Studia do Dziejów Wawelu (4.1978)

ANDRZEJ FISCHINGER

ZE STUDIÓW NAD RZEŹBĄ FIGURALNĄ KAPLICY

ZYGMUNTOWSKIEJ

POMNIK KRÓLA ZYGMUNTA I

Pomnik króla Zygmunta I w jego kaplicy wawelskiej katedry, doczekał
się już wielu opracowań; zwłaszcza sprawa atrybucji tego dzieła budziła od
dawna duże zainteresowanie badaczy. Jednakże autorzy opracowań bynajmniej
nie są zgodni w swych stwierdzeniach. Różnorodność tez w odniesieniu do
określenia twórcy nagrobka, sprecyzowania czasu powstania różnych jego
elementów, a także wyjaśnienia genezy artystycznej, skłania do podjęcia tego —
tradycyjnego już — tematu1.

* * *

Dotychczasowe opracowania królewskiego pomnika, wykazują szczególnie
duże różnice w poglądach na autorstwo oraz czas powstania posągu Zygmunta I;
od ich krótkiego przypomnienia zacząć wypadnie obecne rozważania. Odpo-
wiedź na pytanie kto był twórcą nagrobka fundatora kaplicy, nie jest dotychczas
jednoznaczna, a w podjętej już dawno w tej sprawie dyskusji zarysowały się —
jak dotąd — cztery różne stanowiska2. Najczęściej dotychczas podzielane
stanowisko pierwsze wysuwa tezę o autorstwie Jana Marii Padovana, przyjmując
okres powstania dzieła na około r. 1530 3, drugie przypisuje je Bartłomiejowi
Berrecciemu, ustalając czas powstania na lata 1529—1531 4, trzecie — najbliż-
szemu warsztatowi tego mistrza w tych samych latach 5. Najbardziej dyskusyj-
na hipoteza czwarta, stanowiąca jakby próbę pogodzenia dwóch pierwszych
stanowisk, przyjmuje, że w latach 1529—1531 Berrecci wykonał pierwszy posąg
króla w tradycyjnie jeszcze nieożywionym układzie postaci, a następnie w la-
tach siedemdziesiątych w. XVI, gdy dołączono do nagrobka pomnik Zygmunta
Augusta, posąg ten został usunięty, a na jego miejsce Jan Maria Padovano
wykonał drugi — obecnie istniejący 6.

Wobec tak rozbieżnych hipotez, a także braku nowych źródeł archi-
walnych, podstawą do sformułowania odpowiedzi na pytania, czyje autorstwo
uważać należy na najbardziej prawdopodobne, może stać się jedynie analiza
samego dzieła. Lecz aby zadanie to w ogóle umożliwić, trzeba najpierw wy-
odrębnić z istniejącego obecnie, podwójnego nagrobka Zygmunta (fig. 1)
części wykonane w pierwszej połowie w. XVI i należące do pierwotnej kon-
cepcji pomnika — oraz dodane względnie wymienione w siedemdziesiątych
latach tego stulecia. Dotychczasowe spostrzeżenia w sprawie tego podziału nie
wydają się bowiem w pełni przekonujące.

215