DOI Artikel:
Krasny, Piotr; Sito, Jakub: "Pan Piotr Polejowski snycyrz lwowski" i jego dzieła w kościele Franciszkanów w Przemyślu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25724#0184
182
Piotr Krasny, Jakub Sito
statuariusowi Janowi'’41, Nader trudno zweryfikować owo przypuszczenie, nie znamy
bowiem żadnych pewnych dzieł owego Jana, którego wzmiankują jedynie lwowskie
akta metrykalne i księgi miejskie42.
Zupełnie inaczej sprawę postawili Józef Tomasz Frazik i Jerzy Kowalczyk.
Pierwszy z nich w źródłowym artykule o „fabryce” kościoła Franciszkanów uznał, iż
tamtejszy ołtarz został zaprojektowany i wykonany wraz z rzeźbami przez Piotra
Polejowskiego43. Jerzy Kowalczyk, stwierdzając iż „całą działalność rzeźbiarską
Piotra Polejowskiego historycy sztuki niesłusznie zapisali na konto Macieja, rezerwu-
jąc Piotrowi tylko projektowanie” przypomniał oczywistą prawdę, że „przekazy źró-
dłowe najwyraźniej mówią o snycerzu Piotrze Polejowskim jako wykonawcy zespołu
rzeźb figuralnych (łącznie ze znakomitym ołtarzem głównym) w kościele Franciszka-
nów w Przemyślu”44 *. Opinie obu badaczy pozostały jednak niemal niezauważone w
sporach o autorstwo przemyskiego ołtarza.
W ogłoszonych ostatnio artykułach Jacek Gajewski próbował skompilować róż-
ne hipotetyczne atrybucje owej struktury i jej dekoracji rzeźbiarskiej, stwierdzając, że
Piotr Polejowski zaprojektował ową strukturę, a Maciej przy współudziale Jana ozdo-
bił ją figurami43. Taki ironiczny pogląd nie znajduje jednak poparcia w rachunkach
„fabryki” przemyskiej, a także nie uwzględnia spostrzeżeń Hornunga, który wskazał
rozwiązania stylistyczne odróżniające wyraźnie przemyskie posągi od dzieł Macieja
Polejowskiego.
****
Uważamy, że podejmując kwestię autorstwa franciszkańskiego ołtarza należy
pójść właśnie za sugestią Frazika i Kowalczyka, dając wiarę przekazom źródłowym
dotyczącym budowy tej struktury i wykonania zdobiących ją rzeźb. Jest niezwykle
mało prawdopodobne, by wszystkie wzmianki o Polejowskim w dokumentacji „fa-
bryki” franciszkańskiej nie dotyczyły tej samej osoby. Trudno przypuszczać, że za-
konnik prowadzący rachunki nie zadbałby o rozróżnienie dwóch osób o tym samym
nazwisku odbierających bardzo znaczne sumy pieniędzy. Jego wszystkie zapisy od-
noszą się zatem najpewniej do Piotra nazywanego expressis verbis „snycyrzem lwow-
skim”. Musimy pamiętać, że w świetle zwyczajów obowiązujących w w. XVIII uży-
cie takiego określenia wobec architekta byłoby olbrzymim afrontem. Trzeba zatem
uznać, że to Piotr Polejowski jest autorem przemyskich figur i że u progu lat sześć-
dziesiątych w. XVIII pracował on po prostu jako snycerz. Wiadomo zresztą że w r.
1764 był on odnotowany jako członek konfraterni snycerskiej we Lwowie46. Nieco
później Piotr Polejowski zapisał się wprawdzie w dziejach sztuki lwowskiej jako
41 Homung, Polejowski Jan..., s. 287; idem. Główny ołtarz..., s. 71-92. Zob. też Hornung, Majster Pinsel...,
s. 26.
42 Hornung, Główny ołtarz..., s. 87.
41 Frazik, op. cit., s. 326.
44 Kowalczyk, Dzieła Macieja Polejowskiego..., s. 190.
42 Gajewski, Fesinger..., s. 23; idem, „Lwowska rzeźba rokokowa”. Kilka uwag do zagadnienia genezy
zjawiska, [ w:) Sztuka ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, red. J. Lilejko, Lublin
2000, s. 564.
J<' Pełen tekst dokumentu przytacza Z. Hornung, Pierwsi rzeźbiarze lwowscy z okresu rokoka, ,,Ziemia
Czerwieńska”, 3, z. 1, 1936, aneks V, s. 38. Wzmiankuje go też Kowalczyk, Dzieła Macieja Polejow-
skiego..., s. 190 i Hornung, Główny ołtarz..., s. 79.
