DOI Artikel:
Rozprawy
DOI Artikel:Eysymontt, Janina: Kościół i klasztor Franciszkanów we Lwówku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13739#0020
16
Janina Eysymontt
izba przy furcie — parlatorium. Jest to tylko do-
mniemany układ funkcjonalny klasztoru. Należy
zaznaczyć, że schemat układu funkcjonalnego klasz-
toru franciszkańskiego w zasadzie nie został do-
tychczas w pełni przebadany i rozpoznany. W partii
poddasza w skrzydle wschodnim mieściły się za-
zwyczaj dormitoria, przypuszczalnie znajdowały się
one tutaj i we Lwówku. Prowadziły do nich schody
znajdujące się na przedłużeniu krużganka. Na pier-
wszym piętrze wschodniego skrzydła zachowała się
izba sklepionego skarbca, przylegająca do kościoła
i wieży. Do tak ukształtowanego na przełomie XV/
XVI w. klasztoru dobudowano w XVII w. barokową
przybudówkę południową mieszczącą jedno obszerne
pomieszczenie środkowe oraz dwie boczne izby.
Dalsze prace budowlane prowadzono już w 1 połowie
XVIII w., objęły one większość pomieszczeń klasz-
tornych. Przypuszczalnie wtedy dopiero wzniesiono
piętro ponad zachodnim skrzydłem łącznikowym,
mieszczącym obecnie jedną dużą salę.
Najcenniejsze w zespole średniowiecznego clau-
strum są dające się odczytać elementy trójskrzydło-
wego klasztoru późnogotyckiego, jak układ funkcjo-
nalny i przestrzenny, detal architektoniczny w po-
staci sklepień, ścian arkadowych krużganków oraz
szczególnego typu obramień okiennych.
Kościół franciszkanów lwóweckich, jak wynika
z dotychczasowych badań, powstał jako trzeci ze
znanych nam obecnie i zachowanych do ostatniej
wojny franciszkańskich założeń na Śląsku, po ko-
ściele wrocławskim i późniejszym kościele głogow-
skim. Pierwotny układ przestrzenny kościoła jedno-
nawowego z nieco tylko węższym od nawy prezbi-
terium sklepionym krzyżowo i zamkniętym od wscho-
du prostą ścianą nie wychodzi poza ramy śląskich
rozwiązań franciszkańskich z drugiej połowy XIII w.
Zrealizowano tutaj podstawowy schemat przestrzenny
kościoła zakonu żebraczego, wynikły z naczelnej
zasady prostoty i skromności. Ten sam wyraz
powściągliwości posiadało wnętrze, jak to można
sądzić z zachowanego pierwotnego kształtu prez-
biterium pozbawionego bogatszego detalu rzeźbiar-
skiego. Zastosowane formy detalu wskazują na
powiązania z ogólnośląskim nurtem rozwoju archi-
tektury trzynastowiecznej inspirowanej coraz silniej
przez środowiska czeskie i austriackie, przy równo-
cześnie utrzymującym się wpływie architektury saskiej
i turyńskiej. Inwestorzy zakonni w 2 połowie XIII w.
posługiwali się już w głównej mierze warsztatami
świeckimi zobowiązanymi jedynie do realizacji tra-
dycyjnego układu planistycznego i przestrzennego,
ukształtowanego w środowiskach klasztornych. Kon-
went lwówecki najprawdopodobniej sięgnął po wzory
architektoniczne stosowane w prowincji macierzystej —
Saksonii. Nie wyklucza to możliwości posłużenia
się warsztatem działającym na terenie Śląska.
Piętnastowieczna architektura korpusu nawowego
i kaplicy Talkenbergów należą do nielicznych na
terenie Śląska przerzutów późnogotyckiego budow-
nictwa halowego Saksonii z jego bogatym i tak cha-
rakterystycznym zasobem form dekoracyjnych. Szcze-
gólnie daje się to zaobserwować w partii północnej
nawy oraz w samej kaplicy. Zasób form wcześniej
zrealizowanej nawy południowej, zwłaszcza system
sklepienny, typ wsporników przybliżają architekturę
tej części lwóweckiego kościoła bardziej do kręgu
wpływów czesko-morawskich.
