DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.55688#0194
190
Piotr Juszkiewicz
Więzi międzyludzkie w punkcie wyjścia określa
zapewne rodzina, ale projekt LSC nie przewidywał
jej bezwzględnej trwałości. Właśnie elastyczność
systemu, która brałaby w rachubę jego przemijal-
ność (także w sensie materialnym) oraz przemi-
jalność pewnych jego determinantów i elemen-
tów, była przedmiotem troski i namysłu Hansena.
W jego przekonaniu, w ramach LSC konieczny
był szczególny nacisk na możliwość zbliżania wie-
ku „moralnego i fizycznego zużywania” inwesty-
cji. W wypadku ciągu mieszkaniowego chodziło
o „możliwość przekształceń przestrzeni mieszkalnej
obecnego społeczeństwa o charakterze rodzinnym
np. na przestrzeń mieszkalną społeczeństwa bez-
rodzinnego.” Być może, na wzór tych fragmentów
pasma mieszkaniowego, które spełniało funkcje:
domów rencistów, hoteli, internatów, domów wy-
chowawczych dla młodzieży i społecznie-rehabili-
tacyjnych dla dorosłych”.4
LSC powołuje jak widać specyficzny model
mieszkańca, którego rozmaite formy aktywności za-
planowane są przez urbanistyczną strukturę, a któ-
ry jej unieruchamiającą presję łagodzi marzeniem
o anonimowości, które czyni zeń mobilny podmiot,
pogodzony z tymczasowością formuł mieszkania
i bycia, wystawiony zarazem na nieustanną peda-
gogizację wpisaną zarówno w wizualną, jak funk-
cjonalną postać systemu. Ten, jeśli można to tak
określić, spętany nomadyzm jest chyba najbardziej
sumarycznym określeniem charakteru domyślnego
podmiotu LSC i obecnej w tym systemie koncepcji
nowoczesności.
Hansen wskazywał na wielu architektów, któ-
rym jak i jemu bliska była idea liniowego miasta,
wymieniając pośród nich także Nikołaja Miliutina.
Jego projekty, jak dotąd nie były jednak interpre-
towane w perspektywie pokrewieństwa wpisanych
w urbanizacyjne ramy projektów życia.
Koncepcję socgorodu,5 zawartą w książce Socgo-
rod. Problema strotielstwa socjalisticzeskich gorodow
z 1930 autorstwa Nikołaja Miliutina, uznać można
za podsumowanie wysiłków sowieckiej awangardy
urbanistycznej lat 20. Miliutin, syn rybaka i han-
dlarza ryb, który mimo braku średniego wykształce-
nia próbował studiować architekturę, po rewolucji
piastował cały szereg wysokich funkcji państwo-
wych. Był między innymi narodowym komisarzem
finansów, wicekomisarzem ubezpieczeń społecz-
4 Hansen (1970: 129).
5 Милютин (1930). [Cyt. za:] Gurjanowa (1987: 142-152).
nych, edukacji, wiceprzewodniczącym Centrosoju-
zu, redaktorem „Sowietskoj Architektury”, a także
przewodniczącym Komisji Planowania Nowych
Miast, w której współpracował z Moisjejem Ginz-
burgiem i Michaiłem Ochitowiczem.
