DOI Artikel:
Jurczenka, Serhij: Późnobarokowe świątynie Gródka Bedrychowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25724#0103
Późnobarokowe świątynie Gródka Bedrychowskiego
101
przez architekta Schillera19. Zgodę na rozpoczęcie prac budowlanych wydano w r.
191420. Kościół został zburzony w latach trzydziestych w. XX w trakcie tzw. „rewo-
lucji kulturalnej”.
Przed dwudziestowieczną rozbudową gródecka świątynia składała się z cztero-
przęsłowej nawy o konstrukcji ścienno-filarowej i węższego od niej prezbiterium,
zamkniętego prostą ścianą. Elewacje boczne podzielono za pomocą pilastrów wspie-
rających wydatny gzyms, a okna ujęto w obramienia z uszakami. Po dobudowaniu
dwóch kaplic, które przylegały do drugiego przęsła od strony prezbiterium, rzut bu-
dowli przybrał kształt krzyża, stosowany dość często w budownictwie sakralnym
Podola w XVIII wieku. Pewne rozwiązania zdają się także łączyć świątynię w Gród-
ku z kościołem w Sieniawie, konsekrowanym w r. 175421. Chodzi tu zwłaszcza o
sposób połączenia krótkiego prezbiterium z wydłużoną nawą, a także o ujęcie części
kapłańskiej dwiema symetrycznymi zakrystiami, pod którymi znajdowały się krypty.
Takie podobieństwa trudno uważać wyłącznie za dzieło przypadku, zwłaszcza jeśli
weźmie się pod uwagę związki Gisgesa z Sieniawą, z której sprowadzał on zresztą
murarzy do prowadzenia gródeckiej „fabryki”22.
Drugi kościół gródecki - p.w. Św. Anny - znajdował się w dzielnicy Stare Mia-
sto, rozciągającej się w pobliżu zamku (il. 5-8). W protokole wizytacji bpa Rupniew-
skiego z 1721 r. świątynia ta została opisana jako niewielki budynek na planie prosto-
kąta. Jej ściany były spękane, a elewacji nie ożywiały żadne ozdoby23. Ks. Jan Molę-
dziński, zostawszy w r. 1726 wikarym, a następnie prepozytem w Gródku, z własnych
dochodów i ofiar wiernych zbudował murowany kościół „a fundamentis in ea forma
uti nunc conscriptur eleganti proportionatae magnitudinis, cum duabus capellis quasi
in forma crucis”24. Budowę tej świątyni zakończono w r. 1732, o czym informuje
napis na tablicy umieszczonej nad wejściem do kościoła. Nie można wykluczyć, że
podczas owych prac wykorzystano fragmenty murów wcześniejszej świątyni, o czym
zdaje się świadczyć nieregularne ukształtowanie cokołu w części ołtarzowej. Według
wizytacji z r. 1741 kościół był pokryty gontem, a w jego wnętrzu znajdowały się trzy
ołtarze. Na cmentarzu obwiedzionym parkanem wznosiła się dzwonnica25.
Z lat 1758-65 pochodzi regestr wydatków „na fabrykę kościoła św. Anny” na
sumę 27,644 złotych i 36 groszy26. W świetle listu ks. Mieczkowskiego wydaje się
jednak, iż ta znaczna suma została spożytkowana głównie na budowę domu misjona-
rzy, których zamierzano osadzić przy świątyni27. Z pewnością jednak dokonano także
19 RPAH-St.P., 821-128-758, r. 1912, s. 30-34.
20 RPAH-St.P., 821-128-758, r. 1912, s. 39.
K. Kuśnierz, Sieniawa, założenie rezydencjonalne Sieniawskich. Rozwój przestrzenny w XVII oraz XVIII
wieku, Rzeszów 1984, s. 135.
22 CPAH-K., 256-1-1162, r. 1776, s. 8.
23 BPAUKr., rkps 2002, s. 884.
24 Ibidem.
25 Ibidem; CPAH-K., 256-1-1307, r. 1741, s. 80.
26 CPAH-K., 256-1-1307, r. 1765, s. 17-18.
27 CPAH-K., 256-1-1262, r. 1765, s. 11.
101
przez architekta Schillera19. Zgodę na rozpoczęcie prac budowlanych wydano w r.
