DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Gromadzki, Jan: Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu: (ze szczególnym uwzględnieniem najstarszych, z około połowy XIV w.)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0035
Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu
31
40. Ordo Sacrarum Cantionum, 1603. BUWr. OR, sygn. M 1055, f. lv-2r. Fot. J. Gromadzki.
współczesnych ksiąg katolickich, których dekoracje
nawiązują przeważnie do tradycji XV w., z domi-
nującą rolą przedstawień figuralnych w inicja-
łach, niekiedy nawet z ornamentyką nawiązującą
do wzorów średniowiecznych. Sądząc z opisu,
tak właśnie wyglądała dekoracja dwutomowego
gigantycznych rozmiarów antyfonarza trzebnic-
kiego z lat 1624-1628 (zaginiony w 1945 r., sygn.
1F 407)66. Niewątpliwie i świadomie do średnio-
wiecznych wzorów nawiązywała grupa chórowych
ksiąg powstałych pod koniec XVII w. w klasztorach
obserwanckich prowincji czesko-śląskiej, odzna-
czająca się bogatą dekoracją w postaci malowanych
inicjałów z miniaturami67. Księgi te swoją redakcją,
kaligrafią i dekoracją czerpały wyraźnie z tradycji
miejscowych bernardynów z epoki schyłku gotyku,
a niektóre są wręcz kopiami starych woluminów68.
Szereg innych nowożytnych ksiąg w dekoracji
trzyma się koncepcji wypracowanych jeszcze
w średniowieczu, np. graduał z kolegiaty głogow-
skiej z 1618 r. (BUWr. OR, sygn. I F 388) czy letnia
część antyfonarza z Krzeszowa z 1651 r. (BUWr.
OR, sygn. I F 466e). Natomiast nowa część późno-
gotyckiego antyfonarza z wrocławskiego klasztoru
Norbertanów odznacza się niewątpliwie nowo-
czesnymi, renesansowymi cechami, chociaż pismo
musiało być dostosowane do części oryginalnej
(BUWr. OR, sygn. I F 406)69. Nowoczesną formę,
mimo gotyckiego pisma, ma również kaligraficzna
dekoracja lubiąskiego pontyfikału z 1555 r. (BUWr.
OR, sygn. I F 382). Identyczne treściowo pontyfi-
kały z Henrykowa i Krzeszowa, mimo obecności
renesansowej ornamentyki, znowu nawiązują do
wzorów średniowiecznych (BUWr. OR, sygn.
I F 381 i I F 383).
Iluminacje kodeksów magdaleńskich należą
niewątpliwie do najznakomitszych przykładów
śląskiego malarstwa książkowego średniowiecza
i wczesnej epoki nowożytnej. Spotykamy wśród
nich dzieła niemal wszystkich wybitnych malarzy
śląskich tych czasów. Jest to stosunkowo dobrze
zachowany i najliczniejszy na Śląsku zbiór
iluminowanych ksiąg pochodzących z jednego
kościoła, będący prawdziwym zwierciadłem
śląskiej sztuki iluminatorskiej epoki gotyku
i renesansu.
31
40. Ordo Sacrarum Cantionum, 1603. BUWr. OR, sygn. M 1055, f. lv-2r. Fot. J. Gromadzki.
współczesnych ksiąg katolickich, których dekoracje
nawiązują przeważnie do tradycji XV w., z domi-
nującą rolą przedstawień figuralnych w inicja-
łach, niekiedy nawet z ornamentyką nawiązującą
do wzorów średniowiecznych. Sądząc z opisu,
tak właśnie wyglądała dekoracja dwutomowego
gigantycznych rozmiarów antyfonarza trzebnic-
kiego z lat 1624-1628 (zaginiony w 1945 r., sygn.
1F 407)66. Niewątpliwie i świadomie do średnio-
wiecznych wzorów nawiązywała grupa chórowych
ksiąg powstałych pod koniec XVII w. w klasztorach
obserwanckich prowincji czesko-śląskiej, odzna-
czająca się bogatą dekoracją w postaci malowanych
inicjałów z miniaturami67. Księgi te swoją redakcją,
kaligrafią i dekoracją czerpały wyraźnie z tradycji
miejscowych bernardynów z epoki schyłku gotyku,
a niektóre są wręcz kopiami starych woluminów68.
Szereg innych nowożytnych ksiąg w dekoracji
trzyma się koncepcji wypracowanych jeszcze
w średniowieczu, np. graduał z kolegiaty głogow-
skiej z 1618 r. (BUWr. OR, sygn. I F 388) czy letnia
część antyfonarza z Krzeszowa z 1651 r. (BUWr.
OR, sygn. I F 466e). Natomiast nowa część późno-
gotyckiego antyfonarza z wrocławskiego klasztoru
Norbertanów odznacza się niewątpliwie nowo-
czesnymi, renesansowymi cechami, chociaż pismo
musiało być dostosowane do części oryginalnej
(BUWr. OR, sygn. I F 406)69. Nowoczesną formę,
mimo gotyckiego pisma, ma również kaligraficzna
dekoracja lubiąskiego pontyfikału z 1555 r. (BUWr.
OR, sygn. I F 382). Identyczne treściowo pontyfi-
kały z Henrykowa i Krzeszowa, mimo obecności
renesansowej ornamentyki, znowu nawiązują do
wzorów średniowiecznych (BUWr. OR, sygn.
I F 381 i I F 383).
Iluminacje kodeksów magdaleńskich należą
niewątpliwie do najznakomitszych przykładów
śląskiego malarstwa książkowego średniowiecza
i wczesnej epoki nowożytnej. Spotykamy wśród
nich dzieła niemal wszystkich wybitnych malarzy
śląskich tych czasów. Jest to stosunkowo dobrze
zachowany i najliczniejszy na Śląsku zbiór
iluminowanych ksiąg pochodzących z jednego
kościoła, będący prawdziwym zwierciadłem
śląskiej sztuki iluminatorskiej epoki gotyku
i renesansu.