DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.43488#0054
48
Roman Zwierzchowski
8,5 łokcia). Długość skośnych przęseł kaplicznych odpowiada 1 prętowi (440 cm)
przy uwzględnieniu w pomiarze grubości samej arkady aż po wnękę za ołtarzem.
Jednakże wnęka ta nie występuje w wyższych partiach muru magistralnego (tj.
na wysokości okien tychże kaplic) przez co pomiar ten traci swą ścisłą dokład-
ność7.
Jeśliby jednak przyjąć za linię graniczną krawędź podwyższenia posadzki w
kaplicach (wysuniętej przed płaszczyznę arkad o ok. 15 cm tj. tyle ile wynosi
zagłębienie wnęki w ścianie) odległość jednego pręta została zachowana, jedno-
cześnie wskazywałoby to na pewną rolę, jaką odgrywa tu (a także w ramionach)
takie wysunięcie tej partii posadzki. Stosując podobny dzielnik (szerokość pila-
stra impostu - ok. 69 cm) dla całkowitej głębokości przęsła kaplicy-obejścia
(430-425 cm) uzyskamy jego sześciokrotny (w niewielkim przybliżeniu) podział,
a zatem wewnętrzna długość tych kaplic po obliczeniu pilastra bliska byłaby
5 modułom. Szerokość półpilastrów w kaplicach jest zróżnicowana i waha się
od 30 cm na bokach do 35-40 cm na ściankach magistralnych, świadczyć więc
może o dość liberalnym podejściu do kwestii modularności w tych partiach ko-
ścioła, zwłaszcza w fazie wykonawczej, o czym przekonuje niezbyt precyzyjne
wymierzenie szerokości tych kaplic, w projekcie zapewne o kwadratowym rzucie,
zwykle jednak nieco szerszych od ich długości (od 5 do 15 cm). Stąd zapewne
bierze się trudność w ustaleniu właściwego dla tych wnętrz rozmierzenia wg lo-
kalnego modułu. Można jedynie przyjąć idealną wartość dla modułu równą ok.
33 cm (połowa szerokości pilastra), tak więc każdy cały bok kwadratu kaplicy
dzieliłby się na 12 modułów (plus dwa dodatkowe na grubość arkady) z czego
po jednym module przypadałoby na skrajne półpilastry, na wolną część muru
między nimi 9 modułów, z których łukowe przeloty tuneli łączące kaplice zaj-
mowałyby aż 7 modułów8.
Opisane w ten sposób partie wnętrza kościelnego stanowią jednak drugo- i
trzeciorzędne elementy w porównaniu ze środkową częścią nawowego oktogonu.
Jest on silnie wydłużony, zbliżony jednak do prostokąta9 poprzez niezbyt mocne
ścięcie narożników (ok. 22,5° — kąta prostego względem boków podłużnych)
i to w taki sposób, że cała figura dzieli się na trzy wyraźne strefy — środkowego
prostokąta leżącego i dwóch flankujących go trapezów równoramiennych, któ-
rych wysokości przybierają względem wysokości (szerokości) tegoż prostokąta
proporcje "złotego cięcia", przy czym, co warto podkreślić, linie podziałów prze-
biegają na osiach wielkich pilastrów, oraz obu gurtów spinających dwie pary
7 425 cm. Por. il. I. Rzut ten powstał przez nałożenie rzutu zdjętego na wysokości chóru muzycznego
na rzut przyziemia taty.
8 Występuje tu silne zróżnicowanie wymiarów, 180-210 cm. Brakujący moduł przypada na dodatkowy
półpilaster i wnękę w ścianie magistralnej.
9 Stosunek boków 3:4.
Roman Zwierzchowski
8,5 łokcia). Długość skośnych przęseł kaplicznych odpowiada 1 prętowi (440 cm)
przy uwzględnieniu w pomiarze grubości samej arkady aż po wnękę za ołtarzem.
Jednakże wnęka ta nie występuje w wyższych partiach muru magistralnego (tj.
na wysokości okien tychże kaplic) przez co pomiar ten traci swą ścisłą dokład-
ność7.
Jeśliby jednak przyjąć za linię graniczną krawędź podwyższenia posadzki w
kaplicach (wysuniętej przed płaszczyznę arkad o ok. 15 cm tj. tyle ile wynosi
zagłębienie wnęki w ścianie) odległość jednego pręta została zachowana, jedno-
cześnie wskazywałoby to na pewną rolę, jaką odgrywa tu (a także w ramionach)
takie wysunięcie tej partii posadzki. Stosując podobny dzielnik (szerokość pila-
stra impostu - ok. 69 cm) dla całkowitej głębokości przęsła kaplicy-obejścia
(430-425 cm) uzyskamy jego sześciokrotny (w niewielkim przybliżeniu) podział,
a zatem wewnętrzna długość tych kaplic po obliczeniu pilastra bliska byłaby
5 modułom. Szerokość półpilastrów w kaplicach jest zróżnicowana i waha się
od 30 cm na bokach do 35-40 cm na ściankach magistralnych, świadczyć więc
może o dość liberalnym podejściu do kwestii modularności w tych partiach ko-
ścioła, zwłaszcza w fazie wykonawczej, o czym przekonuje niezbyt precyzyjne
wymierzenie szerokości tych kaplic, w projekcie zapewne o kwadratowym rzucie,
zwykle jednak nieco szerszych od ich długości (od 5 do 15 cm). Stąd zapewne
bierze się trudność w ustaleniu właściwego dla tych wnętrz rozmierzenia wg lo-
kalnego modułu. Można jedynie przyjąć idealną wartość dla modułu równą ok.
33 cm (połowa szerokości pilastra), tak więc każdy cały bok kwadratu kaplicy
dzieliłby się na 12 modułów (plus dwa dodatkowe na grubość arkady) z czego
po jednym module przypadałoby na skrajne półpilastry, na wolną część muru
między nimi 9 modułów, z których łukowe przeloty tuneli łączące kaplice zaj-
mowałyby aż 7 modułów8.
Opisane w ten sposób partie wnętrza kościelnego stanowią jednak drugo- i
trzeciorzędne elementy w porównaniu ze środkową częścią nawowego oktogonu.
Jest on silnie wydłużony, zbliżony jednak do prostokąta9 poprzez niezbyt mocne
ścięcie narożników (ok. 22,5° — kąta prostego względem boków podłużnych)
i to w taki sposób, że cała figura dzieli się na trzy wyraźne strefy — środkowego
prostokąta leżącego i dwóch flankujących go trapezów równoramiennych, któ-
rych wysokości przybierają względem wysokości (szerokości) tegoż prostokąta
proporcje "złotego cięcia", przy czym, co warto podkreślić, linie podziałów prze-
biegają na osiach wielkich pilastrów, oraz obu gurtów spinających dwie pary
7 425 cm. Por. il. I. Rzut ten powstał przez nałożenie rzutu zdjętego na wysokości chóru muzycznego
na rzut przyziemia taty.
8 Występuje tu silne zróżnicowanie wymiarów, 180-210 cm. Brakujący moduł przypada na dodatkowy
półpilaster i wnękę w ścianie magistralnej.
9 Stosunek boków 3:4.