DOI Artikel:
Ziomecka, Anna: Mistrz Lubińskich Figur: z zagadnień późnogotyckiej rzeźby śląskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13797#0039
22
Anna Ziomccka
szy fragmenty lubińskiego retabulum, zwrócił uwagę
na podobieństwa łączące te rzeźby z innymi pracami
śląskimi: obok świdnickiego Poliptyku Zaśnięcie
Marii, z którym wspólny miał być stoszowski nalot
i rodzaj polichromii, wymienił też tryptyk z Dobro-
cina jako dzieło tego samego mistrza oraz, z waha-
niem, Koronację z Chełmska i retabulum z Kisszeben
w Budapeszcie, z którym niestety nie mogłam się
zapoznać. Natomiast z reliefami skrzydeł lubińskich
łączył wspomniany Tryptyk Świętych Marii Magda-
leny, Łazarza i Marty oraz tryptyk ze Starego Miasta.
W konkluzji opowiedział się za wrocławską tradycją
uwidocznioną we fragmentach z Lubina. Później do
grupy tej dołączył także i Madonnę z Lubecka5.
Jest sprawą istotną dla dalszych badań, że następ-
nych siedem dzieł wiążących się z tą grupą pochodzi
z terenu województwa katowickiego i zostało wyło-
nionych w badaniach Tadeusza Dobrowolskiego.
On pierwszy zwrócił uwagę na zarysowującą się oso-
bowość twórcy i obok Madonny z Lubecka przy-
pisał tej Pracowni figury z Bzia Zameckiego, a do jej
kręgu wciągnął figury Marii z Roju i Gołkowic,
Święte Dziewice z Bełku i z Wilkowyjów, pewne podo-
bieństwa uchwycił również w rzeźbach z Koszęcina
i Łagiewnik. On też włączył do tego zespołu piękną fi-
gurę Marii Magdaleny ze Strzelc Świdnickich. Cechy
pracowni widział Dobrowolski w niezbyt jeszcze ma-
nierycznym ujęciu draperii szat, w miarę masyw-
nych i kanciastych, z dodatkiem niewielkich konch
i zgrubień chrząstkowych. Sprecyzował też ich stosu-
nek do tzw. stylu stoszowskiego wskazując, że w tym
wypadku mamy do czynienia raczej z ogólnym stylem
epoki6.
Zbieżności z Poliptykiem Zaśnięcia Marii ze Świd-
nicy narzuciły się i Meinertowi, który starał się wciąg-
nąć zespół lubiński do hipotetycznej pracowni Jakuba
Beinharta. Płaskorzeźby skrzydeł i figury środkowe
traktował przy tym osobno, jako dwa różne zespoły.
Na takim nastawieniu zaważyło najpewniej dawne
spostrzeżenie Lutscha, który kwatery uznał za części
samodzielnego, małego tryptyku7.
Grupą tą zajęłam się z okazji opracowania muzeal-
nego katalogu. Stojąc na stanowisku, że wszystkie
fragmenty lubińskie należały pierwotnie do tego
5 Braunc, Wiese, op. cit., s. 43-44; E. Wiese, Plastik des
Mittelalters in Oberschlesien, [w:] Deutsche Kulturdenkmaler in
Oberschlesien, Breslau 1934, s. 29.
6 T. Dobrowolski, Rzeźba i malarstwo gotyckie w woje-
wództwie śląskim, Katowice 1937, s. 34, 35, 36, 39, 98-99, 100,
101-102, il. 19-27, 30, 44-52.