THE FRANCISCAN CHURCH AND MONASTERY AT LWÓWEK.
Summary
The Franciscan monastery at Silesian Lwówek was esta-
blished Ul the first half of the thirteenth century. Data on the
time of foundation has been found only in a local source —
a 15th c. Chronicie of Lwówek Franciscans. According to this
source the monastery was founded by Duke Henry III who
continued a work began by Duke Henry II The Pious.
The stone church at Lwówek is — following Wrocław and
Głogów — probably the third Franciscan church in Silesia.
It is at present a most inteiesting object because of the 13th c.
chancel extant in its almost unchanged form and the monastery
composed of three walłed wings with a cloister garden and arca-
des of former galleries.
The solution of the 13th c. two-span chancel closed in by
a straight wali from the cast is of considerable interest. The
use of ribbed-cross vaults resting on jutting out semi-circular
corbels with cup heads is characteristic. The same capitals
are on the embrasure frame of the large eastern window. Ori-
ginally the building had one nave and was probably covered
by a ceiling. The here mentioned architectonic details allow to
date the first church to the years 1260—1270. The plan was
simple, thrifty as regards ornamentation, the choir was vaulted
in accordance with the Narbonne rule, and there was a slightly
wider single-nave body covered by a ceiling.
The at present existing three-nave hall structure is the result
of extending the 13th c. building. The work was conducted
in three stages: in the middle of the 15th. c. (the southern nave)
and at the turn of the 15th-16th c. (the northern nave, vaults
of the central nave). It was constructed in the late Gothic
Saxon-Lusitian style with rich elaborations of the asteroid
ceiling and various scułptured supports. It is one of few archi-
tectural relics of this type in Silesia. The architecture of the
second 15th. c. stage of construction is linked with Conrad
Pfliiger, a Saxon master also employed at building the local
parish church.
Janina Eysymontt
izba przy furcie — parlatorium. Jest to tylko do-
mniemany układ funkcjonalny klasztoru. Należy
zaznaczyć, że schemat układu funkcjonalnego klasz-
toru franciszkańskiego w zasadzie nie został do-
tychczas w pełni przebadany i rozpoznany. W partii
poddasza w skrzydle wschodnim mieściły się za-
zwyczaj dormitoria, przypuszczalnie znajdowały się
one tutaj i we Lwówku. Prowadziły do nich schody
znajdujące się na przedłużeniu krużganka. Na pier-
wszym piętrze wschodniego skrzydła zachowała się
izba sklepionego skarbca, przylegająca do kościoła
i wieży. Do tak ukształtowanego na przełomie XV/
XVI w. klasztoru dobudowano w XVII w. barokową
przybudówkę południową mieszczącą jedno obszerne
pomieszczenie środkowe oraz dwie boczne izby.
Dalsze prace budowlane prowadzono już w 1 połowie
XVIII w., objęły one większość pomieszczeń klasz-
tornych. Przypuszczalnie wtedy dopiero wzniesiono
piętro ponad zachodnim skrzydłem łącznikowym,
mieszczącym obecnie jedną dużą salę.
Najcenniejsze w zespole średniowiecznego clau-
strum są dające się odczytać elementy trójskrzydło-
wego klasztoru późnogotyckiego, jak układ funkcjo-
nalny i przestrzenny, detal architektoniczny w po-
staci sklepień, ścian arkadowych krużganków oraz
szczególnego typu obramień okiennych.
Kościół franciszkanów lwóweckich, jak wynika
z dotychczasowych badań, powstał jako trzeci ze
znanych nam obecnie i zachowanych do ostatniej
wojny franciszkańskich założeń na Śląsku, po ko-
ściele wrocławskim i późniejszym kościele głogow-
skim. Pierwotny układ przestrzenny kościoła jedno-
nawowego z nieco tylko węższym od nawy prezbi-
terium sklepionym krzyżowo i zamkniętym od wscho-
du prostą ścianą nie wychodzi poza ramy śląskich
rozwiązań franciszkańskich z drugiej połowy XIII w.
