DOI Kapitel:
Panfil, Monika: Antoni Nuceni - polski malarz XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.66252#0309
Antoni Nuceni - polski malarz XVII wieku
301
wrażenie konkretności jego osoby, indywidualności modela. Twarz Jana,
choć namalowana w manierze Nuceniego - z wydatnym nosem i ciężkimi
powiekami - również wyróżnia się spośród innych. Przyciągają uwagę twarze
Apostołów z pierwszego planu: bardzo dobrze namalowane, stateczne, z wy-
razem, ale ta grupa i zastosowane typy garbatonosych fizjonomii pochodzą
od Lancza.
Wniebowzięcie z Sulisławic ma kilka analogii zarówno w sztuce polskiej, jak
i obcej. Spotykamy ten temat na zaginionym i znanym dziś z kopii dziele
Dürera z 1506 r. (fot. 26), gdzie znajduje się Trójca Święta, będąca pierwowzo-
rem Trójcy z obrazów Nuceniego. Ten sposób przedstawiania Trójcy Świętej
jest często spotykany w polskim malarstwie i chyba stanowi przykład ogrom-
nego znaczenia dzieł Dürera jako uniwersalnych wzorników. Sam motyw Koro-
nacji jest bogato reprezentowany w sztuce polskiej, zarówno wcześniejszej, jak
współczesnej Nuceniemu. Podobnie Wniebowzięcie (fot. 27). Spektakularnym
przykładem Wniebowzięcia z przełomu XVI i XVII w., bardzo podobnym w
ujęciu do obrazu z Sulisławic, jest Wniebowzięcie poznańskiego malarza Mateu-
sza Kossiora105. Ten obraz z 1596 r. zbliżony jest do malowidła Nuceniego
między innymi przez wyeksponowanie postaci dynamicznie ulatującej ku górze,
masywnej Matki Boskiej, u Kossiora jeszcze większej w stosunku do reszty
obrazu. Nuceni stosował się do mody na formę przedstawienia scen Wniebo-
wzięcia: według podobnego schematu powstały ilustracje Wniebowzięcia o
różnej wartości artystycznej w wielu środowiskach106. Sztuka włoska uczyniła
z nich teatr z ruchem, barwą, przestrzenią, głębią, patosem. Niektóre elementy
są i u Nuceniego - może bez patosu. Mimo ekspresyjnych, teatralnych gestów
Apostołowie traktują fakt Wniebowzięcia Matki Boskiej przede wszystkim z
nabożeństwem i ma on charakter wzniosłego, uroczystego wydarzenia, bez
posmaku sensacji. Ale malarz trafnie podkreślił przestrzeń i głębię, różnicując
tony obłoków, wprowadzając aniołki. Drobne, dziecięce figurki ożywiają kom-
pozycję, wnoszą dynamikę, urozmaicają barwy obłoków. Nic dziwnego, że te
wdzięczne postacie spotyka się często w barokowych scenach Koronacji i Wnie-
105 Reprodukowany w Katalogu zabytków sztuki w Polsce, t. 5: Województwo poznańskie,
z. 3: Powiat gnieźnieński, red. T. Ruszczyńska, A. Sławska, Warszawa 1959, il. 153. Obraz
znajduje się w ołtarzu głównym kościoła parafialnego w Kłecku.
106 W kościele parafialnym w Głębowicach znajduje się alegoryczny obraz Łukasza Apa-
nowicza, datowany na 3. ćwierć XVII w. Środek malowidła zajmuje scena Koronacji Matki Bos-
kiej przez Trójcę Świętą, której układ dosyć dokładnie odpowiada górnej partii Wniebowzię-
cia z Sulisławic. Nawet typ klęczącej, otoczonej aniołkami Madonny wykazuje daleko idące podo-
bieństwo, co świadczy o wielkiej popularności tego rodzaju przedstawień i powielaniu wzoru.