7 G. Meinert, Jacob Beinhart ein schlesischer Bildhauer
und Maler der Spdtgotik, „Jahrbuch der Preussischen Kunst-
sammlungen", 60 (1939), s. 226; H. Lutsch, Verzeichnis der
Kunstdenkmdler der Provinz Schlesien, t. III, Breslau 1891, s. 192.
samego retabulum, oparłam się na podobieństwach
formalnych, wzajemnych stosunkach wielkości, które
tej przynależności nie wykluczały, jak i na uwadze
Klosego 8, że wezwanie ołtarza głównego parafial-
nego kościoła w Lubiniu wskazywało na możliwość
istnienia takiej właśnie nastawy. Starałam się też wy-
kazać, że podobieństwa z innymi dziełami, np. trypty-
kami z Wrocławia i Starego Miasta, zauważone przez
Wiesego, dotyczą zarówno płaskorzeźb lubińskich
jak i, w nie mniejszym stopniu, samych figur. Poza
wymienionymi dotychczas włączyłam do dzieł tego
zespołu również retabulum z Ocic, z roku 1507,
Marię z Dzieciątkiem z Piskorzowa, hermę Marii
z Wilkowa Średzkiego, a także figurę św. Jana Chrzci-
ciela w zbiorach Muzeum Śląskiego. Profesor Dobro-
wolski w recenzji tego katalogu zwrócił uwagę na po-
dobieństwa widoczne w figurach świętych Barbary
i Katarzyny z kościoła św. Marii Magdaleny we Wroc-
ławiu, wówczas po raz pierwszy publikowanych9.
Z pozostałych zabytków, włączonych obecnie w ob-
ręb rozważań, pięć znanych jest tylko ze wzmianek
w inwentarzach topograficznych, które poza propozy-
cjami odnośnie do czasu powstania bliżej się nimi nie
zajmowały. Należą do nich: nastawa ołtarzowa z Przec-
ławic 10, Maria z Dzieciątkiem z Jaszkotli 11, Maria
z Dzieciątkiem z Brzeziny Średzkiej12, trzy figury
z szafy: świętych Marii Magdaleny, Anny Samotrzeć
i Barbary z Karchowic13, oraz zaginiona herma Marii
z Dzieciątkiem z dawnego klasztoru wrocławskich
klarysek 14. Figury z Przyłęku i Bogdaszowic wyłoniły
dopiero ostatnie prace inwentaryzatorskie 15.
8 K. Klose, Beitrdge zur Geschichte der Stadt Liibe/i, Liiben
1924, s. 61.
9 Ziomecka, op. cit., s. 101-106, 126 n.
10 A. Schultz, Urkundliche Geschichte der breslauer Maler-
-Innung in denJahren 1345 bis 1523, Breslau 1866, s. 156; Lutsch,
op. cit., t. II, Breslau 1889, s. 448; K. Degen, Die Bau und
Kunstdenkmdler des Landkreises Breslau, Frankfurt a. M. 1965,
s. 216, 158.
11 Schultz, op.cit., s. 154; Lutsch, op. cit., t. II, s. 443;
Degen, op.cit., s. 117.
12 Schultz, op.cit., s. 159; Lutsch, op.cit., t. II, s. 465.
13 Lutsch, op. cit. t. IV, Breslau 1894, s. 381; E. Kloss i in.,
Die Bau- und Kunstdenkmdler des Kreises Tost-Gleiwitz, [w:] Bau-
und Kunstdenkmdler Schlesiens, t. V, Breslau 1943, s. 95,
il. 175-177; Katalog Zabytków Sztuki, t. VI; Województwo
katowickie, z. 5: Powiat gliwicki, Warszawa 1966, s. 30, il. 186-
188.
14 Mayer, op. cit., s. 124; L. Burgermeister, G. Grund-
mann, Die Kunstdenkmaler der Provinz Niederschlesien, t. I:
Die Kunstdenkmdler Stadt Breslau, cz. 3, Breslau 1934, s. 35;
„Schlesische Monatshefte", VIII (1931), il. s. 527. Powojenna
ewidencja zabytków ruchomych m. Wrocławia nie uwzględnia
tej figury, która być może zaginęła w czasie wojny.
