DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.25717#0090
88
Marcin Kaleciński
Józef Aleksander Jabłonowski urodził się w Tychomlu na Wołyniu w r. 1711
jako syn Aleksandra, chorążego wielkiego koronnego i Teofili z Sieniawskich.
Swą młodzieńczą edukację, prowadzoną m.in. przez pijara Ignacego Konar-
skiego, uzupełnił podróżami po Europie. W latach 1729—31 odwiedził m.in.
Francję, z którą rodzinę Jabłonowskich łączyły tradycyjne więzi oraz Włochy,
gdzie rozbudził w sobie zainteresowanie dla historii i sztuki. Po powrocie do
kraju zaangażował się w życie polityczne — był aktywnym stronnikiem
Stanisława Leszczyńskiego, kilkakrotnie wybierano go posłem na sejm.
W r. 1743, po wieloletnich zabiegach, otrzymał tytuł książęcy od cesarza Ka-
rola VII, a w r. 1755 r. został wojewodą nowogródzkim. W r. 1756 został
uhonorowany przez Ludwika XV orderem Św. Ducha.
W roku 1768 wyjechał na stałe do Saksonii. Na obczyźnie zaangażował się
w pomoc konfederatom barskim. Jako pisarz protestował przeciwko pierwszemu
rozbiorowi Polski. Ostatecznie osiadł w Lipsku i poświęcił się wyłącznie działalności
naukowej. Wydał szereg prac z najróżniejszych dziedzin, mających na ogół cha-
rakter dyletancki (na uwagę zasługują dzieła: Heraldica i Tabulae Jablonovianae oraz
opracowanie atlasu map województw polskich). Był członkiem wielu akademii
i towarzystw naukowych, m.in. dwóch paryskich uczelni: Académie des Sciences
i Académie des Inscriptions et Belles-Lettres (o nich właśnie wspomniano w inskryp-
cji namalowanej na obrazie). Pod wpływem biskupa Jana J. Załuskiego powołał on
w Lipsku w r. 1774 towarzystwo naukowe pod nazwą Societas Jablonoviana.
Towarzystwo to, które nota bene przetrwało aż do r. 1939, przyznawało m.in.
nagrody autorom najciekawszych prac naukowych. Józef Aleksander Jabłonowski
zmarł w 1777 r. i został pochowany w kaplicy w Pleissenburgu. Przeszedł on do
historii przede wszystkim jako historyk amator, bibliofil, mecenas nauki i sztuki.
Sam określał się jako nacjonalista, uchodził za słowianofila—swym dzieciom nadał
słowiańskie imiona: Stanisław Bożydar, Strzeżysława, Dobrogniew i Dobrogost
Żegota. Odnowił on zamek w Nowogródku, rezydenq’e w Podhorcach (да ziemi
przemyskiej), Jabłonowie Koronnym i Jabłonowie na Litwie. Ufundował kościoły
w Podhorcach, Lachowcach, Jabłonowie koronnym i litewskim1.
Jak już wspominałem, poza informacją zawartą w inskrypcji, ważnym
elementem identyfikującym sportretowaną postać jest posiadanie przez nią
insygniów orderu Świętego Ducha.
Ten francuski order ustanowił w r. 1578 Henryk III dla uczczenia dwóch
znamiennych wydarzeń: objęcia przezeń tronu polskiego i późniejszego
przejęcia korony francuskiej, które miały miejsce w dzień Zesłania Ducha
Świętego. Był on bezpośrednio związany ze starszym orderem Świętego
Michała. Insygnia orderu składały się m.in. z krzyża maltańskiego o roz-
chylonych czterech ramionach z przedstawieniem białej gołębicy — symbolu
Ducha Świętego na awersie i świętego Michała na rewersie. Order zawieszano
na łańcuchu i błękitnej wstędze, przewieszanej z prawego ramienia na lewy bok.
Gwiazda orderu miała formę wspomnianego krzyża z gołębicą, uzupełnionego
liliami andegaweńskimi w narożach2.
