Malinowski, Jerzy [Bearb.]: Polsky i rosyjscy artyści i architekci w koloniach artystycznych zagranicą i na emigracji politycznej 1815 - 1990 (Sztuka Europy Wschodniej / The Art of Eastern Europe, Warszawa: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata [u.a.], 2015)

64

Krzysztof Stefański


II. 5.
Wnętrze gabinetu Hilarego
Majewskiego w jego kamienicy
własnej, ze zbiorów Archiwum
Państwowego w Łodzi


II. 6. Hilary Majewski, Rysunek architektoniczny z widokiem
orientalnej kaplicy grobowej, ze zbiorów Muzeum
Narodowego w Warszawie, Rys. Pol. 12365

był - nie wiemy. Najbardziej intrygującym faktem
jest znaczne przekroczenie planowanego okresu
pobytu, na co Majewski musiał mieć z pewnością
zezwolenie rosyjskich władz. Podstawowym pyta-
niem pozostaje - z czego się utrzymywał? Można
przyjąć tutaj hipotetycznie dwa rozwiązania. Pierw-
sze z nich zakładałoby, że młody architekt wykazał
się inicjatywą, podejmując różnego rodzaju prace ar-
chitektoniczno-budowlane - i w ten sposób zarabiał
na utrzymanie. Kłóci się jednak z tym fakt, że wystę-
pował z prośbą o pieniądze na powrót do Rosji, co
wskazuje, że nie był samodzielny finansowo. Drugie

przypuszczenie to przyjęcie tezy, że wyjazd Majew-
skiego miał na celu nie tylko pogłębianie wiedzy, ale
powiązany był również z działaniami o charakterze
szpiegowskim na rzecz władz rosyjskich. Mogło
to być choćby wykonywanie rysunków umocnień
obronnych, mostów czy wiaduktów kolejowych
w kilku krajach europejskich. Za wersją tą przema-
wia wskazany wcześniej fakt otrzymania intratnego
stypendium przez pozbawionego koneksji młodego
człowieka z nizin społecznych, mimo że nie spełniał
on podstawowych kryteriów obowiązujących w rym
względzie, a także niezwykłe wydłużenie pobytu za
granicą.23 Potwierdzeniem tego jest również uzy-
skanie pomocy przy powrocie i dalsza kariera Ma-
jewskiego - przede wszystkim otrzymanie ważnego
stanowiska, jakim była posada architekta miejskie-
go Łodzi, stwarzająca perspektywy licznych zleceń
i dodatkowych profitów finansowych. Naturalnie,
powyższe sugestie pozostają obecnie jedynie hipo-
tezą. Jej potwierdzenie wymagałoby szczegółowych
studiów w aktach tajnych służb rosyjskich, zapewne
wojskowych - ale jest to już raczej zadanie dla histo-
ryka, a nie dla historyka sztuki.
Wszystko wskazuje zatem, że kariera Majew-
skiego miała szczególny charakter. Potwierdza to
także jego późniejsza działalność na stanowisku
architekta miejskiego Łodzi, w czasie której dał się

23 Strzałkowski (1997: 90-91); Stefański (2009: 115).