15 Por. karty ewidencyjne w Dziale Dokumentacji i Kon-
serwacji Zabytków Ruchomych Województwa Wrocławskiego
w Muzeum Śląskim we Wrocławiu. Do grupy tej można by
Anna Ziomccka
szy fragmenty lubińskiego retabulum, zwrócił uwagę
na podobieństwa łączące te rzeźby z innymi pracami
śląskimi: obok świdnickiego Poliptyku Zaśnięcie
Marii, z którym wspólny miał być stoszowski nalot
i rodzaj polichromii, wymienił też tryptyk z Dobro-
cina jako dzieło tego samego mistrza oraz, z waha-
niem, Koronację z Chełmska i retabulum z Kisszeben
w Budapeszcie, z którym niestety nie mogłam się
zapoznać. Natomiast z reliefami skrzydeł lubińskich
łączył wspomniany Tryptyk Świętych Marii Magda-
leny, Łazarza i Marty oraz tryptyk ze Starego Miasta.
W konkluzji opowiedział się za wrocławską tradycją
uwidocznioną we fragmentach z Lubina. Później do
grupy tej dołączył także i Madonnę z Lubecka5.
Jest sprawą istotną dla dalszych badań, że następ-
nych siedem dzieł wiążących się z tą grupą pochodzi
z terenu województwa katowickiego i zostało wyło-
nionych w badaniach Tadeusza Dobrowolskiego.
On pierwszy zwrócił uwagę na zarysowującą się oso-
bowość twórcy i obok Madonny z Lubecka przy-
pisał tej Pracowni figury z Bzia Zameckiego, a do jej
kręgu wciągnął figury Marii z Roju i Gołkowic,
Święte Dziewice z Bełku i z Wilkowyjów, pewne podo-
bieństwa uchwycił również w rzeźbach z Koszęcina
i Łagiewnik. On też włączył do tego zespołu piękną fi-
gurę Marii Magdaleny ze Strzelc Świdnickich. Cechy
pracowni widział Dobrowolski w niezbyt jeszcze ma-
nierycznym ujęciu draperii szat, w miarę masyw-
nych i kanciastych, z dodatkiem niewielkich konch
i zgrubień chrząstkowych. Sprecyzował też ich stosu-
nek do tzw. stylu stoszowskiego wskazując, że w tym
wypadku mamy do czynienia raczej z ogólnym stylem
epoki6.
Zbieżności z Poliptykiem Zaśnięcia Marii ze Świd-
nicy narzuciły się i Meinertowi, który starał się wciąg-
nąć zespół lubiński do hipotetycznej pracowni Jakuba
Beinharta. Płaskorzeźby skrzydeł i figury środkowe
traktował przy tym osobno, jako dwa różne zespoły.
Na takim nastawieniu zaważyło najpewniej dawne
spostrzeżenie Lutscha, który kwatery uznał za części
samodzielnego, małego tryptyku7.
Grupą tą zajęłam się z okazji opracowania muzeal-
nego katalogu. Stojąc na stanowisku, że wszystkie
fragmenty lubińskie należały pierwotnie do tego
5 Braunc, Wiese, op. cit., s. 43-44; E. Wiese, Plastik des
Mittelalters in Oberschlesien, [w:] Deutsche Kulturdenkmaler in
Oberschlesien, Breslau 1934, s. 29.
6 T. Dobrowolski, Rzeźba i malarstwo gotyckie w woje-
wództwie śląskim, Katowice 1937, s. 34, 35, 36, 39, 98-99, 100,
101-102, il. 19-27, 30, 44-52.