191420. Kościół został zburzony w latach trzydziestych w. XX w trakcie tzw. „rewo-
lucji kulturalnej”.
Przed dwudziestowieczną rozbudową gródecka świątynia składała się z cztero-
przęsłowej nawy o konstrukcji ścienno-filarowej i węższego od niej prezbiterium,
zamkniętego prostą ścianą. Elewacje boczne podzielono za pomocą pilastrów wspie-
rających wydatny gzyms, a okna ujęto w obramienia z uszakami. Po dobudowaniu
dwóch kaplic, które przylegały do drugiego przęsła od strony prezbiterium, rzut bu-
dowli przybrał kształt krzyża, stosowany dość często w budownictwie sakralnym
Podola w XVIII wieku. Pewne rozwiązania zdają się także łączyć świątynię w Gród-
ku z kościołem w Sieniawie, konsekrowanym w r. 175421. Chodzi tu zwłaszcza o
sposób połączenia krótkiego prezbiterium z wydłużoną nawą, a także o ujęcie części
kapłańskiej dwiema symetrycznymi zakrystiami, pod którymi znajdowały się krypty.
Takie podobieństwa trudno uważać wyłącznie za dzieło przypadku, zwłaszcza jeśli
weźmie się pod uwagę związki Gisgesa z Sieniawą, z której sprowadzał on zresztą
murarzy do prowadzenia gródeckiej „fabryki”22.
Drugi kościół gródecki - p.w. Św. Anny - znajdował się w dzielnicy Stare Mia-
sto, rozciągającej się w pobliżu zamku (il. 5-8). W protokole wizytacji bpa Rupniew-
skiego z 1721 r. świątynia ta została opisana jako niewielki budynek na planie prosto-
kąta. Jej ściany były spękane, a elewacji nie ożywiały żadne ozdoby23. Ks. Jan Molę-
dziński, zostawszy w r. 1726 wikarym, a następnie prepozytem w Gródku, z własnych
dochodów i ofiar wiernych zbudował murowany kościół „a fundamentis in ea forma
uti nunc conscriptur eleganti proportionatae magnitudinis, cum duabus capellis quasi
in forma crucis”24. Budowę tej świątyni zakończono w r. 1732, o czym informuje
napis na tablicy umieszczonej nad wejściem do kościoła. Nie można wykluczyć, że
podczas owych prac wykorzystano fragmenty murów wcześniejszej świątyni, o czym
zdaje się świadczyć nieregularne ukształtowanie cokołu w części ołtarzowej. Według
wizytacji z r. 1741 kościół był pokryty gontem, a w jego wnętrzu znajdowały się trzy
ołtarze. Na cmentarzu obwiedzionym parkanem wznosiła się dzwonnica25.
Z lat 1758-65 pochodzi regestr wydatków „na fabrykę kościoła św. Anny” na
sumę 27,644 złotych i 36 groszy26. W świetle listu ks. Mieczkowskiego wydaje się
jednak, iż ta znaczna suma została spożytkowana głównie na budowę domu misjona-
rzy, których zamierzano osadzić przy świątyni27. Z pewnością jednak dokonano także
19 RPAH-St.P., 821-128-758, r. 1912, s. 30-34.
20 RPAH-St.P., 821-128-758, r. 1912, s. 39.
K. Kuśnierz, Sieniawa, założenie rezydencjonalne Sieniawskich. Rozwój przestrzenny w XVII oraz XVIII
wieku, Rzeszów 1984, s. 135.
22 CPAH-K., 256-1-1162, r. 1776, s. 8.
23 BPAUKr., rkps 2002, s. 884.
24 Ibidem.
25 Ibidem; CPAH-K., 256-1-1307, r. 1741, s. 80.
26 CPAH-K., 256-1-1307, r. 1765, s. 17-18.
27 CPAH-K., 256-1-1262, r. 1765, s. 11.