DOI article:
Betlej, Andrzej: Naufragio ereptis?
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.73729#0013
Andrzej Betlej Sztuka kresów wschodnich, t. 8
Instytut Historii Sztuki UJ Kraków 2023
Zamek Królewski na Wawelu
Państwowe Zbiory Sztuki
https://orcid.org/0000-0002-3644-9534
NAUFRAGIO EREPTIS?
W r. 2018 do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie został zakupiony wy-
jątkowy album. Oprawny w półskórek, z wytłoczonym napisem „ALBUM" (jest to
oprawa typowa dla przełomu XIX i XX wieku), składa się z 42 kart formatu Α3, na
których stronach recto zostały wklejone 164 fragmenty tkanin i koronek, datowa-
nych przez twórcę tego zbioru - od XVI po XIX wiek1. Weryfikacja prawidłowości
rozpoznania poszczególnych fragmentów nie jest w tym miejscu przedmiotem roz-
ważań (i pozostawiając tę kwestię kostiumologom i znawcom tkanin).
Według informacji pozyskanej od właścicielki, która sprzedała tenże zbiór, jego
twórcą miał być spokrewniony z nią Franciszek Maria Eysymont (Ejsmont), pisarz
i historyk (a zarazem aktywny słowianofil). Franciszek urodził się 15 IX 1848 w Ży-
tomierzu jako syn właściciela ziemskiego Szymona i pisarki Emilii z Terleckich,
był młodszym bratem Augusta Antoniego. Wychowywał w rodzinnym dworze
w Wielkiej Czernihówce. W r. 1869 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie
Kijowskim. W r. 1873 przeniósł się do Krakowa na Wydział Prawa na Uniwersyte-
cie Jagiellońskim. Po ukończeniu studiów powrócił w rodzinne strony. W r. 1877
zamieszkał w Wiśniowcu, gdzie pracował w bibliotece zamkowej. Ogłosił wówczas
na łamach warszawskich „Kłosów" opis zamku wiśniowieckiego, zapowiadając za-
razem ogólnopolską akcję na rzecz ratowania zbiorów zamkowych. Zmarł w Kra-
kowie, w r. 1910.
Pierwsze utwory Eysymonta znalazły się w antologii „Co Bóg Dał" wydanej w Ki-
jowie w r. 1872, jednak jego kolejne próby nie znalazły uznania i zostały skrytyko-
wane w środowisku krakowskim. Od r. 1879 zaprzestał publikować, powracając do
twórczości literackiej dopiero u schyłku XIX w., pod pseudonimem „Lumir"2.
W kontekście omawianego zbioru najważniejsze są jego teksty związane z Wi-
śniowcem. Eysymont, opisując zachowane pamiątki historyczne w rezydencji, za-
powiedział opublikowanie przygotowywanego specjalnego wydawnictwa. Miały
to być: „Malownicze widoki Wiśniowca, dokładne kopie wielu ważniejszych za-
bytków i dzieł sztuki, w ilości 400 rysunków kolorowanych, z krótkiemi opisami,
mają stanowić Albumy Wiśniowieckie, przygotowane obecnie przez miejscowego
malarza, pana Kajetana Sourdis. Wspominam tu o tej chwalebnej pracy, pragnąc
zwrócić na nią uwagę publiczności i zjednać jej serdeczne poparcie, które słusznie
jej się należy. Wydawnictwo to będzie wymagało dość znacznego nakładu, a że
mecenasów już dziś nie mamy, powinien więc ich ogół zastąpić, bo, zaiste, smutną
1 MNK, Dział Rzemiosła Artystycznego, sygn. MNK IV-V-1877. Zakupione wraz z albumem luźne
fragmenty tkanin znajdują się pod sygnaturą MNK IV-V-1878/1-9.
2 T. Budrewicz, Poseł do rodnych krwi słowiańskiej braci, „PH", 26, nr 1-2, 1982, s. 27-44.
Instytut Historii Sztuki UJ Kraków 2023
Zamek Królewski na Wawelu
Państwowe Zbiory Sztuki
https://orcid.org/0000-0002-3644-9534
NAUFRAGIO EREPTIS?
W r. 2018 do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie został zakupiony wy-
jątkowy album. Oprawny w półskórek, z wytłoczonym napisem „ALBUM" (jest to
oprawa typowa dla przełomu XIX i XX wieku), składa się z 42 kart formatu Α3, na
których stronach recto zostały wklejone 164 fragmenty tkanin i koronek, datowa-
nych przez twórcę tego zbioru - od XVI po XIX wiek1. Weryfikacja prawidłowości
rozpoznania poszczególnych fragmentów nie jest w tym miejscu przedmiotem roz-
ważań (i pozostawiając tę kwestię kostiumologom i znawcom tkanin).
Według informacji pozyskanej od właścicielki, która sprzedała tenże zbiór, jego
twórcą miał być spokrewniony z nią Franciszek Maria Eysymont (Ejsmont), pisarz
i historyk (a zarazem aktywny słowianofil). Franciszek urodził się 15 IX 1848 w Ży-
tomierzu jako syn właściciela ziemskiego Szymona i pisarki Emilii z Terleckich,
był młodszym bratem Augusta Antoniego. Wychowywał w rodzinnym dworze
w Wielkiej Czernihówce. W r. 1869 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie
Kijowskim. W r. 1873 przeniósł się do Krakowa na Wydział Prawa na Uniwersyte-
cie Jagiellońskim. Po ukończeniu studiów powrócił w rodzinne strony. W r. 1877
zamieszkał w Wiśniowcu, gdzie pracował w bibliotece zamkowej. Ogłosił wówczas
na łamach warszawskich „Kłosów" opis zamku wiśniowieckiego, zapowiadając za-
razem ogólnopolską akcję na rzecz ratowania zbiorów zamkowych. Zmarł w Kra-
kowie, w r. 1910.
Pierwsze utwory Eysymonta znalazły się w antologii „Co Bóg Dał" wydanej w Ki-
jowie w r. 1872, jednak jego kolejne próby nie znalazły uznania i zostały skrytyko-
wane w środowisku krakowskim. Od r. 1879 zaprzestał publikować, powracając do
twórczości literackiej dopiero u schyłku XIX w., pod pseudonimem „Lumir"2.
W kontekście omawianego zbioru najważniejsze są jego teksty związane z Wi-
śniowcem. Eysymont, opisując zachowane pamiątki historyczne w rezydencji, za-
powiedział opublikowanie przygotowywanego specjalnego wydawnictwa. Miały
to być: „Malownicze widoki Wiśniowca, dokładne kopie wielu ważniejszych za-
bytków i dzieł sztuki, w ilości 400 rysunków kolorowanych, z krótkiemi opisami,
mają stanowić Albumy Wiśniowieckie, przygotowane obecnie przez miejscowego
malarza, pana Kajetana Sourdis. Wspominam tu o tej chwalebnej pracy, pragnąc
zwrócić na nią uwagę publiczności i zjednać jej serdeczne poparcie, które słusznie
jej się należy. Wydawnictwo to będzie wymagało dość znacznego nakładu, a że
mecenasów już dziś nie mamy, powinien więc ich ogół zastąpić, bo, zaiste, smutną
1 MNK, Dział Rzemiosła Artystycznego, sygn. MNK IV-V-1877. Zakupione wraz z albumem luźne
fragmenty tkanin znajdują się pod sygnaturą MNK IV-V-1878/1-9.
2 T. Budrewicz, Poseł do rodnych krwi słowiańskiej braci, „PH", 26, nr 1-2, 1982, s. 27-44.