7 G. Meinert, Jacob Beinhart ein schlesischer Bildhauer
und Maler der Spdtgotik, „Jahrbuch der Preussischen Kunst-
sammlungen", 60 (1939), s. 226; H. Lutsch, Verzeichnis der
Kunstdenkmdler der Provinz Schlesien, t. III, Breslau 1891, s. 192.
samego retabulum, oparłam się na podobieństwach
formalnych, wzajemnych stosunkach wielkości, które
tej przynależności nie wykluczały, jak i na uwadze
Klosego 8, że wezwanie ołtarza głównego parafial-
nego kościoła w Lubiniu wskazywało na możliwość
istnienia takiej właśnie nastawy. Starałam się też wy-
kazać, że podobieństwa z innymi dziełami, np. trypty-
kami z Wrocławia i Starego Miasta, zauważone przez
Wiesego, dotyczą zarówno płaskorzeźb lubińskich
jak i, w nie mniejszym stopniu, samych figur. Poza
wymienionymi dotychczas włączyłam do dzieł tego
zespołu również retabulum z Ocic, z roku 1507,
Marię z Dzieciątkiem z Piskorzowa, hermę Marii
z Wilkowa Średzkiego, a także figurę św. Jana Chrzci-
ciela w zbiorach Muzeum Śląskiego. Profesor Dobro-
wolski w recenzji tego katalogu zwrócił uwagę na po-
dobieństwa widoczne w figurach świętych Barbary
i Katarzyny z kościoła św. Marii Magdaleny we Wroc-
ławiu, wówczas po raz pierwszy publikowanych9.
Z pozostałych zabytków, włączonych obecnie w ob-
ręb rozważań, pięć znanych jest tylko ze wzmianek
w inwentarzach topograficznych, które poza propozy-
cjami odnośnie do czasu powstania bliżej się nimi nie
zajmowały. Należą do nich: nastawa ołtarzowa z Przec-
ławic 10, Maria z Dzieciątkiem z Jaszkotli 11, Maria
z Dzieciątkiem z Brzeziny Średzkiej12, trzy figury
z szafy: świętych Marii Magdaleny, Anny Samotrzeć
i Barbary z Karchowic13, oraz zaginiona herma Marii
z Dzieciątkiem z dawnego klasztoru wrocławskich
klarysek 14. Figury z Przyłęku i Bogdaszowic wyłoniły
dopiero ostatnie prace inwentaryzatorskie 15.
8 K. Klose, Beitrdge zur Geschichte der Stadt Liibe/i, Liiben
1924, s. 61.
9 Ziomecka, op. cit., s. 101-106, 126 n.
10 A. Schultz, Urkundliche Geschichte der breslauer Maler-
-Innung in denJahren 1345 bis 1523, Breslau 1866, s. 156; Lutsch,
op. cit., t. II, Breslau 1889, s. 448; K. Degen, Die Bau und
Kunstdenkmdler des Landkreises Breslau, Frankfurt a. M. 1965,
s. 216, 158.
11 Schultz, op.cit., s. 154; Lutsch, op. cit., t. II, s. 443;
Degen, op.cit., s. 117.
12 Schultz, op.cit., s. 159; Lutsch, op.cit., t. II, s. 465.
13 Lutsch, op. cit. t. IV, Breslau 1894, s. 381; E. Kloss i in.,
Die Bau- und Kunstdenkmdler des Kreises Tost-Gleiwitz, [w:] Bau-
und Kunstdenkmdler Schlesiens, t. V, Breslau 1943, s. 95,
il. 175-177; Katalog Zabytków Sztuki, t. VI; Województwo
katowickie, z. 5: Powiat gliwicki, Warszawa 1966, s. 30, il. 186-
188.
14 Mayer, op. cit., s. 124; L. Burgermeister, G. Grund-
mann, Die Kunstdenkmaler der Provinz Niederschlesien, t. I:
Die Kunstdenkmdler Stadt Breslau, cz. 3, Breslau 1934, s. 35;
„Schlesische Monatshefte", VIII (1931), il. s. 527. Powojenna
ewidencja zabytków ruchomych m. Wrocławia nie uwzględnia
tej figury, która być może zaginęła w czasie wojny.
15 Por. karty ewidencyjne w Dziale Dokumentacji i Kon-
serwacji Zabytków Ruchomych Województwa Wrocławskiego
w Muzeum Śląskim we Wrocławiu. Do grupy tej można by