Punkty wyjścia Miliutina pozostawały w zgo-
dzie z tym wszystkim, na czym bazowały wcze-
śniejsze awangardowe koncepcje - to znaczy, że
podstawą była tu krytyka kapitalistycznej polityki
przestrzennej i próby jej zregenerowania w duchu
miast-ogrodów oraz nacisk na wprowadzenie no-
wego modelu życia codziennego, integralnie zwią-
zanego z postulatem wyzwolenia kobiety. W tych
awangardowych projektach najwyraźniej może
forsowana była nowa antropologia zakorzeniona
w postulatach Marksa i Engelsa oraz wielu ide-
ologów ze szczytów sowieckiej władzy, łączących
gładko darwinistyczny aspekt marksizmu z ideami
eugenicznymi czy więcej seksuologicznymi. Krót-
ko powiedzmy, że ta nowa antropologia zakładała
zniwelowanie różnicy pomiędzy miastem i wsią
(Marks, Lenin) oraz reorganizację życia społeczne-
go poprzez założoną destrukcję uznanych za histo-
rycznie przejściowe struktur rodzinnych (Engels)
na rzecz kolektywizacji prawie wszystkich aspek-
tów życia - włącznie z wychowaniem dzieci. Ramą
i narzędziem tej antropologicznej rewolucji miała
być nowa funkcjonalna urbanistyka pozwalająca na
równomierne rozproszenie sił wytwórczych oraz
organizacja mieszkalnych wnętrz sprowadzająca
mieszkania do sypialnych pokoi zamieszkanych
przez osoby samotne lub przejściowo związane ze
sobą pary. Kres tym społecznym eksperymentom
położono po 1930 roku z woli Stalina, wprowadza-
jąc nowy kodeks rodzinny, zakaz aborcji oraz od-
chodząc od kosztownych pomysłów finansowania
wyłącznie przez państwo nowych osiedli, systemu
zbiorowego żywienia, utrzymania higieny, progra-
mowania czasu wolnego itd.
Nie miał zatem wątpliwości także Miliutin, że
jedną z głównych ról budownictwa mieszkaniowe-
go jest przekształcenie sposobu życia mieszkańców
poprzez intensyfikację „uspołecznienia obsługi ży-
cia codziennego”, co przyczynić się miało do wspo-
mnianego już wyzwolenia kobiety z „niewolnictwa
domowego”, zmniejszenia migracji ze wsi do miast,
zmniejszenia zapotrzebowania na budownictwo
mieszkaniowe, podniesienia wydajności pracy, po-
ziomu życia robotników i stopnia ich kulturalne-
go rozwoju. Przy czym sam nie miał wątpliwości,
że: „...wsteczny wpływ rodzinny na wychowanie
Piotr Juszkiewicz
Więzi międzyludzkie w punkcie wyjścia określa
zapewne rodzina, ale projekt LSC nie przewidywał
jej bezwzględnej trwałości. Właśnie elastyczność
systemu, która brałaby w rachubę jego przemijal-
ność (także w sensie materialnym) oraz przemi-
jalność pewnych jego determinantów i elemen-
tów, była przedmiotem troski i namysłu Hansena.
W jego przekonaniu, w ramach LSC konieczny
był szczególny nacisk na możliwość zbliżania wie-
ku „moralnego i fizycznego zużywania” inwesty-
cji. W wypadku ciągu mieszkaniowego chodziło
o „możliwość przekształceń przestrzeni mieszkalnej
obecnego społeczeństwa o charakterze rodzinnym
np. na przestrzeń mieszkalną społeczeństwa bez-
rodzinnego.” Być może, na wzór tych fragmentów
pasma mieszkaniowego, które spełniało funkcje:
domów rencistów, hoteli, internatów, domów wy-
chowawczych dla młodzieży i społecznie-rehabili-
tacyjnych dla dorosłych”.4
LSC powołuje jak widać specyficzny model
mieszkańca, którego rozmaite formy aktywności za-
planowane są przez urbanistyczną strukturę, a któ-
ry jej unieruchamiającą presję łagodzi marzeniem
o anonimowości, które czyni zeń mobilny podmiot,
pogodzony z tymczasowością formuł mieszkania
i bycia, wystawiony zarazem na nieustanną peda-
gogizację wpisaną zarówno w wizualną, jak funk-
cjonalną postać systemu. Ten, jeśli można to tak
określić, spętany nomadyzm jest chyba najbardziej
sumarycznym określeniem charakteru domyślnego
podmiotu LSC i obecnej w tym systemie koncepcji
nowoczesności.
Hansen wskazywał na wielu architektów, któ-
rym jak i jemu bliska była idea liniowego miasta,
wymieniając pośród nich także Nikołaja Miliutina.
