DOI Artikel:
Kolendo-Korczak, Katarzyna: Woscowe figury z relikwiami Św. Klemensa buskupa męczennika z kościoła w Kiemliszkach i Justyna męczennika z kościoła w Mosarzu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25724#0164
162
Katarzyna Kolendo
Relikwie, aczkolwiek dużo rzadziej, docierały również na prowincję. Podczas
inwentaryzacji zabytków na terenie Białorusi w dwóch kościołach spotkaliśmy się z
woskowymi figurami świętych, w których znajdowały się ich relikwie. Pierwsza z
nich, figura Św. Justyna zachowała się na miejscu do dzisiaj i cały czas darzona jest
ogromnym kultem, druga figura, Św. Klemensa, znana jest jedynie z inwentarzy,
nigdy również nie cieszyła się szczególnym kultem. Obie umieszczone były na men-
sie ołtarza, obie pochodzą z w. XVIII i są włoskiej proweniencji. Trzeci obiekt znaj-
duje się w kościele bernardynów w Grodnie, jest to trumna ze zmumifikowanymi
relikwiami Św. Klemensa.
Woskowa figura Św. Klemensa znajdowała się w kościele parafialnym w Kie-
mieliszkach. Miasteczko, a obecnie wieś Kiemieliszki, położone jest w dawnym po-
wiecie święciańskim, niedaleko od Wilna (obecnie rejon ostrowiecki, okręg grodzień-
ski). Tutejszy drewniany kościół parafialny został ufundowany 28 X 1781 przez Sta-
nisława Prószyńskiego Generał Adiutanta JKM, podstarostę sądowego mińskiego i
jego żonę Annę z Komarowskich. Data fundacji kościoła jest jednocześnie datą erek-
cji parafii. Zbudowany został on w r. 1782, a konsekrowany 18 VIII 1799 przez Da-
wida Pilchowskiego Sufragana Wileńskiego pod wezwaniem Narodzenia NMP. Przed
r. 1799 dobra Świrany wraz z prawem kolatorstwa przeszły na Kaspra Szyszkę, który
zamierzał wznieść murowany kościół, zamiar ten jednak nigdy nie został zrealizowa-
ny. W drewnianym kościele kilkakrotnie przeprowadzane były gruntowne remonty,
między innymi w latach 1845, 1874 i 1897, kiedy to sporządzono nawet, niezrealizo-
wany ostatecznie, projekt przebudowy. Pomimo wspomnianych remontów, niezbęd-
nych dla utrzymania drewnianego budynku, kościół utrzymał pierwotny charakter z
późnobarokowym i rokokowym wyposażeniem3.
Nadzwyczaj ciekawym, niestety nie zachowanym do dziś, elementem wyposa-
żenia była drewniana oszklona trumna z woskową figurą z relikwiami Św. Klemensa
Biskupa Męczennika. O jej pochodzeniu ani fundatorze niestety nic nie wiadomo,
można jednak przypuszczać, że została przywieziona z pielgrzymki do Rzymu.
3 O historii kościoła w Kiemieliszkach piszą m.in.: J. Kurczewski, Biskupstwo wileńskie od jego założenia
aż do dni obecnych, zawierające dzieje i prace biskupów i duchowieństwa diecezji wileńskiej, oraz wy-
kaz kościołów, klasztorów, szkół i zakładów dobroczynnych i społecznych, Wilno 1912, s. 208; SGKP, t.
4, Warszawa 1883, s. 43; Apximoxmypa Eenapyci. 3m\biKJianedbmecKiu doeedtuK, MittcK 1992, s. ; oraz
Archiwum Parafialne w Kiemliszkach, Inwentarz Kościoła i Plebanii Kiemieliskiej, (...) sporządzony w
Roku 1826 Dnia 30 Xbra.\ Wizytacja,1827; Inwentarz, 1838; Kronika kościoła parafialnego w Kiemie-
liszkach, 1849, BNUW, 4- A 2724, Inwentarz podawczy Kiemieliszskiego R.K. Parafialnego Kościoła
przy objęciu w administrację przez księdza Władysława Rutkowskiego w 1862 roku września 22 Dnia
sporządzony. Archiwum parafialne w Kiemieliszkach, Wizytacja, 1862; Inwentarz funduszowy kościoła
parafialnego Kiemieliskiego podawczy przy Instalacyi X Mateusza Kaczanowskiego na toż Beneficjum
przez, niżej podpisanego Instytutom Roku 1878 Mca Apryla 16 Dnia sporządzony; klneeumapnasi onucb
KeMenuuicKozo piwcKo—KamonunecKOZo Kocmena nonooicenozo eb BunettcKOU zyóepmi CaempAHCKO.M
yn3io CeupcKOM dexaname cocmae.ieuo eb 1887 zody; Mneeumapuan onucb KeMenuuicKozo pimcKO-
KamojiuuecKOZo Kocmena (...) 1893; Wizytacja, 1862, Wilno, LAHW, 694-5-1720, Inwentarz kościoła
parafialnego Kiemieliszskiego w ziemi Wileńskiej powiecie Święciańskim, Dekanacie Swirskim położo-
nego, 1920; Archiwum parafialne w Kiemieliszkach, Inwentarz, 1920, LAHW, 694-5-1721, Inwentarz
kościoła parafialnego Kiemieliszskiego, 1922, Archiwum Parafialne w Kiemliszkach, Inwentarz kościo-
ła parafialnego w Kiemieliszkach 1924, LAHW, 694-5-1723, Visitatio Pastoralis 1928; Archiwum Pa-
rafialne w Kiemieliszkach, Inwentarz kościoła parafialnego w Kiemieliszkach 1929, LAHW, 694-5-
1722; Inwentarz kościoła parafialnego Kiemieliszskiego 1931.
