DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43487#0357
Sztukaterie kaplicy Olelkowiczów-Słuckich
199
powodu wcześniejszego zaginięcia wielu źródeł, bądź też z nieznajomości
przez autora wielu zachowanych dokumentów.
Pomijając te fragmenty, dotyczące nawet i pośrednio kaplicy ks. Olelko-
wiczów, których wiarygodność nie została zakwestionowana przez później-
sze badania7, a które zostaną wykorzystane do omówienia historii obiektu,
należy nadmienić, iż pogląd Zalewskiego, jakoby projektodawcą mającego
powstać założenia architektonicznego (m.in. kościoła i jego kaplic) był włoski
architekt, jezuita Christiani, okazał się błędny. Przy ustalaniu autorstwa zre-
alizowanego projektu - dotąd nie znalezionego - badacz oparł się jedynie na
dwóch znanych mu planach zespołu lubelskiego, przechowywanych w Bi-
bliotece Narodowej w Paryżu, z których tylko jeden - z 1586 r. - sygnowany
jest przez tegoż architekta. Według Ludwika Zalewskiego również i drugi
projekt, zbliżony do schematu kompozycyjnego planu wzniesionej świątyni,
skreślony został ręką Christianiego8. Przyjęcie przez tego historyka 1593 r.
za datę zakończenia prac nad ozdobieniem mauzoleum i złożenia w nim
zwłok Symeona Olelkowicza także mijało się z prawdą9.
W roku 1947 ukazał się artykuł Mariana Morelowskiego na temat rzeź-
biarskiego wystroju sklepienia kaplicy. Stwierdził w nim m.in., iż widzi „z
daleka pewne podobieństwo” do stiukowych dekoracji Falconiego10.
Na początku lat sześćdziesiątych ukazała się rozprawa Wiktora Zina o ko-
ściele w Uchaniach. Autor wypowiadając się m.in. o katedrze lubelskiej był
zdania, iż para symetrycznych, przyprezbiterialnych kaplic kopułowych koś-
cioła jezuitów oddziałała na rozpowszechnienie się tego układu architektoni-
cznego na terenach Lubelszczyzny11. Opisując szatę wewnętrzną mauzoleum
ks. Słuckich podkreślił, iż kaplica ta stanowi najwcześniejszą na tym terenie
budowlę grobową z kopułą, wzniesioną w „nowym stylu [...], nowym, czyli
7 Uczynił to Bronisław Natoński w pracy pt. Geneza i budowa katedry lubelskiej (kościoła
pojezuickiego) 1580-1625 („Nasza Przeszłość”, 1967, t. 27, s. 63-133). ,
8 Plany te, nadal znajdujące się w Gabinecie Rycin paryskiej Biblioteki Narodowej (sygn.
1094, 1095), omawia J. Vallery-Radot (Le recueil des plans d’edifices de la Compagnie de Jesus
conserue d la Bibłiotheąue Nationale de Paris, Roma 1960, s. 338-339; zob. Natoński, Geneza
i budowa, s. 81; Zalewski, Katedra i jezuici, s. 53, 207, przyp. 15).
9 Zalewski nie zgodził się z opiniami, że to Katarzyna z Łęczyńskich ufundowała kaplicę
i pochowała w niej swego męża Jerzego i syna Symeona. Osobę fundatorki widzi natomiast
w Zofii z Mieleckich, wdowę po Symeonie Olelkowiczu. Jego zdaniem zwłoki Jerzego nie mogły
być tam złożone, gdyż zmarł w 1578 r. (Katedra i jezuici, s. 57, 209, przyp. 32). Polemizował
z Kasprem Niesieckim (Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1859, s. 68) i powołującym się na niego
Stanisławem Załęskim (Jezuici w Polsce (1587-1907), t. IV, Lwów 1900-1907, s. 336).
M. Morelowski, Sprostowanie w sprawie dekoracji stiukowych katedry lubelskiej,
BHS, 21(1949), nr 1-2, s. 165.
11 W. Zin, Kościół Uchański jako ogniwo kształtujące architekturę sakrałną Lubelszczyzny
na przełomie XVI i XVII w., „Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej. Architektura”, 1961,
nr 5, s. 131.
