DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0302
298
Ewa Skotniczna
II. 4. Arnold Bócklin, Willa nad morzem, 1864-1865, olej na
płótnie, 173 x 123 cm, Schack Galerie w Monachium,
wg Schmidt (2001: 191)
lasów, zagajników oraz polan.30 Do tego rodzaju
krajobrazów stosowano najczęściej pionowy format
płótna, a kreowana przestrzeń, ujmowana na ogól
z „żabiej” perspektywy, ograniczona była ścianą
drzew zasłaniających horyzont. Takie rozwiązanie
kompozycyjne sprzyjało nadaniu całości obrazu
intymnego, czasami bardzo tajemniczego wyrazu.
W kontekście zainteresowań artystycznych pol-
skiej kolonii w Monachium silna okaże się również
inspiracja założeniami malarstwa prekursora sym-
bolizmu - Arnolda Bócklina. Malarstwo nastro-
jowe w wydaniu Bócklina ma istotne znaczenie
w aspekcie twórczości Pruszkowskiego. Ten szwaj-
carski malarz kreował w swoich dziełach specy-
ficzny typ nastrojowości, inspirowanej niemieckim
stimmungiem, lecz polegającej przede wszystkim na
łączeniu określonych stanów przyrody i pór dnia,
będących nośnikami nastroju oraz symbolizujących
człowieczy los.31 Wprowadzał on do swoich pejza-
ży enigmatyczne, ukazane tyłem, samotne, odziane
w czarne płaszcze postaci kobiece, konfrontując
je z otaczającą naturą. Ich melancholijny nastrój
wyrażał się w otaczającym pejzażu. Postaci na ma-
lowidłach szwajcarskiego artysty wyrażają nastrój
otaczającej ich przyrody, tłumacząc to, co w niej
ukryte. Nie są tylko sztafażem, ale personifikacja-
mi Natury i - jak stwierdził sam Bócklin - nic nie
symbolizują, gdyż same w sobie są Naturą. Istotna
w kreowanych przez niego postaciach jest ich po-
dwójna egzystencja, polegająca nie tylko na przyna-
leżności do Natury, ale i do obserwatora, który tę
Naturę podziwia. Stają się one zatem obrazami jego
odczuć oraz projekcjami jego psychiki.32 Odwró-
cona tyłem postać, ukazana na tle równie złowro-
giej gęstwiny leśnej w obrazie Zmierzch, w sposób
oczywisty przywodzi na myśl kobiety z obrazów
Bócklina: Kobieta w czarnej mantyli, Willa nad
morzem (11 wersja: 1864-1865, Galeria Schacka,
Monachium) (il. 4) i Myśli jesienne (1886, własność
prywatna).
Idee monachijskiego stimmungu, jako ważnej
kategorii dla malarstwa krajobrazowego 2. połowy
XIX wieku, stały się zapewne głównym czynnikiem
kształtującym omawiane obrazy Pruszkowskiego.
Otwarły one dojrzały okres twórczości malarza,
który zmierzał do coraz bardziej pogłębionych du-
chowo i formalnie rozwiązań malarskich.
Bibliografia
Bierezina 1988 = Bierezina, Walentina: Malarstwo fran-
cuskie XIX wieku w zbiorach Ermitażu, KAW, War-
szawa 1988.
Blak, Małkiewicz, Wojtałowa 2001 = Blak, Halina,
Małkiewicz, Barbara, Wojtałowa, Elżbieta: Malar-
stwo polskie XIX wieku, seria: Nowoczesne malarstwo
polskie: katalog zbiorów, Zofia Gołubiew (red.), cz. 1,
Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2001.
Dobrowolski 1960 = Dobrowolski, Tadeusz: Nowo-
czesne malarstwo polskie, t. 2, Zakład Narodowy
im. Ossolińskich, Wroclaw-Kraków 1960.
Dobrowolski 1976 = Dobrowolski, Tadeusz: Malar-
stwo polskie ostatnich dwustu lat, Zakład Narodowy
im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Krakó-
Gdańsk 1976.
Gerson 1897 = Gerson, Wojciech: „Wystawa A. Kry-
wulta. Wrzesień i październik 1897 r. Witold Prusz-
kowski, artysta-malarz krakowski”, Gazeta Polska,
253 (1897): 467.
Grajewski 1923 = Grajewski, Ludwik: „Witold Prusz-
kowski 1846-1896”, praca doktorska, Kraków 1923,
Biblioteka Jagiellońska, Archiwum Uniwersytetu Ja-
giellońskiego.
Grzybkowska 1981 = Grzybkowska, Teresa: „Szkoła
monachijska 1850-1914”, Biuletyn Historii Sztuki,
1 (1981): 60-73.
Kopera 1929 = Kopera, Feliks: Dzieje malarstwa polskie-
go, t. 3: Malarstwo w PolsceXIXiXX wieku, Drukar-
nia Narodowa, Kraków 1929.
Krypczyk 2007 - Krypczyk, Aleksandra: „Pejzaż
w twórczości polskich monachijczyków w II po-
łowie XIX wieku”, praca doktorska, Kraków 2007,
30 Krypczyk (2007: 156).
31 Na temat stimmungu w twórczości Arnolda Bócklina
zob.: Nowakowski (1994).