Katarzyna Kolendo
Relikwie, aczkolwiek dużo rzadziej, docierały również na prowincję. Podczas
inwentaryzacji zabytków na terenie Białorusi w dwóch kościołach spotkaliśmy się z
woskowymi figurami świętych, w których znajdowały się ich relikwie. Pierwsza z
nich, figura Św. Justyna zachowała się na miejscu do dzisiaj i cały czas darzona jest
ogromnym kultem, druga figura, Św. Klemensa, znana jest jedynie z inwentarzy,
nigdy również nie cieszyła się szczególnym kultem. Obie umieszczone były na men-
sie ołtarza, obie pochodzą z w. XVIII i są włoskiej proweniencji. Trzeci obiekt znaj-
duje się w kościele bernardynów w Grodnie, jest to trumna ze zmumifikowanymi
relikwiami Św. Klemensa.
Woskowa figura Św. Klemensa znajdowała się w kościele parafialnym w Kie-
mieliszkach. Miasteczko, a obecnie wieś Kiemieliszki, położone jest w dawnym po-
wiecie święciańskim, niedaleko od Wilna (obecnie rejon ostrowiecki, okręg grodzień-
ski). Tutejszy drewniany kościół parafialny został ufundowany 28 X 1781 przez Sta-
nisława Prószyńskiego Generał Adiutanta JKM, podstarostę sądowego mińskiego i
jego żonę Annę z Komarowskich. Data fundacji kościoła jest jednocześnie datą erek-
cji parafii. Zbudowany został on w r. 1782, a konsekrowany 18 VIII 1799 przez Da-
wida Pilchowskiego Sufragana Wileńskiego pod wezwaniem Narodzenia NMP. Przed
r. 1799 dobra Świrany wraz z prawem kolatorstwa przeszły na Kaspra Szyszkę, który
zamierzał wznieść murowany kościół, zamiar ten jednak nigdy nie został zrealizowa-
ny. W drewnianym kościele kilkakrotnie przeprowadzane były gruntowne remonty,
między innymi w latach 1845, 1874 i 1897, kiedy to sporządzono nawet, niezrealizo-
wany ostatecznie, projekt przebudowy. Pomimo wspomnianych remontów, niezbęd-
nych dla utrzymania drewnianego budynku, kościół utrzymał pierwotny charakter z
późnobarokowym i rokokowym wyposażeniem3.
Nadzwyczaj ciekawym, niestety nie zachowanym do dziś, elementem wyposa-
żenia była drewniana oszklona trumna z woskową figurą z relikwiami Św. Klemensa
Biskupa Męczennika. O jej pochodzeniu ani fundatorze niestety nic nie wiadomo,
można jednak przypuszczać, że została przywieziona z pielgrzymki do Rzymu.
3 O historii kościoła w Kiemieliszkach piszą m.in.: J. Kurczewski, Biskupstwo wileńskie od jego założenia
aż do dni obecnych, zawierające dzieje i prace biskupów i duchowieństwa diecezji wileńskiej, oraz wy-
kaz kościołów, klasztorów, szkół i zakładów dobroczynnych i społecznych, Wilno 1912, s. 208; SGKP, t.
4, Warszawa 1883, s. 43; Apximoxmypa Eenapyci. 3m\biKJianedbmecKiu doeedtuK, MittcK 1992, s. ; oraz
Archiwum Parafialne w Kiemliszkach, Inwentarz Kościoła i Plebanii Kiemieliskiej, (...) sporządzony w
Roku 1826 Dnia 30 Xbra.\ Wizytacja,1827; Inwentarz, 1838; Kronika kościoła parafialnego w Kiemie-
liszkach, 1849, BNUW, 4- A 2724, Inwentarz podawczy Kiemieliszskiego R.K. Parafialnego Kościoła
przy objęciu w administrację przez księdza Władysława Rutkowskiego w 1862 roku września 22 Dnia
sporządzony. Archiwum parafialne w Kiemieliszkach, Wizytacja, 1862; Inwentarz funduszowy kościoła
parafialnego Kiemieliskiego podawczy przy Instalacyi X Mateusza Kaczanowskiego na toż Beneficjum
przez, niżej podpisanego Instytutom Roku 1878 Mca Apryla 16 Dnia sporządzony; klneeumapnasi onucb
KeMenuuicKozo piwcKo—KamonunecKOZo Kocmena nonooicenozo eb BunettcKOU zyóepmi CaempAHCKO.M
yn3io CeupcKOM dexaname cocmae.ieuo eb 1887 zody; Mneeumapuan onucb KeMenuuicKozo pimcKO-
KamojiuuecKOZo Kocmena (...) 1893; Wizytacja, 1862, Wilno, LAHW, 694-5-1720, Inwentarz kościoła
parafialnego Kiemieliszskiego w ziemi Wileńskiej powiecie Święciańskim, Dekanacie Swirskim położo-
nego, 1920; Archiwum parafialne w Kiemieliszkach, Inwentarz, 1920, LAHW, 694-5-1721, Inwentarz
kościoła parafialnego Kiemieliszskiego, 1922, Archiwum Parafialne w Kiemliszkach, Inwentarz kościo-
ła parafialnego w Kiemieliszkach 1924, LAHW, 694-5-1723, Visitatio Pastoralis 1928; Archiwum Pa-
rafialne w Kiemieliszkach, Inwentarz kościoła parafialnego w Kiemieliszkach 1929, LAHW, 694-5-
1722; Inwentarz kościoła parafialnego Kiemieliszskiego 1931.