DOI chapter:
Nieciecki, Ks. Jan: Antoni Herliczka - autorem malowideł ściennych w Pałacu Myślewickim w warszawskich Łazienkach
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.66252#0250
242
Ks. Jan Nieciecki
stosować się do nowych wymagań. Malowidła myślewickie, wiernie rysujące
jego osobowość artystyczną, bo w całości wykonane własnoręcznie, bez pomoc-
ników* * * 74, są tego dowodem. Podziały kompozycyjne ścian wynikają z myślenia
niearchitektonicznego, ornamenty są jedynie pozornie klasycystyczne, impre-
syjne kładzenie farby pozostaje nie zmienione. To swobodne, pogodne i bez-
problemowe malarstwo było do końca utrzymane w duchu rokokowym i praw-
dopodobnie stanowiło naturalną ekspresję jego osobowości. Dramatem jego
było, iż przyszło mu żyć w czasie gwałtownego zwrotu w upodobaniach este-
tycznych pragnących nadążyć za modą mecenasów. Stąd tylko pierwsza część
jego życia, związana z przemijającą epoką i z jego ówczesnym mecenasem
Janem Klemensem Branickim, mogła przynieść pełny sukces artystyczny.
Znalezienie dowodów archiwalnych przesądzających o tym, że autorem malo-
wideł myślewickich jest Antoni Herliczka, pozwala na powiązanie z tym mala-
rzem jeszcze kilku obrazów. W starej plebanii w Tyczynie pod Rzeszowem
znajduje się zespół pięciu malowanych olejno na płótnie krajobrazowych supra-
port (il. 14-17), wykazujących duże podobieństwa formalne do „landszaftów”
z apartamentu zachodniego na parterze pałacu Myślewickiego (il. 10-13). Obra-
zy te, mimo znacznego zabrudzenia i wcześniejszej nieumiejętnej konserwacji,
m.in. czyszczenia wiejskim sposobem (na licach pozostały zaschnięte łuski
cebuli), którego skutkiem są, zwłaszcza w malowanych laserunkowe partiach
nieba, silne przemycia aż do gruntu bolusowego, dzięki przeprowadzonej jesie-
nią 1956 r. konserwacji ukazują dziś dość dobrze zachowaną oryginalną materię
malarską75. Trzeba od razu zaznaczyć, że czarno-białe fotografie sugerują
znacznie większe podobieństwo pomiędzy krajobrazami tyczyńskimi i myślewic-
kimi, aniżeli istnieje ono w rzeczywistości. Malowidła w warszawskich Łą-
cz. II. 30 VI następnego roku I. Branicka w liście wysłanym z Warszawy do W. Matuszewicza
dziękuje A. Herliczce za obrazy wymalowane do kościoła dolistowskiego. AGAD, Archiwum
Roskie 71/38.
74 Inaczej aniżeli w wypadku J. B. Plerscha, z którym współpracowało nieraz kilku pomoc-
ników. Ilustracją trudności w atrybucji poszczególnych malowideł jest dyskusja wokół autorstwa
iluzjonistycznych lóż w Teatrze w łazienkowskiej Pomarańczami. Król-Kaczorowska,
Łazienkowski Teatr w Pomarańczami, s. 33-38, 56-61; Ryszkiewicz, dz. cyt., s. 555-556.
75 Marta Żurowska przeprowadziła w Krakowie konserwację supraporty z budowlą kopułową
i supraporty z zagrodą wiejską, zaś Maria Orthwein konserwowała w Warszawie 3 supraporty: z
ruinami antycznymi, z obwarowanym miastem i z łodzią. Sprawozdania z przebiegu prac konser-
watorskich w Biurze Dokumentacji Zabytków w Rzeszowie. Skróconą ich wersję zawiera Spis
dokumentacji konserwatorskich zabytków ruchomych, Cz. I: Dla zabytków znajdujących się poza
muzeami, t. II, Warszawa 1975, nr 1206, 1207, 1209. Zachowały się również fotografie dokumen-
tujące przebieg konserwacji: fot. K. Nowacki, Archiwum BDZ w Rzeszowie (dla prac krakow-
skich) i fot. J. Szandomirski, Archiwum Fotograficzne Oddziału Warszawskiego PKZ (dla prac
warszawskich).