32 Schmied (1999: 11-12).
Ewa Skotniczna
II. 4. Arnold Bócklin, Willa nad morzem, 1864-1865, olej na
płótnie, 173 x 123 cm, Schack Galerie w Monachium,
wg Schmidt (2001: 191)
lasów, zagajników oraz polan.30 Do tego rodzaju
krajobrazów stosowano najczęściej pionowy format
płótna, a kreowana przestrzeń, ujmowana na ogól
z „żabiej” perspektywy, ograniczona była ścianą
drzew zasłaniających horyzont. Takie rozwiązanie
kompozycyjne sprzyjało nadaniu całości obrazu
intymnego, czasami bardzo tajemniczego wyrazu.
W kontekście zainteresowań artystycznych pol-
skiej kolonii w Monachium silna okaże się również
inspiracja założeniami malarstwa prekursora sym-
bolizmu - Arnolda Bócklina. Malarstwo nastro-
jowe w wydaniu Bócklina ma istotne znaczenie
w aspekcie twórczości Pruszkowskiego. Ten szwaj-
carski malarz kreował w swoich dziełach specy-
ficzny typ nastrojowości, inspirowanej niemieckim
stimmungiem, lecz polegającej przede wszystkim na
łączeniu określonych stanów przyrody i pór dnia,
będących nośnikami nastroju oraz symbolizujących
człowieczy los.31 Wprowadzał on do swoich pejza-
ży enigmatyczne, ukazane tyłem, samotne, odziane
w czarne płaszcze postaci kobiece, konfrontując
je z otaczającą naturą. Ich melancholijny nastrój
wyrażał się w otaczającym pejzażu. Postaci na ma-
lowidłach szwajcarskiego artysty wyrażają nastrój
otaczającej ich przyrody, tłumacząc to, co w niej
ukryte. Nie są tylko sztafażem, ale personifikacja-
mi Natury i - jak stwierdził sam Bócklin - nic nie
symbolizują, gdyż same w sobie są Naturą. Istotna
w kreowanych przez niego postaciach jest ich po-
dwójna egzystencja, polegająca nie tylko na przyna-
leżności do Natury, ale i do obserwatora, który tę
Naturę podziwia. Stają się one zatem obrazami jego
odczuć oraz projekcjami jego psychiki.32 Odwró-
cona tyłem postać, ukazana na tle równie złowro-
giej gęstwiny leśnej w obrazie Zmierzch, w sposób
oczywisty przywodzi na myśl kobiety z obrazów
Bócklina: Kobieta w czarnej mantyli, Willa nad
morzem (11 wersja: 1864-1865, Galeria Schacka,
Monachium) (il. 4) i Myśli jesienne (1886, własność
prywatna).
Idee monachijskiego stimmungu, jako ważnej
kategorii dla malarstwa krajobrazowego 2. połowy
XIX wieku, stały się zapewne głównym czynnikiem
kształtującym omawiane obrazy Pruszkowskiego.
Otwarły one dojrzały okres twórczości malarza,
który zmierzał do coraz bardziej pogłębionych du-
chowo i formalnie rozwiązań malarskich.
Bibliografia
Bierezina 1988 = Bierezina, Walentina: Malarstwo fran-
cuskie XIX wieku w zbiorach Ermitażu, KAW, War-
szawa 1988.
Blak, Małkiewicz, Wojtałowa 2001 = Blak, Halina,
Małkiewicz, Barbara, Wojtałowa, Elżbieta: Malar-
stwo polskie XIX wieku, seria: Nowoczesne malarstwo
polskie: katalog zbiorów, Zofia Gołubiew (red.), cz. 1,
Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2001.
Dobrowolski 1960 = Dobrowolski, Tadeusz: Nowo-
czesne malarstwo polskie, t. 2, Zakład Narodowy
im. Ossolińskich, Wroclaw-Kraków 1960.
Dobrowolski 1976 = Dobrowolski, Tadeusz: Malar-
stwo polskie ostatnich dwustu lat, Zakład Narodowy
im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Krakó-
Gdańsk 1976.
Gerson 1897 = Gerson, Wojciech: „Wystawa A. Kry-
wulta. Wrzesień i październik 1897 r. Witold Prusz-
kowski, artysta-malarz krakowski”, Gazeta Polska,
253 (1897): 467.
Grajewski 1923 = Grajewski, Ludwik: „Witold Prusz-
kowski 1846-1896”, praca doktorska, Kraków 1923,
Biblioteka Jagiellońska, Archiwum Uniwersytetu Ja-
giellońskiego.
Grzybkowska 1981 = Grzybkowska, Teresa: „Szkoła
monachijska 1850-1914”, Biuletyn Historii Sztuki,
1 (1981): 60-73.
Kopera 1929 = Kopera, Feliks: Dzieje malarstwa polskie-
go, t. 3: Malarstwo w PolsceXIXiXX wieku, Drukar-
nia Narodowa, Kraków 1929.
Krypczyk 2007 - Krypczyk, Aleksandra: „Pejzaż
w twórczości polskich monachijczyków w II po-
łowie XIX wieku”, praca doktorska, Kraków 2007,
30 Krypczyk (2007: 156).
31 Na temat stimmungu w twórczości Arnolda Bócklina
zob.: Nowakowski (1994).
32 Schmied (1999: 11-12).