199
powodu wcześniejszego zaginięcia wielu źródeł, bądź też z nieznajomości
przez autora wielu zachowanych dokumentów.
Pomijając te fragmenty, dotyczące nawet i pośrednio kaplicy ks. Olelko-
wiczów, których wiarygodność nie została zakwestionowana przez później-
sze badania7, a które zostaną wykorzystane do omówienia historii obiektu,
należy nadmienić, iż pogląd Zalewskiego, jakoby projektodawcą mającego
powstać założenia architektonicznego (m.in. kościoła i jego kaplic) był włoski
architekt, jezuita Christiani, okazał się błędny. Przy ustalaniu autorstwa zre-
alizowanego projektu - dotąd nie znalezionego - badacz oparł się jedynie na
dwóch znanych mu planach zespołu lubelskiego, przechowywanych w Bi-
bliotece Narodowej w Paryżu, z których tylko jeden - z 1586 r. - sygnowany
jest przez tegoż architekta. Według Ludwika Zalewskiego również i drugi
projekt, zbliżony do schematu kompozycyjnego planu wzniesionej świątyni,
skreślony został ręką Christianiego8. Przyjęcie przez tego historyka 1593 r.
za datę zakończenia prac nad ozdobieniem mauzoleum i złożenia w nim
zwłok Symeona Olelkowicza także mijało się z prawdą9.
W roku 1947 ukazał się artykuł Mariana Morelowskiego na temat rzeź-
biarskiego wystroju sklepienia kaplicy. Stwierdził w nim m.in., iż widzi „z
daleka pewne podobieństwo” do stiukowych dekoracji Falconiego10.
Na początku lat sześćdziesiątych ukazała się rozprawa Wiktora Zina o ko-
ściele w Uchaniach. Autor wypowiadając się m.in. o katedrze lubelskiej był
zdania, iż para symetrycznych, przyprezbiterialnych kaplic kopułowych koś-
cioła jezuitów oddziałała na rozpowszechnienie się tego układu architektoni-
cznego na terenach Lubelszczyzny11. Opisując szatę wewnętrzną mauzoleum
ks. Słuckich podkreślił, iż kaplica ta stanowi najwcześniejszą na tym terenie
budowlę grobową z kopułą, wzniesioną w „nowym stylu [...], nowym, czyli
7 Uczynił to Bronisław Natoński w pracy pt. Geneza i budowa katedry lubelskiej (kościoła
pojezuickiego) 1580-1625 („Nasza Przeszłość”, 1967, t. 27, s. 63-133). ,
8 Plany te, nadal znajdujące się w Gabinecie Rycin paryskiej Biblioteki Narodowej (sygn.
1094, 1095), omawia J. Vallery-Radot (Le recueil des plans d’edifices de la Compagnie de Jesus
conserue d la Bibłiotheąue Nationale de Paris, Roma 1960, s. 338-339; zob. Natoński, Geneza
i budowa, s. 81; Zalewski, Katedra i jezuici, s. 53, 207, przyp. 15).
9 Zalewski nie zgodził się z opiniami, że to Katarzyna z Łęczyńskich ufundowała kaplicę
i pochowała w niej swego męża Jerzego i syna Symeona. Osobę fundatorki widzi natomiast
w Zofii z Mieleckich, wdowę po Symeonie Olelkowiczu. Jego zdaniem zwłoki Jerzego nie mogły
być tam złożone, gdyż zmarł w 1578 r. (Katedra i jezuici, s. 57, 209, przyp. 32). Polemizował
z Kasprem Niesieckim (Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1859, s. 68) i powołującym się na niego
Stanisławem Załęskim (Jezuici w Polsce (1587-1907), t. IV, Lwów 1900-1907, s. 336).
M. Morelowski, Sprostowanie w sprawie dekoracji stiukowych katedry lubelskiej,
BHS, 21(1949), nr 1-2, s. 165.
11 W. Zin, Kościół Uchański jako ogniwo kształtujące architekturę sakrałną Lubelszczyzny
na przełomie XVI i XVII w., „Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej. Architektura”, 1961,
nr 5, s. 131.