Ks. Jan Nieciecki
stosować się do nowych wymagań. Malowidła myślewickie, wiernie rysujące
jego osobowość artystyczną, bo w całości wykonane własnoręcznie, bez pomoc-
ników* * * 74, są tego dowodem. Podziały kompozycyjne ścian wynikają z myślenia
niearchitektonicznego, ornamenty są jedynie pozornie klasycystyczne, impre-
syjne kładzenie farby pozostaje nie zmienione. To swobodne, pogodne i bez-
problemowe malarstwo było do końca utrzymane w duchu rokokowym i praw-
dopodobnie stanowiło naturalną ekspresję jego osobowości. Dramatem jego
było, iż przyszło mu żyć w czasie gwałtownego zwrotu w upodobaniach este-
tycznych pragnących nadążyć za modą mecenasów. Stąd tylko pierwsza część
jego życia, związana z przemijającą epoką i z jego ówczesnym mecenasem
Janem Klemensem Branickim, mogła przynieść pełny sukces artystyczny.
Znalezienie dowodów archiwalnych przesądzających o tym, że autorem malo-
wideł myślewickich jest Antoni Herliczka, pozwala na powiązanie z tym mala-
rzem jeszcze kilku obrazów. W starej plebanii w Tyczynie pod Rzeszowem
znajduje się zespół pięciu malowanych olejno na płótnie krajobrazowych supra-
port (il. 14-17), wykazujących duże podobieństwa formalne do „landszaftów”
z apartamentu zachodniego na parterze pałacu Myślewickiego (il. 10-13). Obra-
zy te, mimo znacznego zabrudzenia i wcześniejszej nieumiejętnej konserwacji,
m.in. czyszczenia wiejskim sposobem (na licach pozostały zaschnięte łuski
cebuli), którego skutkiem są, zwłaszcza w malowanych laserunkowe partiach
nieba, silne przemycia aż do gruntu bolusowego, dzięki przeprowadzonej jesie-
nią 1956 r. konserwacji ukazują dziś dość dobrze zachowaną oryginalną materię
malarską75. Trzeba od razu zaznaczyć, że czarno-białe fotografie sugerują
znacznie większe podobieństwo pomiędzy krajobrazami tyczyńskimi i myślewic-
kimi, aniżeli istnieje ono w rzeczywistości. Malowidła w warszawskich Łą-
cz. II. 30 VI następnego roku I. Branicka w liście wysłanym z Warszawy do W. Matuszewicza
dziękuje A. Herliczce za obrazy wymalowane do kościoła dolistowskiego. AGAD, Archiwum
Roskie 71/38.
74 Inaczej aniżeli w wypadku J. B. Plerscha, z którym współpracowało nieraz kilku pomoc-
ników. Ilustracją trudności w atrybucji poszczególnych malowideł jest dyskusja wokół autorstwa
iluzjonistycznych lóż w Teatrze w łazienkowskiej Pomarańczami. Król-Kaczorowska,
Łazienkowski Teatr w Pomarańczami, s. 33-38, 56-61; Ryszkiewicz, dz. cyt., s. 555-556.
75 Marta Żurowska przeprowadziła w Krakowie konserwację supraporty z budowlą kopułową
i supraporty z zagrodą wiejską, zaś Maria Orthwein konserwowała w Warszawie 3 supraporty: z
ruinami antycznymi, z obwarowanym miastem i z łodzią. Sprawozdania z przebiegu prac konser-
watorskich w Biurze Dokumentacji Zabytków w Rzeszowie. Skróconą ich wersję zawiera Spis
dokumentacji konserwatorskich zabytków ruchomych, Cz. I: Dla zabytków znajdujących się poza
muzeami, t. II, Warszawa 1975, nr 1206, 1207, 1209. Zachowały się również fotografie dokumen-
tujące przebieg konserwacji: fot. K. Nowacki, Archiwum BDZ w Rzeszowie (dla prac krakow-
skich) i fot. J. Szandomirski, Archiwum Fotograficzne Oddziału Warszawskiego PKZ (dla prac
warszawskich).