DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43488#0055
Porządki architektoniczne w późnobarokowych kościołach Lubelszczyzny
49
19y2 Mod.
ok. 21/
1 Mod.
ok. (2x)5/9 Mod.
(2x) 7/18 Mod.
6n/18 Mod.
przeciwległych pilastrów ponad przestrzenią nawy. Obecność tychże gurtów, tak
charakterystyczna dla niemal wszystkich tych kościołów włącznie z kościołem w
Brześciu nad Bugiem w sposób szczególny przyczynia się do unaocznienia owego
wydzielenia tych trzech stref przestrzennych nawy10.
Szerokość w prześwicie wielkich arkad ramion wynosi w przybliżeniu y dłu-
gości boków hipotetycznego wyjściowego prostokąta (1760 do 590-600) oraz
y węższych jego boków (1180 do 590).
Znaczny stopień trudności nastręcza natomiast ustalenie właściwego modułu
dla trzech sąsiadujących arkad, stanowiących swoiste zespoły ścienne, całościową
trójelementową sekwencję z jednej strony, z drugiej zaś pozostających względem
siebie pod pewnymi kątami, co wynika z przyjętego, ośmiobocznego planu. Kon-
sekwencją tego są nieuniknione skróty, wprowadzające dodatkową komplikację
do zazwyczaj jednolitego sposobu rozmierzenia modułem, z definicji będącym
stałą powtarzalną wielkością. Dlatego też konieczne jest tu przyjęcie wstępnego
założenia o jednopłaszczyznowym (tj. wg wzdłużnego przekroju) odrzutowania
modułu m. in. dla łatwiejszej prezentacji samego systemu modularnego obowią-
zującego w nawie (il. II, II A), mając przy tym świadomość pewnej arbitralności
takiego rozwiązania. Rzeczywista szerokość czterech głównych pilastrów nawy
wynosi ok. 98 cm, jednak wskutek ich lekkiego przełamania wzdłuż pionowej osi
i widocznego skrótu zewnętrznej ich części (w stosunku do osi ramion poprzecz-
nych, których łuki flankują) mierzona w założonej płaszczyźnie szerokość wynosi
tylko ok. 90 cm. Przyjmijmy ją dla sprawdzenia jej przydatności do rozmierzenia
tej partii kościoła (Mod.)11. Wynik uzyskany przy jej zastosowaniu byłby trud-
ny do zaakceptowania ze względu na zbyt dużą nieregularność podziałów (zesta-
wienie poniżej). Nie może więc być brana za właściwy moduł (mod.). Podsta-
wową miarą niech pozostanie połowa rzeczywistej szerokości głównych pilastrów
nawy (49 cm). Zestawione dane w obu jednostkach mieści poniższa tabela,
widać z niej wyraźnie lepszą "przystawalność" drugiego modułu,
dł. całk. wnętrza
szer. czoła filarów
w tym szer. gł. pilastra
szer. półpil.
szer. węgarów ok.
szer. wielkiej arkady
szer. w świetle małych arkad
36 mod. (1760 cm)
% Mod. ok.41/^ mod. (210 cm)
2 mod.
mod.
5/8 mod.
12 mod. (595-600 cm)
3/^ Mod.ok. 6 mod. (295-310 cm)
10 Tak sugerują gurty, łącząc dwie pary środkowych pilastrów. Gurty pozostałych czterech pilastrów
tylko "dołączają" do dwóch głównych pasów, wyjątkiem kościół w Chełmie pozbawiony tych "dodatkowych
gurtów".
11 Dla odróżnienia od zwykłego, szeroko stosowanego w niniejszej pracy, pisanego małą literą modułu,
duża litera M określa moduł "większy" oparty o całą szerokość pilastra.
49
19y2 Mod.
ok. 21/
1 Mod.
ok. (2x)5/9 Mod.
(2x) 7/18 Mod.
6n/18 Mod.
przeciwległych pilastrów ponad przestrzenią nawy. Obecność tychże gurtów, tak
charakterystyczna dla niemal wszystkich tych kościołów włącznie z kościołem w
Brześciu nad Bugiem w sposób szczególny przyczynia się do unaocznienia owego
wydzielenia tych trzech stref przestrzennych nawy10.
Szerokość w prześwicie wielkich arkad ramion wynosi w przybliżeniu y dłu-
gości boków hipotetycznego wyjściowego prostokąta (1760 do 590-600) oraz
y węższych jego boków (1180 do 590).
Znaczny stopień trudności nastręcza natomiast ustalenie właściwego modułu
dla trzech sąsiadujących arkad, stanowiących swoiste zespoły ścienne, całościową
trójelementową sekwencję z jednej strony, z drugiej zaś pozostających względem
siebie pod pewnymi kątami, co wynika z przyjętego, ośmiobocznego planu. Kon-
sekwencją tego są nieuniknione skróty, wprowadzające dodatkową komplikację
do zazwyczaj jednolitego sposobu rozmierzenia modułem, z definicji będącym
stałą powtarzalną wielkością. Dlatego też konieczne jest tu przyjęcie wstępnego
założenia o jednopłaszczyznowym (tj. wg wzdłużnego przekroju) odrzutowania
modułu m. in. dla łatwiejszej prezentacji samego systemu modularnego obowią-
zującego w nawie (il. II, II A), mając przy tym świadomość pewnej arbitralności
takiego rozwiązania. Rzeczywista szerokość czterech głównych pilastrów nawy
wynosi ok. 98 cm, jednak wskutek ich lekkiego przełamania wzdłuż pionowej osi
i widocznego skrótu zewnętrznej ich części (w stosunku do osi ramion poprzecz-
nych, których łuki flankują) mierzona w założonej płaszczyźnie szerokość wynosi
tylko ok. 90 cm. Przyjmijmy ją dla sprawdzenia jej przydatności do rozmierzenia
tej partii kościoła (Mod.)11. Wynik uzyskany przy jej zastosowaniu byłby trud-
ny do zaakceptowania ze względu na zbyt dużą nieregularność podziałów (zesta-
wienie poniżej). Nie może więc być brana za właściwy moduł (mod.). Podsta-
wową miarą niech pozostanie połowa rzeczywistej szerokości głównych pilastrów
nawy (49 cm). Zestawione dane w obu jednostkach mieści poniższa tabela,
widać z niej wyraźnie lepszą "przystawalność" drugiego modułu,
dł. całk. wnętrza
szer. czoła filarów
w tym szer. gł. pilastra
szer. półpil.
szer. węgarów ok.
szer. wielkiej arkady
szer. w świetle małych arkad
36 mod. (1760 cm)
% Mod. ok.41/^ mod. (210 cm)
2 mod.
mod.
5/8 mod.
12 mod. (595-600 cm)
3/^ Mod.ok. 6 mod. (295-310 cm)
10 Tak sugerują gurty, łącząc dwie pary środkowych pilastrów. Gurty pozostałych czterech pilastrów
tylko "dołączają" do dwóch głównych pasów, wyjątkiem kościół w Chełmie pozbawiony tych "dodatkowych
gurtów".
11 Dla odróżnienia od zwykłego, szeroko stosowanego w niniejszej pracy, pisanego małą literą modułu,
duża litera M określa moduł "większy" oparty o całą szerokość pilastra.