana krótka charakterystyka warsztatu ,,pierwszego
introligatora Zygmunta Augusta", zidentyfikowanego później jako Jerzy
Moeller5. Oprawa z warsztatu wileńskiego introligatora Zygmunta
Augusta eksponowana była na wystawach w Paryżu i w Londynie, wy-
mieniona i reprodukowana w katalogach tych wystaw 6. Książce opa-
trzonej na oprawie Orłem polskim i Pogonią oraz datą 1537 (Bibl. Czart.
Cim. 1704), przypisywanej Zygmuntowi Staremu, krótką wzmiankę po-
święcił Mieczysław Gębarowicz w artykule Na śladach dawnych biblio-
tek królewskich, wypowiadając się z rezerwą o jej królewskiej prowe-
niencji 7.