Studia archeologiczne (2.1984)

Hanna Szymańska-Wasylewska
Uniwersytet Jagielloński

ZBIÓR TERAKOT HELLENISTYCZNYCH I RZYMSKICH
W MUZEUM ARCHEOLOGICZNYM W KRAKOWIE

Kolekcja terakot w Muzeum Archeologicznym w Krakowie,licząca 108 za-
bytków z okresu hellenistycznego i rzymskiego, zgromadzona została w wyni-
ku patriotyzmu Polaków zabiegających w trudnych dla narodu polskiego chwi-
lach o wzbogacenie zasobów kultury narodowej. 9 figurek pochodzi z tzw.
starych zbiorów i dostały się tu w drodze darów składanych przez osoby
prywatne po słynnym apelu Polskiej Akademii Umiejętności z 1850 r. nawołu-
jącym Polaków do przekazywania cennych obiektów sztuki do Muzeum Staro-
żytności, założonego przy Polskim Towarzystwie Naukowym. Na dokładne usta-
lenie proweniencji tych zabytków pozwolą dopiero badania archiwalne.Wstęp-
ne wyniki poszukiwań sugerują,że pochodzą one m.in. z Kerczu,jak np.figur-
ka tronującej bogini (MAK/AS/2463).
Drugi, znacznie obszerniejszy, zbiór (99 terakot)^ jest wzruszającym wy-
razem tęsknoty za ojczyzną żołnierzy Samodzielnej Brygady Karpackiej, wal-
czących w czasie II wojny światowej na Bliskim Wschodzie, którzy w warun-
kach bojowych, pomimo zagrożenia życia, gromadzili zabytki egipskie w celu
przekazania ich po wojnie Polsce. Terakoty stanowią część zbiorów arche-
ologicznych zebranych w Muzeum Polowym nr 2, powstałym 20 maja 1943 r. z
2
inicjatywy Jarosława Sagana . Dnia 2 marca 1948 r. cała kolekcja archeolo-
giczna przekazana została Muzeum Archeologicznemu w Krakowie. Wraz z nią
przekazano księgę inwentarzową prowadzoną bardziej lub mniej systematycznie
przez żołnierzy . Z umieszczonych w niej wpisów wynika, że figurki dostały
się do kolekcji w drodze zakupów dokonywanych zarówno w Muzeum Egipskim w

Figurki znalezione w Egipcie zostaną opracowane w ramach rozprawy doktorskiej
pt. "Nurty stylistyczne w koroplastyce egipskiej okresu grecko-rzymskiego", przygo-
towywanej przez autorkę artykułu pod kierunkiem prof. dr M.Bernhard na Uniwersyte-
cie Jagiellońskim. Pozostałe terakoty opublikowane będą w oddzielnym artykule.
2
Historię Muzeum Polowego nr 2 i postać Jarosława Sagana opisuje R.Wójcik w:
Odmieńcy, Warszawa 19?4, s.210-244.
Jest to księga oprawna w zielone płótno,o wymiarach 53 x 35,5 cm, opatrzona
naklejką z napisem: Inwentarz zabytków egipskich. Dział archeologiczny. Poszczegól-
ne strony podzielone są na rubryki zatytułowane (od lewej): Lp., Nazwa przedmiotu,
Zebrano,Miejscowość, Nr skrzyni, Data, Pochodzenie Okres, Stan, Materiał, Opis
przedmiotu, Uwagi, Cena. Księga zawiera 24^4 pozycje inwentarzowe, w tym 58 ksią-
żek, przekazanych dnia 1 czerwca 1953 r. bibliotece IHKM PAN w Krakowie. Ostatnia
strona opatrzona jest okrągłą pieczęcią z napisem: Archiwum i Muzeum Polowe Nr 2.
No. 2 Pol. Arch. Military Museum.