Obraz Apanowicza ma charakter prowincjonalny. Reprodukowany w: T. Chrzanowski,
M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków 1982, s. 433.
301
wrażenie konkretności jego osoby, indywidualności modela. Twarz Jana,
choć namalowana w manierze Nuceniego - z wydatnym nosem i ciężkimi
powiekami - również wyróżnia się spośród innych. Przyciągają uwagę twarze
Apostołów z pierwszego planu: bardzo dobrze namalowane, stateczne, z wy-
razem, ale ta grupa i zastosowane typy garbatonosych fizjonomii pochodzą
od Lancza.
Wniebowzięcie z Sulisławic ma kilka analogii zarówno w sztuce polskiej, jak
i obcej. Spotykamy ten temat na zaginionym i znanym dziś z kopii dziele
Dürera z 1506 r. (fot. 26), gdzie znajduje się Trójca Święta, będąca pierwowzo-
rem Trójcy z obrazów Nuceniego. Ten sposób przedstawiania Trójcy Świętej
jest często spotykany w polskim malarstwie i chyba stanowi przykład ogrom-
nego znaczenia dzieł Dürera jako uniwersalnych wzorników. Sam motyw Koro-
nacji jest bogato reprezentowany w sztuce polskiej, zarówno wcześniejszej, jak
współczesnej Nuceniemu. Podobnie Wniebowzięcie (fot. 27). Spektakularnym
przykładem Wniebowzięcia z przełomu XVI i XVII w., bardzo podobnym w
ujęciu do obrazu z Sulisławic, jest Wniebowzięcie poznańskiego malarza Mateu-
sza Kossiora105. Ten obraz z 1596 r. zbliżony jest do malowidła Nuceniego
między innymi przez wyeksponowanie postaci dynamicznie ulatującej ku górze,
masywnej Matki Boskiej, u Kossiora jeszcze większej w stosunku do reszty
obrazu. Nuceni stosował się do mody na formę przedstawienia scen Wniebo-
wzięcia: według podobnego schematu powstały ilustracje Wniebowzięcia o
różnej wartości artystycznej w wielu środowiskach106. Sztuka włoska uczyniła
z nich teatr z ruchem, barwą, przestrzenią, głębią, patosem. Niektóre elementy
są i u Nuceniego - może bez patosu. Mimo ekspresyjnych, teatralnych gestów
Apostołowie traktują fakt Wniebowzięcia Matki Boskiej przede wszystkim z
nabożeństwem i ma on charakter wzniosłego, uroczystego wydarzenia, bez
posmaku sensacji. Ale malarz trafnie podkreślił przestrzeń i głębię, różnicując
tony obłoków, wprowadzając aniołki. Drobne, dziecięce figurki ożywiają kom-
pozycję, wnoszą dynamikę, urozmaicają barwy obłoków. Nic dziwnego, że te
wdzięczne postacie spotyka się często w barokowych scenach Koronacji i Wnie-
105 Reprodukowany w Katalogu zabytków sztuki w Polsce, t. 5: Województwo poznańskie,
z. 3: Powiat gnieźnieński, red. T. Ruszczyńska, A. Sławska, Warszawa 1959, il. 153. Obraz
znajduje się w ołtarzu głównym kościoła parafialnego w Kłecku.
106 W kościele parafialnym w Głębowicach znajduje się alegoryczny obraz Łukasza Apa-
nowicza, datowany na 3. ćwierć XVII w. Środek malowidła zajmuje scena Koronacji Matki Bos-
kiej przez Trójcę Świętą, której układ dosyć dokładnie odpowiada górnej partii Wniebowzię-
cia z Sulisławic. Nawet typ klęczącej, otoczonej aniołkami Madonny wykazuje daleko idące podo-
bieństwo, co świadczy o wielkiej popularności tego rodzaju przedstawień i powielaniu wzoru.
Obraz Apanowicza ma charakter prowincjonalny. Reprodukowany w: T. Chrzanowski,
M. Kornecki, Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków 1982, s. 433.