Marcin Kaleciński
Józef Aleksander Jabłonowski urodził się w Tychomlu na Wołyniu w r. 1711
jako syn Aleksandra, chorążego wielkiego koronnego i Teofili z Sieniawskich.
Swą młodzieńczą edukację, prowadzoną m.in. przez pijara Ignacego Konar-
skiego, uzupełnił podróżami po Europie. W latach 1729—31 odwiedził m.in.
Francję, z którą rodzinę Jabłonowskich łączyły tradycyjne więzi oraz Włochy,
gdzie rozbudził w sobie zainteresowanie dla historii i sztuki. Po powrocie do
kraju zaangażował się w życie polityczne — był aktywnym stronnikiem
Stanisława Leszczyńskiego, kilkakrotnie wybierano go posłem na sejm.
W r. 1743, po wieloletnich zabiegach, otrzymał tytuł książęcy od cesarza Ka-
rola VII, a w r. 1755 r. został wojewodą nowogródzkim. W r. 1756 został
uhonorowany przez Ludwika XV orderem Św. Ducha.
W roku 1768 wyjechał na stałe do Saksonii. Na obczyźnie zaangażował się
w pomoc konfederatom barskim. Jako pisarz protestował przeciwko pierwszemu
rozbiorowi Polski. Ostatecznie osiadł w Lipsku i poświęcił się wyłącznie działalności
naukowej. Wydał szereg prac z najróżniejszych dziedzin, mających na ogół cha-
rakter dyletancki (na uwagę zasługują dzieła: Heraldica i Tabulae Jablonovianae oraz
opracowanie atlasu map województw polskich). Był członkiem wielu akademii
i towarzystw naukowych, m.in. dwóch paryskich uczelni: Académie des Sciences
i Académie des Inscriptions et Belles-Lettres (o nich właśnie wspomniano w inskryp-
cji namalowanej na obrazie). Pod wpływem biskupa Jana J. Załuskiego powołał on
w Lipsku w r. 1774 towarzystwo naukowe pod nazwą Societas Jablonoviana.
Towarzystwo to, które nota bene przetrwało aż do r. 1939, przyznawało m.in.
nagrody autorom najciekawszych prac naukowych. Józef Aleksander Jabłonowski
zmarł w 1777 r. i został pochowany w kaplicy w Pleissenburgu. Przeszedł on do
historii przede wszystkim jako historyk amator, bibliofil, mecenas nauki i sztuki.
Sam określał się jako nacjonalista, uchodził za słowianofila—swym dzieciom nadał
słowiańskie imiona: Stanisław Bożydar, Strzeżysława, Dobrogniew i Dobrogost
Żegota. Odnowił on zamek w Nowogródku, rezydenq’e w Podhorcach (да ziemi
przemyskiej), Jabłonowie Koronnym i Jabłonowie na Litwie. Ufundował kościoły
w Podhorcach, Lachowcach, Jabłonowie koronnym i litewskim1.
Jak już wspominałem, poza informacją zawartą w inskrypcji, ważnym
elementem identyfikującym sportretowaną postać jest posiadanie przez nią
insygniów orderu Świętego Ducha.
Ten francuski order ustanowił w r. 1578 Henryk III dla uczczenia dwóch
znamiennych wydarzeń: objęcia przezeń tronu polskiego i późniejszego
przejęcia korony francuskiej, które miały miejsce w dzień Zesłania Ducha
Świętego. Był on bezpośrednio związany ze starszym orderem Świętego
Michała. Insygnia orderu składały się m.in. z krzyża maltańskiego o roz-
chylonych czterech ramionach z przedstawieniem białej gołębicy — symbolu
Ducha Świętego na awersie i świętego Michała na rewersie. Order zawieszano
na łańcuchu i błękitnej wstędze, przewieszanej z prawego ramienia na lewy bok.
Gwiazda orderu miała formę wspomnianego krzyża z gołębicą, uzupełnionego
liliami andegaweńskimi w narożach2.