Zrealizowano tutaj podstawowy schemat przestrzenny
kościoła zakonu żebraczego, wynikły z naczelnej
zasady prostoty i skromności. Ten sam wyraz
powściągliwości posiadało wnętrze, jak to można
sądzić z zachowanego pierwotnego kształtu prez-
biterium pozbawionego bogatszego detalu rzeźbiar-
skiego. Zastosowane formy detalu wskazują na
powiązania z ogólnośląskim nurtem rozwoju archi-
tektury trzynastowiecznej inspirowanej coraz silniej
przez środowiska czeskie i austriackie, przy równo-
cześnie utrzymującym się wpływie architektury saskiej
i turyńskiej. Inwestorzy zakonni w 2 połowie XIII w.
posługiwali się już w głównej mierze warsztatami
świeckimi zobowiązanymi jedynie do realizacji tra-
dycyjnego układu planistycznego i przestrzennego,
ukształtowanego w środowiskach klasztornych. Kon-
went lwówecki najprawdopodobniej sięgnął po wzory
architektoniczne stosowane w prowincji macierzystej —
Saksonii. Nie wyklucza to możliwości posłużenia
się warsztatem działającym na terenie Śląska.
Piętnastowieczna architektura korpusu nawowego
i kaplicy Talkenbergów należą do nielicznych na
terenie Śląska przerzutów późnogotyckiego budow-
nictwa halowego Saksonii z jego bogatym i tak cha-
rakterystycznym zasobem form dekoracyjnych. Szcze-
gólnie daje się to zaobserwować w partii północnej
nawy oraz w samej kaplicy. Zasób form wcześniej
zrealizowanej nawy południowej, zwłaszcza system
sklepienny, typ wsporników przybliżają architekturę
tej części lwóweckiego kościoła bardziej do kręgu
wpływów czesko-morawskich.
THE FRANCISCAN CHURCH AND MONASTERY AT LWÓWEK.
Summary
The Franciscan monastery at Silesian Lwówek was esta-
blished Ul the first half of the thirteenth century. Data on the
time of foundation has been found only in a local source —
a 15th c. Chronicie of Lwówek Franciscans. According to this
source the monastery was founded by Duke Henry III who
continued a work began by Duke Henry II The Pious.
The stone church at Lwówek is — following Wrocław and
Głogów — probably the third Franciscan church in Silesia.
It is at present a most inteiesting object because of the 13th c.
chancel extant in its almost unchanged form and the monastery
composed of three walłed wings with a cloister garden and arca-
des of former galleries.
The solution of the 13th c. two-span chancel closed in by
a straight wali from the cast is of considerable interest. The
use of ribbed-cross vaults resting on jutting out semi-circular
corbels with cup heads is characteristic. The same capitals
are on the embrasure frame of the large eastern window. Ori-
ginally the building had one nave and was probably covered
by a ceiling. The here mentioned architectonic details allow to
date the first church to the years 1260—1270. The plan was
simple, thrifty as regards ornamentation, the choir was vaulted
in accordance with the Narbonne rule, and there was a slightly
wider single-nave body covered by a ceiling.
The at present existing three-nave hall structure is the result
of extending the 13th c. building. The work was conducted
in three stages: in the middle of the 15th. c. (the southern nave)
and at the turn of the 15th-16th c. (the northern nave, vaults
of the central nave). It was constructed in the late Gothic
Saxon-Lusitian style with rich elaborations of the asteroid
ceiling and various scułptured supports. It is one of few archi-
tectural relics of this type in Silesia. The architecture of the
second 15th. c. stage of construction is linked with Conrad
Pfliiger, a Saxon master also employed at building the local
parish church.