DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43487#0219
Włodzimierz Boruch
KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA NA CZWARTKU
W LUBLINIE
ARCHITEKTURA *
1. WSTĘP
Spośród nielicznych już sakralnych zabytków Lublina, które jak dotych-
czas nie doczekały się osobnych monografii, na pierwszym miejscu wypada
wymienić kościół św. Mikołaja na Czwartku, uważany za jeden z najstar-
szych kościołów w mieście. On też będzie przedmiotem studiów niniejszej
rozprawy. Właściwie mamy do czynienia z dwoma kościołami na Czwartku:
pierwszym - prawdopodobnie drewnianym i obecnie istniejącym - murowa-
nym z kamienia i cegły. O pierwszym wiadomo (rys. 1) jednak niewiele
i trudno przeprowadzać jakąkolwiek jego analizę. Ograniczymy się więc je-
dynie do próby ustalenia przypuszczalnego okresu jego budowy na podsta-
wie dostępnej, aczkolwiek nielicznej literatury i materiałów źródłowych.
Głównym etapem pracy będą zagadnienia związane z drugim, nowszym koś-
ciołem czwartkowskim. Konfrontacja literatury przedmiotu z bazą źródłową,
ich krytyczne omówienie oraz analizy (formalna, stylowa i porównawcza)
pozwolą na próbę realizacji postawionych postulatów badawczych dotyczą-
cych: historii obiektu, kolejnych etapów przebudowy i restauracji, miejsca
świątyni w grupie renesansowych kościołów Lubelszczyzny, genezy artys-
tycznej i problemu autorstwa, i innych pomniejszych zagadnień, które wyło-
nią się ewentualnie w dalszym toku pracy.
Spośród kilku metod badawczych dotyczących architektury często stosuje
się analizę wątków murów. W tym przypadku nie było to jednak możliwe,
ponieważ cały kościół był niedawno otynkowany, a dokonanie odkuwek
pozostawiłoby znaczne zniszczenia. Dokonano natomiast oględzin sklepienia
nawy i prezbiterium od strony strychu, a także górnych partii ścian nawy -
na strychu nie tynkowanych. Jednakże z uwagi na grożące niebezpieczeństwo
(nadwątlony szczyt kościoła po pożarze dachu groził zawaleniem) nie były to
badania gruntowe. Tak więc z konieczności ograniczono się do przeprowa-
* Niniejszy artykuł jest skrótem pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof.
A. Maślińskiego przy Katedrze Sztuki Nowożytnej KUL.
KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA NA CZWARTKU
W LUBLINIE
ARCHITEKTURA *
1. WSTĘP
Spośród nielicznych już sakralnych zabytków Lublina, które jak dotych-
czas nie doczekały się osobnych monografii, na pierwszym miejscu wypada
wymienić kościół św. Mikołaja na Czwartku, uważany za jeden z najstar-
szych kościołów w mieście. On też będzie przedmiotem studiów niniejszej
rozprawy. Właściwie mamy do czynienia z dwoma kościołami na Czwartku:
pierwszym - prawdopodobnie drewnianym i obecnie istniejącym - murowa-
nym z kamienia i cegły. O pierwszym wiadomo (rys. 1) jednak niewiele
i trudno przeprowadzać jakąkolwiek jego analizę. Ograniczymy się więc je-
dynie do próby ustalenia przypuszczalnego okresu jego budowy na podsta-
wie dostępnej, aczkolwiek nielicznej literatury i materiałów źródłowych.
Głównym etapem pracy będą zagadnienia związane z drugim, nowszym koś-
ciołem czwartkowskim. Konfrontacja literatury przedmiotu z bazą źródłową,
ich krytyczne omówienie oraz analizy (formalna, stylowa i porównawcza)
pozwolą na próbę realizacji postawionych postulatów badawczych dotyczą-
cych: historii obiektu, kolejnych etapów przebudowy i restauracji, miejsca
świątyni w grupie renesansowych kościołów Lubelszczyzny, genezy artys-
tycznej i problemu autorstwa, i innych pomniejszych zagadnień, które wyło-
nią się ewentualnie w dalszym toku pracy.
Spośród kilku metod badawczych dotyczących architektury często stosuje
się analizę wątków murów. W tym przypadku nie było to jednak możliwe,
ponieważ cały kościół był niedawno otynkowany, a dokonanie odkuwek
pozostawiłoby znaczne zniszczenia. Dokonano natomiast oględzin sklepienia
nawy i prezbiterium od strony strychu, a także górnych partii ścian nawy -
na strychu nie tynkowanych. Jednakże z uwagi na grożące niebezpieczeństwo
(nadwątlony szczyt kościoła po pożarze dachu groził zawaleniem) nie były to
badania gruntowe. Tak więc z konieczności ograniczono się do przeprowa-
* Niniejszy artykuł jest skrótem pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof.
A. Maślińskiego przy Katedrze Sztuki Nowożytnej KUL.