DOI article:
Gorczyca, Łukasz: Z wędrówek po prowincjonalnych wnętrzach kościelnych Wileńszczyzny
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.22258#0168
166
Łukasz Gorczyca
* * *
Interesującym przykładem prywatnej fundacji z 2. połowy w. XVIII jest
drewniany kościółek w Taboryszkach. Jego prosta bryła pozbawiona jest cech
stylowych. Jedynie trójkątny, ujęty w wolutowe spływy szczyt fasady nosi
charakter barokowy. Zachowany wystrój i wyposażenie wnętrza, współczesne
w większości samej budowli, tworzą ciekawy zespół, dość konsekwentnie
utrzymany w duchu prowincjonalnego późnego baroku i rokoka. Kościół
taboryski ufundował w r. 1770 miejscowy dziedzic, Michał Skarbek Ważyński,
osiedlając przy nim jednocześnie Karmelitów Trzewiczkowych. Dom zakonny
zlikwidowała jednak carska kasata w 1832 r. Kościół, chociaż niszczejący,
musiał być nadal używany, skoro w 1870 roku pod pretekstem przegnicia
konstrukcji gubernator wileński proponował jego zamknięcie2.
Dzisiejsza kolorystyka niewielkiego, trójnawowego wnętrza nawiązuje do
ducha rokoka. Ściany i strop otrzymały jednolitą jasno błękitną barwę, a pod-
stawowe elementy wystroju: ołtarze i ambonę pomalowano na biało, z błękit-
nymi i złotymi dodatkami. Ołtarz główny, architektoniczny, o falistym, wyłama-
nym belkowaniu wspartym na smukłych (w tym dwóch kręconych) kolumnach,
zwieńczony lambrekinem opartym na wolutach, zdradza cechy mocno prowinc-
jonalnej roboty (il. 1). Podobnie figury ŚŚ. Magdaleny, Jana Ewangelisty, Piotra
i Pawła uzupełniające strukturę ołtarza, noszą cechy rokokowego modelunku
(kanciaste, ostre formy draperii) i słabego wykonawstwa. Para mniejszych,
bocznych ołtarzy różni się od głównego bardzo nieznacznie. Nie powtórzono
ornamentalnych plakiet w cokołach kolumn i na belkowaniu, kręcone kolumny
pozbawiono oplatającej je roślinnej girlandy, w zwieńczeniu miast lambrekinu
i naturalnej wielkości figur aniołów, pojawiły się drobniutkie putta. Dopiero
jednak kwerenda w kościelnych archiwaliach pozwoliła odkryć, że oba boczne
ołtarze wykonano na wzór XVHI-wiecznego pierwowzoru w roku...l9553.
Wykonawcą był miejscowy rzemieślnik Feliks Lisztwan, a same kapitele kolumn
zamówiono u Andruszkiewicza, rzeźbiarza zamieszkałego w Wilnie przy ulicy
Wielkiej 57. Odnawiano wówczas kościół prowadząc prace stolarskie, malując
wnętrze i ołtarze oraz podklejając sufit. Rzetelność i dbałość o zachowanie
jednorodnego i oryginalnego charakteru wystroju musi budzić uznanie. W dro-
biazgowo prowadzonych „Dokumentach rozchodowych komitetu parafialnego
w Taboryszkach 1954-1955", znajdujemy pokwitowanie za „Telegram do
Ermitażu w sprawie kolorów obrazu św. Józefa"4-. Faktycznie, kopia obrazu
Guido Reniego, wykonana amatorsko przez Jadwigę Bajkównę, znajduje się
w lewym bocznym ołtarzu. Współczesne, rzemieślniczej klasy uzupełnienia, wraz
z oryginalnymi, lecz niewiele wyższego poziomu sprzętami z w. XVIII stworzyły
w Taboryszkach całość stylową i pełną prowinq"onalnego uroku, z pewnymi
nawet artystycznymi ambicjami. Ołtarz w nawie bocznej, na przykład, być może
będący fragmentem większej niegdyś całości odznacza się atektoniczną strukturą
o prawdziwie rokokowej swobodzie. Formę promienistej glorii z obłoków ujęto
Łukasz Gorczyca
* * *
Interesującym przykładem prywatnej fundacji z 2. połowy w. XVIII jest
drewniany kościółek w Taboryszkach. Jego prosta bryła pozbawiona jest cech
stylowych. Jedynie trójkątny, ujęty w wolutowe spływy szczyt fasady nosi
charakter barokowy. Zachowany wystrój i wyposażenie wnętrza, współczesne
w większości samej budowli, tworzą ciekawy zespół, dość konsekwentnie
utrzymany w duchu prowincjonalnego późnego baroku i rokoka. Kościół
taboryski ufundował w r. 1770 miejscowy dziedzic, Michał Skarbek Ważyński,
osiedlając przy nim jednocześnie Karmelitów Trzewiczkowych. Dom zakonny
zlikwidowała jednak carska kasata w 1832 r. Kościół, chociaż niszczejący,
musiał być nadal używany, skoro w 1870 roku pod pretekstem przegnicia
konstrukcji gubernator wileński proponował jego zamknięcie2.
