Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (8.1971)

Wiszące świeczniki szklane z XVIII i XIX wieku na Dolnym Śląsku

113

Porębie ze szkła bezbarwnego i kolorowego, w odcie-
niach pastelowych, ozdabiając je efektowną dekoracją
szklaną, formowaną ręcznie na kształt liści i kwiatów,
swobodnie wyrastających spomiędzy ramion. Świecz-
niki typu weneckiego zachowały się w klasztorze
krzeszowskim i w kościołach: w Bożkowie, w Budzo-
wie, w Lipie; jeden posiada Muzeum Śląskie we
Wrocławiu (nr nr kat. 2, 4, 40, 105).

Druga połowa XIX w. jest okresem, kiedy zapotrze-
bowanie na szklane świeczniki dostosowane tylko do
świec woskowych zmniejsza się na skutek wprowadze-
nia lamp gazowych i elektrycznych. Dominującą rolę
w nowym typie oświetlenia odgrywa metal, głównie
brąz i mosiądz, z którego modeluje się dekoracyjne
oprawy i wykonuje specjalne konstrukcje lamp i świecz-
ników elektrycznych. We wnętrzach pałacowych
i kościelnych instaluje się coraz chętniej nowy sprzęt
oświetleniowy lub przystosowuje stare świeczniki
do nowych zadań, często kosztem znacznych przeró-
bek, a nawet uszkodzeń pierwotnego kształtu15.

Zwłaszcza dodane oprawki żarówek, przewody elek-
tryczne, ą czasem całe klosze, bywają wyjątkowo
rążącym uzupełnieniem. Na ogólną liczbę 130 zacho-
wanych na Dolnym Śląsku świeczników szklanych
tylko około 30 ocalało nie przerobionych na inne
niż świecowe oświetlenie.

W drugiej połowie XIX w. obserwujemy w kształtach
świeczników śląskich tendencje do zatarcia pewnych
odrębności typu i stylu (tak w konstrukcji, jak i w de-
koracji), które można było dostrzec, przeglądając
omówione tu grupy. Cechą nadrzędną tych zabytków
jest teraz rozbudowanie kształtu i przeładowanie go
elementami zdobniczymi. Przykładem takiego eklek-
tyzmu są świeczniki zachowane w kościele ewangelic-
kim w Cieplicach, tamże w pałacu, w kościele w Mysło-
wie i w Wierzchosławicach (z 1852 r.) oraz wyjątkowo
bogaty, kryształowy świecznik w kościele w Szklar-
skiej Porębie Górnej ufundowany w ostatnich latach
XIX w. przez SchafTgotschów, a wykonany w hucie
„Józefina" (nr kat. 95).

15 H. Hoffman, Die Kirchen der katolischen Pfarrei Hirsch- świeczniki szklane zakupiono w 1895 r. do kościoła para-
berg, eine Fiihrung, Breslau 1939, r. 28. Trzy duże elektryczne fialnego w Jeleniej Górze.

KATALOG

1. BOLESŁAWIEC

Świecznik 2. połowa XIX w. '

Jednokondygnacjowy, szkło bezbarwne, trzon i ramiona me-
talowe; ramiona zgięte łukiem ku dołowi. Nieliczne sznury
paciorków rozpięte między ramionami, wisiory trójboczne z wy-
odrębnioną główką stożkową przy abażurach. Ubytki w de-
koracji.

Kościół p.w. Wniebowzięcia N. P. Marii i św. Józefa

2. BOŻKÓW (pow. noworudzki)

Świecznik ok. 1850 r.

Dwukondygnacjowy, w typie weneckim, szkło bezbarwne, trzon
szklany złożony z form kulistych i czasz, osadzony na meta-
lowym pręcie, ramiona szklane, pełne. Dekoracja w kształcie
kwiatów i liści ręcznie formowana ze szkła, rozmieszczona
między ramionami i w górnej kondygnacji trzonu.

Kościół p.w. śś. Piotra i Pawła

3. BIEDRZYCHOWICE (pow. lubański)

Świeczniki dwa 1. połowa XIX w.

Dwukondygnacjowe, obręczowe, szkło bezbarwne. Sznury pa-
ciorków rozpięte między obręczami tworzą u dołu kuliste pod-
wieszenie. Wisiory słupkowe przy obręczach i profitkach, na
obręczach szklane nakładki w formie rautów, u spodu świecz-
nika wisior kulisty. Ubytki w dekoracji. Zdewastowane w 1968 r.
(włamanie).

Kościół p.w. św. Antoniego Padewskiego

4. BUDZÓW (pow. ząbkowicki)

Świecznik ok. 1850 r.

Dwukondygnacjowy, w typie weneckim, szkło bezbarwne, trzon
szklany złożony z form kulistych i czasz, osadzony na meta-
lowym pręcie; ramiona metalowe z nawleczonymi, różnorod-
nymi formami szklanymi, wzbogacone wisiorami w kształcie
dzwonków. Dekoracje liściasto-kwiatowe, ręcznie formowane ze
szkła, osadzone są w czaszach między ramionami.

Kościół p.w. św. Wawrzyńca

5. CIEPLICE (pow. jeleniogórski)

Świecznik il. 1 1. ćwierć XIX w.

Jednokondygnacjowy, pająk, szkło bezbarwne, trzon szklany
złożony z form kulistych i czasz wewnątrz pozłoconych, osa-
dzony jest na metalowym pręcie; ramiona szklane, pełne. Sznu-
ry paciorków zwisają od góry świecznika do nasady ramion
i opadają niżej aż do szklanej kuli, zawieszonej od spodu.
Wisiory w formie rozetek i palmet zdobią ramiona i esowate
szklane pręty, umieszczone w górnej kondygnacji. Wisiory
słupkowe przy abażurkacli (dodane później). Ślady przeróbek.

Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela

6. CIEPLICE (pow. jeleniogórski)

Świecznik il. 2 ok. 1800 r.

Jednokondygnacjowy, obręczowy, szkło bezbarwne. Nieliczne
sznury paciorków rozpięte między obręczami; pojedyncze sznu-

15

— Roczniki Sztuki Siakiej, VIII