Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (6.1968)

GO

Jerzy Rozpędowski

obrony zapewne w okresie wojny trzydziestoletniej.
Do dziś ze starych obwarowań zachował się jedynie
odcinek zachodni z dwiema bramkami i strzelnicą.
Mur ok. 0,80 m szeroki zbudowany jest z kamienia
polnego układanego warstwami. Strzelnica o formie
klinowej, położona około 1 m nad ziemią, obramo-
wana jest cegłą. Korona murów obecnie zniszczona
zwieńczona była zapewne jednospadowym daszkiem.
Mury pokryte były sgraffitami w formie prostoką-
tów. Furty ujęte od wnętrza parami skarp pełniły
rolę oporów do rygli zamykających od wnętrza
bramki.

Literatura: Lutsch IV, s. 141; Z. Swiechowski, Architek-
tura na Śląsku do połowy XIII w., Warszawa 1955,
s. 39—40, 11. 15; G. Galie, Zehn schlesische Kirchen der
Ubergangszeit, „Schlesiens Vorzeit", II, 1873, s. 247—256;
F. Borowski, Mittelalterliche Kirchenportale in Ober-
schleslen, [w:] Deutsche Kulturdenkmaler in Oberschle-
sien, Breslau 1934, s. 50—70; Katalog Zabytków, VII, 9,
s. 11 n.

Ilustracje: 2.

JAKSONÓW
woj. wrocławskie, pow. wrocławski

Kościół p.w. św. Krzyża położony w osiedlu wy-
stępuje już w r. 1299. Jest to budowla jednonawowa,
murowana, orientowana. Rozbudowana w 1603 r.,

zyskała kaplicę grobową. W latach 1884—1888 od
zachodu dostawiono wieżę. Nieobronny kościół po-
łożony jest wewnątrz warownego cmentarza.

Cmentarz przykościelny, o planie wydłużonego
prostokąta, otacza mur z kamienia łamanego gru-
bości 0,70 m, wysokości ok. 3,30 m, licząc od strony
zewnętrznej. Poziom cmentarza jest wzniesiony
o 0,60 m w stosunku do płaszczyzny terenu zewnętrz-
nego, który ku zachodowi łagodnym stokiem opada
do drogi prowadzącej przez wieś. Naroża zachodnie
muru flankowały dwie cylindryczne basteje o śred-
nicy ok. 3,5 m; ślady jednej z nich, fragmenty fun-
damentów, są jeszcze widoczne. W tej kurtynie za-
chował się również rząd strzelnic położonych 0,60 m
nad poziomem cmentarza. Otwory posiadają formę
klinową, z nadprożem obniżającym prostokątny wy-
lot strzelnicy do wymiarów 0,15 X 0,45 m. Szero-
kość prostokątnego wlotu strzelnicy od wnętrza
wynosi 0,45 m, wysokość 0,55 m. W kurtynie zachod-
niej, na osi kościoła, znajdował się pierwotnie wjazd
z furtą o dekoracyjnym zwieńczeniu, obecnie przebu-
dowany. W XVII w. mury pokrywały dekoracje sgraf-
fitowe.

Lutsch na podstawie występowania podobnych
dekoracji sgraffitowych na kościele i murze obron-
nym przypuszcza, iż ten ostatni mógł powstać

3. Jaksonów. Obwarowanie kościoła, 1. pol. XVII w.