Dzisiejsza kolorystyka niewielkiego, trójnawowego wnętrza nawiązuje do
ducha rokoka. Ściany i strop otrzymały jednolitą jasno błękitną barwę, a pod-
stawowe elementy wystroju: ołtarze i ambonę pomalowano na biało, z błękit-
nymi i złotymi dodatkami. Ołtarz główny, architektoniczny, o falistym, wyłama-
nym belkowaniu wspartym na smukłych (w tym dwóch kręconych) kolumnach,
zwieńczony lambrekinem opartym na wolutach, zdradza cechy mocno prowinc-
jonalnej roboty (il. 1). Podobnie figury ŚŚ. Magdaleny, Jana Ewangelisty, Piotra
i Pawła uzupełniające strukturę ołtarza, noszą cechy rokokowego modelunku
(kanciaste, ostre formy draperii) i słabego wykonawstwa. Para mniejszych,
bocznych ołtarzy różni się od głównego bardzo nieznacznie. Nie powtórzono
ornamentalnych plakiet w cokołach kolumn i na belkowaniu, kręcone kolumny
pozbawiono oplatającej je roślinnej girlandy, w zwieńczeniu miast lambrekinu
i naturalnej wielkości figur aniołów, pojawiły się drobniutkie putta. Dopiero
jednak kwerenda w kościelnych archiwaliach pozwoliła odkryć, że oba boczne
ołtarze wykonano na wzór XVHI-wiecznego pierwowzoru w roku...l9553.
Wykonawcą był miejscowy rzemieślnik Feliks Lisztwan, a same kapitele kolumn
zamówiono u Andruszkiewicza, rzeźbiarza zamieszkałego w Wilnie przy ulicy
Wielkiej 57. Odnawiano wówczas kościół prowadząc prace stolarskie, malując
wnętrze i ołtarze oraz podklejając sufit. Rzetelność i dbałość o zachowanie
jednorodnego i oryginalnego charakteru wystroju musi budzić uznanie. W dro-
biazgowo prowadzonych „Dokumentach rozchodowych komitetu parafialnego
w Taboryszkach 1954-1955", znajdujemy pokwitowanie za „Telegram do
Ermitażu w sprawie kolorów obrazu św. Józefa"4-. Faktycznie, kopia obrazu
Guido Reniego, wykonana amatorsko przez Jadwigę Bajkównę, znajduje się
w lewym bocznym ołtarzu. Współczesne, rzemieślniczej klasy uzupełnienia, wraz
z oryginalnymi, lecz niewiele wyższego poziomu sprzętami z w. XVIII stworzyły
w Taboryszkach całość stylową i pełną prowinq"onalnego uroku, z pewnymi
nawet artystycznymi ambicjami. Ołtarz w nawie bocznej, na przykład, być może
będący fragmentem większej niegdyś całości odznacza się atektoniczną strukturą
o prawdziwie rokokowej swobodzie. Formę promienistej glorii z obłoków ujęto