Jego projekty, jak dotąd nie były jednak interpre-
towane w perspektywie pokrewieństwa wpisanych
w urbanizacyjne ramy projektów życia.
Koncepcję socgorodu,5 zawartą w książce Socgo-
rod. Problema strotielstwa socjalisticzeskich gorodow
z 1930 autorstwa Nikołaja Miliutina, uznać można
za podsumowanie wysiłków sowieckiej awangardy
urbanistycznej lat 20. Miliutin, syn rybaka i han-
dlarza ryb, który mimo braku średniego wykształce-
nia próbował studiować architekturę, po rewolucji
piastował cały szereg wysokich funkcji państwo-
wych. Był między innymi narodowym komisarzem
finansów, wicekomisarzem ubezpieczeń społecz-
4 Hansen (1970: 129).
5 Милютин (1930). [Cyt. za:] Gurjanowa (1987: 142-152).
nych, edukacji, wiceprzewodniczącym Centrosoju-
zu, redaktorem „Sowietskoj Architektury”, a także
przewodniczącym Komisji Planowania Nowych
Miast, w której współpracował z Moisjejem Ginz-
burgiem i Michaiłem Ochitowiczem.
Punkty wyjścia Miliutina pozostawały w zgo-
dzie z tym wszystkim, na czym bazowały wcze-
śniejsze awangardowe koncepcje - to znaczy, że
podstawą była tu krytyka kapitalistycznej polityki
przestrzennej i próby jej zregenerowania w duchu
miast-ogrodów oraz nacisk na wprowadzenie no-
wego modelu życia codziennego, integralnie zwią-
zanego z postulatem wyzwolenia kobiety. W tych
awangardowych projektach najwyraźniej może
forsowana była nowa antropologia zakorzeniona
w postulatach Marksa i Engelsa oraz wielu ide-
ologów ze szczytów sowieckiej władzy, łączących
gładko darwinistyczny aspekt marksizmu z ideami
eugenicznymi czy więcej seksuologicznymi. Krót-
ko powiedzmy, że ta nowa antropologia zakładała
zniwelowanie różnicy pomiędzy miastem i wsią
(Marks, Lenin) oraz reorganizację życia społeczne-
go poprzez założoną destrukcję uznanych za histo-
rycznie przejściowe struktur rodzinnych (Engels)
na rzecz kolektywizacji prawie wszystkich aspek-
tów życia - włącznie z wychowaniem dzieci. Ramą
i narzędziem tej antropologicznej rewolucji miała
być nowa funkcjonalna urbanistyka pozwalająca na
równomierne rozproszenie sił wytwórczych oraz
organizacja mieszkalnych wnętrz sprowadzająca
mieszkania do sypialnych pokoi zamieszkanych
przez osoby samotne lub przejściowo związane ze
sobą pary. Kres tym społecznym eksperymentom
położono po 1930 roku z woli Stalina, wprowadza-
jąc nowy kodeks rodzinny, zakaz aborcji oraz od-
chodząc od kosztownych pomysłów finansowania
wyłącznie przez państwo nowych osiedli, systemu
zbiorowego żywienia, utrzymania higieny, progra-
mowania czasu wolnego itd.
Nie miał zatem wątpliwości także Miliutin, że
jedną z głównych ról budownictwa mieszkaniowe-
go jest przekształcenie sposobu życia mieszkańców
poprzez intensyfikację „uspołecznienia obsługi ży-
cia codziennego”, co przyczynić się miało do wspo-
mnianego już wyzwolenia kobiety z „niewolnictwa
domowego”, zmniejszenia migracji ze wsi do miast,
zmniejszenia zapotrzebowania na budownictwo
mieszkaniowe, podniesienia wydajności pracy, po-
ziomu życia robotników i stopnia ich kulturalne-
go rozwoju. Przy czym sam nie miał wątpliwości,
że: „...wsteczny wpływ rodzinny na wychowanie