Piotr Krasny, Jakub Sito
statuariusowi Janowi'’41, Nader trudno zweryfikować owo przypuszczenie, nie znamy
bowiem żadnych pewnych dzieł owego Jana, którego wzmiankują jedynie lwowskie
akta metrykalne i księgi miejskie42.
Zupełnie inaczej sprawę postawili Józef Tomasz Frazik i Jerzy Kowalczyk.
Pierwszy z nich w źródłowym artykule o „fabryce” kościoła Franciszkanów uznał, iż
tamtejszy ołtarz został zaprojektowany i wykonany wraz z rzeźbami przez Piotra
Polejowskiego43. Jerzy Kowalczyk, stwierdzając iż „całą działalność rzeźbiarską
Piotra Polejowskiego historycy sztuki niesłusznie zapisali na konto Macieja, rezerwu-
jąc Piotrowi tylko projektowanie” przypomniał oczywistą prawdę, że „przekazy źró-
dłowe najwyraźniej mówią o snycerzu Piotrze Polejowskim jako wykonawcy zespołu
rzeźb figuralnych (łącznie ze znakomitym ołtarzem głównym) w kościele Franciszka-
nów w Przemyślu”44 *. Opinie obu badaczy pozostały jednak niemal niezauważone w
sporach o autorstwo przemyskiego ołtarza.
W ogłoszonych ostatnio artykułach Jacek Gajewski próbował skompilować róż-
ne hipotetyczne atrybucje owej struktury i jej dekoracji rzeźbiarskiej, stwierdzając, że
Piotr Polejowski zaprojektował ową strukturę, a Maciej przy współudziale Jana ozdo-
bił ją figurami43. Taki ironiczny pogląd nie znajduje jednak poparcia w rachunkach
„fabryki” przemyskiej, a także nie uwzględnia spostrzeżeń Hornunga, który wskazał
rozwiązania stylistyczne odróżniające wyraźnie przemyskie posągi od dzieł Macieja
Polejowskiego.
****
Uważamy, że podejmując kwestię autorstwa franciszkańskiego ołtarza należy
pójść właśnie za sugestią Frazika i Kowalczyka, dając wiarę przekazom źródłowym
dotyczącym budowy tej struktury i wykonania zdobiących ją rzeźb. Jest niezwykle
mało prawdopodobne, by wszystkie wzmianki o Polejowskim w dokumentacji „fa-
bryki” franciszkańskiej nie dotyczyły tej samej osoby. Trudno przypuszczać, że za-
konnik prowadzący rachunki nie zadbałby o rozróżnienie dwóch osób o tym samym
nazwisku odbierających bardzo znaczne sumy pieniędzy. Jego wszystkie zapisy od-
noszą się zatem najpewniej do Piotra nazywanego expressis verbis „snycyrzem lwow-
skim”. Musimy pamiętać, że w świetle zwyczajów obowiązujących w w. XVIII uży-
cie takiego określenia wobec architekta byłoby olbrzymim afrontem. Trzeba zatem
uznać, że to Piotr Polejowski jest autorem przemyskich figur i że u progu lat sześć-
dziesiątych w. XVIII pracował on po prostu jako snycerz. Wiadomo zresztą że w r.
1764 był on odnotowany jako członek konfraterni snycerskiej we Lwowie46. Nieco
później Piotr Polejowski zapisał się wprawdzie w dziejach sztuki lwowskiej jako
41 Homung, Polejowski Jan..., s. 287; idem. Główny ołtarz..., s. 71-92. Zob. też Hornung, Majster Pinsel...,
s. 26.
42 Hornung, Główny ołtarz..., s. 87.
41 Frazik, op. cit., s. 326.
44 Kowalczyk, Dzieła Macieja Polejowskiego..., s. 190.
42 Gajewski, Fesinger..., s. 23; idem, „Lwowska rzeźba rokokowa”. Kilka uwag do zagadnienia genezy
zjawiska, [ w:) Sztuka ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, red. J. Lilejko, Lublin
2000, s. 564.
J<' Pełen tekst dokumentu przytacza Z. Hornung, Pierwsi rzeźbiarze lwowscy z okresu rokoka, ,,Ziemia
Czerwieńska”, 3, z. 1, 1936, aneks V, s. 38. Wzmiankuje go też Kowalczyk, Dzieła Macieja Polejow-
skiego..., s. 190 i Hornung, Główny ołtarz..., s. 79.